WIDZIEĆ i WIEDZIEĆ - dlaczego brzmią tak podobnie? | Ciekawostki językoznawcze, odc. 9
HTML-код
- Опубликовано: 30 сен 2024
- ► FACEBOOK / ciekawostkijezykoznawcze
► INSTAGRAM / ciekawostki.jezykoznawcze
scenariusz, prowadzenie, montaż - Kamil Pawlicki
kierownictwo produkcji - Klara Pawlicka
opracowanie graficzne - Jacek Owczarz
źródła:
Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Rick Derksen, Etymological Dictionary of Proto-Slavic Inherited Lexicon, Leiden-Boston 2009.
Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, Chichester, U.K. - Malden, MA 2004.
Guus Kroonen, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden-Boston 2013.
Goran Ružić, Heidegger, Plato and the Problem of Truth (www.systasis.or...)
Paulina Tendera, Światło - Piękno. Platona dwie drogi mądrości (depot.ceon.pl/...)
Michiel de Vaan, Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages, Leiden-Boston 2008.
The American Heritage Dictionary of the English Language - The American Heritage Dictionary Indo-European Roots Appendix (ahdictionary.c...)
Wykorzystano fragmenty filmowe:
- "Wiedźmin", reż. Lauren Schmidt (2019-)
- "Władca pierścieni: Dwie wieże", reż. Peter Jackson (2002)
- "Hamlet", reż. Gregory Doran (2009)
- "Matrix", reż. Andy i Larry Wachowski (1999)
Od rdzenia *u̯ei̯d- pochodzą też słowa „idol” i „historia” - oba z greki. A dokładniej:
• W grece od rdzenia *u̯ei̯d- pochodzi też słowo „eĩdos” ‘wygląd, forma’ (Platon używa słów „idéa” i „eĩdos” zamiennie), a od niego - „eídōlon” ‘zjawa; kształt, forma; obraz, wizerunek, idol’. To ostatnie zostało zapożyczone do łaciny jako „īdōlum”. Z łaciny to słowo odziedziczył język francuski jako „idole”, a stamtąd zostało ono zapożyczone do polskiego jako „idol”.
A od słowa „eídōlon” oraz od słowa „látris” ‘czciciel” pochodzi „idolatria”, czyli „bałwochwalstwo, oddawanie czci idolom’.
• W grece od rdzenia *u̯ei̯d- pochodzi też słowo „hístōr” ‘ten, kto wie’. Ściślej rzecz biorąc, pochodzi on od praindoeuropejskiego słowa *u̯ei̯dtōr ‘ten, który widział; ten, który wie’ (przyrostek *-tōr tworzył nazwy wykonawców czynności). Tylko że w języku pragreckim (podobnie jak w prasłowiańskim, na co wskazywałem przy okazji słowa „niewiasta”) zbitka „dt” przechodziła w „st”, stąd „hístōr”. Właściwie powinien być „ístōr”, głoska „h” pojawiła się zapewne wtórnie. A od tego rzeczownika utworzono czasownik „historéō” ‘badam, dociekam, uczę się przez badanie’, a od niego rzeczownik „historía” ‘uczenie się przez badanie, opowieść o tym, co zostało nauczone’. To słowo zostało zapożyczone do łaciny jako „historia”, a stamtąd przyszło do polskiego.
Dobrze że ten przypis się tu znalazł bo wydaje mi się ,że pod koniec poleciałeś już w poezję której nie rozumiem 😉
Pamiętam kiedy w czasie studiów filozoficznych poruszaliśmy dokładnie tę kwestię - platońskie "eidos" jako (w jednym ze znaczeń) widzieć. Wybór tego słowa przez Platona nie był, zdaniem interpretatorów, wcale przypadkowy. Idee właśnie widzi się, dostrzega, co może wydawać się paradoksalne z dzisiejszego punktu widzenia, co tylko pokazuje jak rozumienie pewnych terminów zmienia się i ewoluuje przez wieki. Zdaniem Platona nie poznaje się idei jedynie przez rozumowanie dialektyczne, czysto logiczne, ale aby je pojąć trzeba jeszcze przekraczającego dialektykę (choć na niej opartego) intuicyjnego "wglądu (intelektualnego)" w istotę rzeczy. W jednej z metafor opisuje również idee jako światło które sprawa że przedmioty stają się widzialne - a więc poznawalne ale też w ogóle istniejące, wyłonione z ciemności - niebytu. Szalenie ciekawe zagadnienie i super kanał, który dopiero odkryłem, ale zostanę tu z pewnością na dłużej! :)
@@SmartKidofTrains ta platońska idea okazuje się jednak błędna w odniesieniu do świata żywego, podlegającego ewolucji - wszystkie formy są zmienne, płynne...
@@Amulinka Tak, dokładnie. Dlatego świat który obserwujemy empirycznie i w którym żyjemy jest, zdaniem Platona, tylko zafałszowanym odbiciem i cieniem "prawdziwie prawdziwego" świata idei. Stąd cała metafora jaskini przywołana w filmie - trzeba porzucić okowy tego fałszywego świata odbić i cieni, by móc poznać świat prawdziwy, doskonalszy, niezmienny i nie podlegający przemijaniu. Warto zwrócić uwagę na to, że ten sposób myślenia stał się fundamentem europejskiej metafizyki, zapożyczony od platonizmu przez chrześcijaństwo bardzo dobrze się w nim zakorzenił - pięknie korespondował choćby z ideą grzechu pierworodnego czy obecnością zła i niedoskonałością świata postawionych na przeciw doskonałego i dobrego Stwórcy. Ale czy to mądre i pożyteczne myślenie jest, to już zupełnie inna sprawa. Pozdrawiam :))
Sorry, a czy angielskie słowo weed , co znaczy konopia też pochodzi stąd?
Czyli to dlatego w angielskim "I see" oznacza "widzę", ale i też "rozumiem"?
tak
Jestem Angielką a nigdy nie uważałam tego
I'm from Russia, I can understand you, but I can't "wysłowić się" in Polish
So I want to tell you that in Russian we use a word "видеть", or widet (t is palatalized) in latin script, and it means "to see", and it's similar to "widzieć" in Polish
But we have another word "ведать", or wiedat (t is palatalized again) that's a bit archaic, and it means "to know", it's similar to "wiedzieć" in Polish, but I don't know what "wiedzieć" means
To jest skrót od "I see your point" i że zrozumieliśmy to, co nam zostało powiedziane przed chwilą
@@rshirkhanov vedat' and wiedzieć mean literally the same.
Odcinek wyjątkowo przesiąknięty wiadomostkami. Muszę powiedzieć, że mam teraz trochę zaskoczone. Oby tak dalej!
Imponuje mi ten kanał, fantastycznie przekazywana wiedza, choć większość jest mi znana, to i tak robi niemałe wrażenie ;)
Plus, świetne są te wstawki z popkultury ;)
Z tym czasem perfect to zabawna sprawa, bo czas przeszły zdaje się być pozostałością po czasie perfect właśnie. Wystarczy spojrzeć na odmianę w czasie przeszłym, żeby zobaczyć, że odmienia się przez rodzaje, co nie zachodzi dla czasownika. Zachodzi zaś dla imiesłowu. Tylko tyle, że w skróconej formie (jak godzien od godny, żyw od żywy, a był to prawie to samo co były). To, że odmienia się przez osoby, to już wyjątkowa cecha j.polskiego, bo na przykład po rosyjsku jej nie ma. Zaś w językach południowych, jest słowo posiłkowe być (np. czes. jsem procházel). Z resztą, ta odmiana nie jest typowa dla czasowników, ale jednego czasownika - być, którego końcówki w starej polszczyźnie doklejały się do przymiotników i rzeczwoników, jak choćby w „zdrowaś Maryjo, łaskiś pełna”. Mamy słowo posiłkowe być (nie dziwne, że w rosyjskim zanikła w ogóle, bo w tym języku, używa się tego słowa stosunkowo rzadko, przeważnie pozostaje w domyśle), mamy imiesłów - czas perfect wypisz wymaluj. Dodatkowo, w językach południowosłowiańskich ostała się forma prosta. Pomijam bułgarski, bo gramatycznie to już zupełnie inna bajka.
W języku kaszubskim forma "Móm nã ksążka czëtóné" (czytałem/czytałam tę książkę), "Móm wo tjim czëté" (słyszałem/słyszałam o tym) itp. jest bardzo powszechna. Taka ciekawostka z bratniego języka.
Spotkałem się nawet raz z wyrażeniem "Mam mu to powiedziane".
@@AW-dt8ct Mawiają u nas nawet "Mam byte"
En oida oti uden oida ( tylko wiem ze nic nie wiem) W starogreckim też to ma połączenie z czasownikiem. WIDZIEĆ...... I tak dosłownie brzmi Tylko widzę że nic nie widzę.
Kanał na youtubie, na który czekałam całe życie :D
Could you put the english subtitles on someday if you have time? Unfortunately i don't speak polish but I'd like to follow your content
Thanks for the comment! Yes, I'm going to add them soon - I'll let you know when I finish :)
@ thank you so much. Could be useful also to those intrested in learning polish
Dobrze wiedzieć i miło widzieć :)
приятно,что теперь воспринимаю почти все на слух.а понимаю все.очень интересно спасибо...язык это музыка,а вы раскладываете ее на ноты)
Powtórzę się, ale naprawdę te ciekawostki są świetne, każdy odcinek :) Pozdrawiam i dziękuję:)
Dziękuję serdecznie! :)
W gwarze poznańskiej istnieje konstrukcja "Mam to w szafie leżeć" :)
Fajny odcinek ;) Może coś więcej o sanskrycie?
Wiedźmin to nie takie znowu nowe słowo. Z tego co wiem "wiedźmak" oznaczał kogoś w rodzaju egzorcysty, szamana wyganiającego z obejścia złe duchy.
W Angielskim to się powtórzyło, "I see" używane jest często jako rozumiem, "I can see" jako widzę (mam zdolnośc widzenia). Kolegów denerwowało "I know", odbierali to jakbym z nich idiotów robił, ze mówią mi coś oczywistego.
We francuskim używa się wtrącenia "tu vois", czyli "widzisz" w znaczeniu angielskiego "you know"
Ja często uczniom tłumaczę Present Perfect dosłownie >>mam zrobione
Czemu niepoprawne?
@@bananaforscale1283 miałam na myśli, że nie jest to poprawne tłumaczenie tego czasu.
Aż dech zapiera z ogromu wiedzy. Pozdrawiam.
W języku rosyjskim "świadek" to "свидетель" (świdzieciel, jeśli zapisać polskimi literami), czyli ten kto coś widział. Choć w języku staroruskim to słowo pochodziło jeszcze od "wiedzieć", ale potem się zmieniło.
I Bóg stworzył zwierzęta, i WIDZIAŁ że były dobre...jakos tak to brzmiało, chodzi glownie o to WIDZIAŁ ze bylo dobre odniesione do wszystkiego co stworzyl, wiec nie tylko wedy ale i Biblia o tym mowi
"Nawidzieć" może już nie ma, ale nadal istnieje "widzieć się komuś" w sensie podobać się: "To mi się widzi!".
Dobrze Pana ponownie widzieć! Kolejny ciekawy odcinek.
Dałem lajka po pierwszym zdaniu, idę po popkorn i zw. oglądać ;)
Sanskryckie vidya - wizja. wiara opiera się na widzeniu a nie na zaufaniu
Nie mozna wszystkiego wiedziec, gdy sie 'nie widzi ' ( wtedy inni mowia co- mamy -widziec )
Dlaczego gdy już widziałem to "zobaczyłem" / "mam obejrzane" ;) ?
A gdyby mi się jednak tylko "zwidziało" / "przywidziało" - to nie widziałem naprawdę.
Czy "z-/[o]baczyć" jest od "patrz[y]ć"?
A jeśli tak - to skąd się wzięło "patrzenie"?
Chciałbym się tego doWIEdzieć - może z kolejnego Łideo?
Robi pan bardzo dobre i niezwykle ciekawe filmy. :)
Jakie studia pan ukonczył? Mnie interesuje filologia polska, ale jak patrzę na ten film, z chęcią bym zastanowił się nad właśnie tym kierunkiem... Tylko jaki to jest? Filologia? Kojarzy mi się motyw przewodni z filologią.
A to nie tak, że w polskim języku mamy jeszcze tryby, a nie tylko czasy?
I to, co w angielskim jest jako inny czas, to w polskim jest jako inny czas i TRYB u nas?
IMO, nie ma dużych różnic między językami, tylko angielski ma dużo różnych "czasów", a polski ma dużo różnych trybów i kilka czasów - taka różnica, ale ogólnie są podobne XD
Simple, Continuous, Perfect Simple i Perfect Continuous to w angielskim aspekty
Prawdopodobnie po angielsku tryb przypuszczający nazywany jest "przeszłym w przeszłości", ponieważ "would" to pierwotnie był czas przeszły od "will".
Poza tym, z racji że angielskie czasowniki nie mają formy czasu przyszłego, lecz przyszłość wyraża się wielowyrazowymi konstrukcjami, to podobno czasy przyszłe w angielskim nie powinny być nazywane czasami, lecz formami. Podobnie ma się sytuacja w np. języku niemieckim, niderlandzkim i szwedzkim, a spoza germańskich to np. w fińskim (przy czym wielowyrazowe konstrukcje do wyrażania przyszłości to raczej archaizm, obecnie używa się po prostu czasu teraźniejszego z okolicznikami czasu, coś w stylu "Jutro *idę* do kina" zamiast "Jutro *pójdę* do kina").
Ponadto, w języku polskim (podobnie jak w np. węgierskim) chyba tylko czasownik "być" ma stricte formę przyszłą, a inne czasowniki już nie - w aspekcie niedokonanym łączymy formę przeszłą czasownika "być" z czasownikiem podstawowym w bezokoliczniku albo w czasie przeszłym (np. "będę robić", "będę robił"), a w dokonanym używamy de facto formy czasu teraźniejszego, tylko że z przedrostkiem oznaczającym aspekt dokonany (jak "robię" i "zrobię").
Tak technicznie to oba te języki mają dwa czasy.
I watched a video on the chammel *Polski z Maćkiem* explaining the difference between *znać* and *wiedzieć* . Looking up the Old English verb *cnawan* , here is what I found.
Old English had a number of verbs meaning to know, understood to be descended from two Proto-Indo-European roots.
The first of these roots is ×gno-, easily recognizable in Greek ‘gnosis’ but also ancestral to znać, знать. In Old English it is ancestral to ‘cnawan’, source of Modern ‘know’, and also ‘cunnan’ source of ‘can’ meaning ‘knows how to’.
The other root is ×weid-, basically ‘to see’, as in widzieć, видеть, and in Latin-derived words such as ‘vision’. But it also acquired the meaning of ‘to know’, as in wiedzieć and Old English ‘witan’. This was a very common verb in Old English, and it related to ‘wise’ and ‘wit’, but as a verb has all but vanished in Modern English.
All great fun!
Już znalazłem ten kanał a to wieszczy sukces, dlatego już gratuluje. Perełka
Dzięki za dzielenie się językoznawczą pasją!
odnośnie "wiedźmina" to to określenie występowało również w tłumaczeniu animacji z lat 90tych Wunch Punch i tam znaczyło dosłownie męski odpowiednik wiedźmy
Hmm...
Czyżby inspiracja?
Noblesse oblige! "Zostawcie kciuk w górę" ;-)
A angielskie "invisible" visible i widzialny?
Super kanał! Moje ostatnie odkrycie!
Podobalo mi sie zblizenie na twarz i powaga w wytlumaczeniu wiedzieć jako mieć zobaczone, zupełnie jakbyś zasugerował jakobyśmy głupsi od naszych pierwotnych przodków.
Dzięki za to co robisz przyjacielu, pozdrawiam :)
więc ślepi ludzie nic nie wiedzą?
To nie prawda, że męski odpowiednik wiedźmy pojawił się niedawno. A wiedźmiarz? (Moszyński, Polesie, s. 168)
Przepraszam bardzo, wkradła się panu pewna nieścisłość: otóż męski odpowiednik słowa "wiedźma" nie POWSTAŁ niedawno ale ZOSTAŁ WYMYŚLONY przez konkretną osobę = POLSKIEGO pisarza światowej już sławy.
Dziękuję.
skoro został wymyślony, no to powstał
Czym się różni "powstał" od "został wymyślony"? Ten pierwszy zaczął istnieć sam z siebie czy też po prostu zaczął istnieć, mimo iż nie został umyślnie stworzony?
@@profesorinkwizytor4838 Nic nie powstaje samo z siebie. Jeśli coś powstało oznacza to, że wyniknęło z jakieś wcześniejszej przyczyny albo zostało przez kogoś wymyślone
@@motorolnik9945 Po prostu chcę się dowiedzieć, dlaczego Hobbitka uważa, że o czymś, co zostało wymyślone, nie można powiedzieć, że powstało.
Diakuyu, duzhe tsikave video! Do "pobachennia")) tsikavyt' pohodzhennia slova "bachyty".
Więcej, More, Mehr, Більше, Более aaaa.... さらにもっと
5:46
Tell her how the IRA, made you run like hell away,
from the green and lovely lanes of Killeshaaaaandra!
Niesamowite...
Ja sobie obejrzę, mruknę „ciekawe” i wracam do rzeczywistości. Za to Ty żyjesz tym na codzień, przy mówieniu o byle czym po Twojej głowie miotają się te wszystkie praindoeuropejskie powiązania. Masz gościu srogo przej**ane xd
genialny kanał
Ciekawy odcinek. Bardzo interesujące
Niewiasty z Jastrzębia-Zdroju pozdrawiają.
Teściowa wie o wszystkich. Dlatego teściowa to wiedźma jedna xd
W języku słowackim synowa to niewiestka, więc daleko szukać nie musimy. 😉
Hmm, a nie po prostu "nevesta"? Inna sprawa, że to może po słowacku oznaczać nie tylko synową, ale i pannę młodą. W ogóle znaczenie 'panna młoda' występuje w wielu językach słowiańskich, np. czeskie "nevěsta", rosyjskie "неве́ста", chorwackie "nevesta" 😊
@ szczegółów nie znam, wiem tylko tyle co wnioskuję z rozmów ze znajomymi Słowakami Wschodnimi (Vychodniari - jak sami siebie określają).
Oczywiście spory o Janosika i wzajemne żarty z "dziwnych" słów są naszą ulubioną zabawą.
Ale i zaskoczenie, że polska młodzież już ich nie rozumie choć rozmawiają z nami bardzo spolszczoną słowacczyzną. Używają wielu słów, które znamy od starszych ludzi, z gwary (góralskiej i lubelskiej), czy nawet z języka rosyjskiego, którego jednak przez parę lat trzeba się było uczyć.
Ps. Zawsze lubiłam profesora Miodka i jego objaśnianie dlaczego mówimy tak a nie inaczej, bo sięgał w swoich objaśnieniach do korzeni naszego języka. Ten kanał jest może nieco inny, bo sięga zdecydowanie głębiej, ale zaspokaja moją potrzebę dowiedzenia się "a dlaczego?". Dziękuję ❤️
O proszę, to ciekawe. Niestety dość popularne jest rozpowszechnianie znaczenia 'niewiasty' jako takiej, która sama nic nie wie. Przytoczona tu wersja brzmi zdecydowanie lepiej. :p
Żeby wiedzieć trzeba to najpierw widzieć to oczywista oczywistość.
Tego mi brakowało! To jest superkanał dla inteligentnych i dociekliwych. Olbrzymie brawa dla AUTORA!
Uwielbiam Pana kanał - super robota ❤️
ja mam problem czy mówi się nienawidzieć czy nienawidzić
1:00 od razu mi przyszło do głowy „I’ve got this done” ;)
Rewelka. Bardzo się podobało.
Ale w angielskim słowie "wiedźma" też jest rdzeń "wit-" ("witch"), a męski odpowiednik "witcher" został stworzony na potrzeby przetłumaczenia roli głównego bohatera serii książek Andrzeja Sapkowskiego. Czy od rdzenia *u̯ei̯d- może też pochodzić słowo "wieść" - "wodzić" - "prowadzić" (dosł. "wodzić przez") ale też "przewodzić", a stąd ten, który dużo wie i (prze)wodzi/włada np. jakimś plemieniem, czyli wódz, władca, przewodniczący?
Ponownie edytuję ten komentarz ponieważ wcześniej napisałem rzeczy mijające się z prawdą, tudzież zapytać o jedną rzecz, czy od rdzenia *u̯ei̯d- (bardziej możliwe, że od wariantu *u̯oi̯d-) może również pochodzić prasłowiański "vojtъ" a od tego polski "wójt" (czyli przewodniczący gminy)?
Nie jestem pewna jak mam rozumiec pierwsze Pana zdanie. Chcialam wiec tylko dodac, ze w zasadzie po angielsku meski odpowiednik do "witch" jest "warlock". Gdzies czytalam (niestety, juz nie pamietam gdzie, wiec nie moge cytowac zrodla) ze obecnie bardziej popularne slowo "wizard" jest duzo mlodsze niz "warlock".
@@minorytka3163 A "wizard" najpewniej pochodzi od "wise", czyli "mądry", zaś przyrostek "-ard" oznacza posiadacza jakichś cech (jak np. "drunkard", czyli "pijak", od "drunk" - "pijany").
A myślałem, że "niewiasta" to taka, która sama nie wie...
Dzięki :)
A czy polskie słowo "widno" albo kaszubskie "wid" (światło) mogą mieć wspólną etymologię ze słowem "widzieć"? Bo w sumie światło powoduje, że widzimy, bo bez niego nic nie zobaczymy
zależy, jak traktujesz "widno", czy jako rzeczownik, czy jako przysłówek. Z drugiej strony "Errare humanum est" (pol. Błądzenie jest rzeczą ludzką), może miałeś/-aś na myśli słowo "widmo" czyli coś widzialnego lecz nienamacalnego, np. widmem jest cień, widzimy go, ale nie możemy dotknąć, chyba że dotykamy powierzchni, na którą cień pada (taki suchar). Synonimem słowa "widmo" jest zjawa, bo zwykle zjawia się niespodziwanie.Takimi widmami mogły być również platońskie idee.
@@przemysawdata6246 miałem na myśli "widno". Ale co to za różnica czy traktuję to jako rzeczownik czy przysłówek?
Widno. Nie znam kaszubskiego języka ale w rosyjskim języku mamy podobne słowo który pisze się jak видно (widno) od słowa widzieć ( видеть)
@@СергейБелов-ф5ъ słowo "widno" też jest od "widzieć". Słowo "widzieć" pochodzi od słowa "viděti" (znaczenie: widzieć, spostrzegać). Ta forma przetrwała np. w rosyjskim, a także w czeskim, w którym to słowo wygląda tak: "vidět". W polskim najpierw to "d" się zmiękczyło i powstało: "vidieti", a potem zaszła intensyfikacja palatalizacji, w której "di" przechodziło w "dź", a "ti" przechodziło w "ć", a więc powstała polska forma "widzieć".
1:10 Kaszubi mówią w ten sposób hehe
Bardzo dziękuję za ten kanał.
Super kanał!
Świetny odcinek :) Poszerzyłam swoją pulę słownictwa o nowy termin w jęz. angielskim :) I z sentymentem wspominam studenckie czasy i dyskusje o alegorii jaskini Platona :)
Dziękuję! Fakt, że udało mi się użyć angielskiego słowa, którego - jako anglistka - jeszcze nie znałaś, poczytuję sobie za swój duży sukces ;) A jeśli chodzi o dyskusje o jaskini Platona - oj tak, rozumiem Cię dobrze! :)
Ej, kradnę to rozumowanie z present perfect w języku polskim na korepetycje z angielskiego :p
Częstuj się śmiało! 😃
Genialny kanał - powodzenia !
Ależ ciekawy odcinek. Mówię,"widzę Cię" , mając na myśli "kocham Cię ze wszystkimi cechami". I odkrywam tu potwierdzenie własnego rozumowania😁
Oooo, a ja zawsze myślałam, że niewiasta to "ta która nie wie" (bo kobiety miały być głupsze, no a jak nie były, to były złymi "wiedźmami", które śmiały stawiać się ze swoją wiedzą na równi z mężczyznami)... Pańska wersja jest o wiele przyjemniejsza :)
Ale o słowotwórskich talentach Sapkowskiego akurat wiedziałam ^^ Mam nadzieję, że większość Polaków mimo wszystko powinna być świadoma, że męskiego odpowiednika słowa "wiedźma" poza fikcją literacką nigdy nie było (bo i po co). Choć "wieszcz" mnie zaskoczył!
Piękne
More! More! More!!!!!
Widzieć po grecku to politematyczny czasownik, czyli używano form z różnych rdzeni ponieważ nie ma jednego "zupełnego" z nich : zawiera i είδον/είδα (zobaczyłem) i perfekt οίδα, co znaczy "(zobaczyłem, więc) wiem", razem z innymi formami z różnych rdzeni (εώρακα, όποπα itd) co wskazują bezpośrednio na widzenie raczej niż wiedzenie (perfekt w grecki często odnosi się do wyniku czynu, np φύω, "rodzić się, rosnąć" itd, staje się πέφυκα, "być z powodu natury")
Wiedźma to jest skrut od prasłowiańskiego. Mama(macz, matka) która ma wiedzy. Czyli trochę już przeżyła)
E przechodziło w A i na odwrót bo kiedyś były jedną głoską (tzw. jać) zapisywane w staroangielskim literą æ lub ѣ w starej cyrylicy. Pozdrawiam i czekam na kolejne filmy.
Auf Wiedersehen chyba też ma podobny rdzeń 😁👍
Nie za bardzo to *widzę.* Wieder - _ponownie,_ sehen - _widzieć_ (niespokrewnone z omawianym w odcinku rdzeniem).
@@onesandzeroes to dziś tak rozumiemy ale kiedyś , kto wie 👍
@@grzegorzrada nie dziś, a jest to oczywistość, że "Wiedersehen" to po prostu rzeczownik złożony z dwóch jasnych rdzeni - wieder i sehen.
Spotkałam się ze znaczeniem niewiasta - ta która nic nie wie. Czy jest ono w takim razie błędne?
Ten kanał to czyste złoto. Nie mam pojęcia, dlaczego to jest tak ciekawe.
509 subskrypcji, moja to 510. Materiał jest tak dobry, że ten kanał nawidzą niebawem setki tysięcy.
Excelente presentación!
no me digas que has entendido todo el contenido
@@_Rozgniatacz_mend parece que sí
mega ciekawe :D
Świetny kanał! Często mi brakowało informacji skąd owa nazwa się wzięła.
no nieźle, ciekawy filmik
Łideło 😂😂😂
od 5 dni zastanawiało, co ma wspólnego improwizacja z aprowizacją. Podejrzewam, że przedrostek -a oznacza zaopatrywanie, tylko pod wpływem czasu związano je z pokarmem. W takim razie "przewidywane zaopatrowanie"?
Może z aprowizacją chodzi o to, że jest na zapas, na potem, a ma ona rzekomo pochodzić od łac. "providere", czyli "przewidywać" (dosł. chyba "widzieć przed", a więc zanim się wydarzy). A więc aprowizacja to najpewniej dosłownie zapasy na czarną godzinę.
Z kolei "improwizacja" może oznaczać dosł. nieprzewidywanie. Że niby ktoś nie przewidział, co go czeka, więc działa bez przygotowania - wszakże na tym właśnie polega improwizacja.
Tak zgaduję.
@@profesorinkwizytor4838 dziękuję za tą odpowiedź
nie oczy-wis cie tylko oczy w iscie , iscie istotnie istnienie ,tak jak rzeczy w istosc . tam nie ma rdzenia wiedziec czy widziec . a istniec .
To, co Pan robi nazywa się etymologia ludowa i nie wprowadza niczego istotnego do dyskusji bez solidnego podparcia.
@@stanislok.7106 no jak uwazasz, ja mysle ze jak mowisz tym jezykiem i nawet nazywasz to etymologia ludowa to powinno byc dla ciebie wystarczajaco solidnym podarciem
hmm [głosem wiedzącego widzącego wiedźmaka]
Dziękuję 😀
Ciekawe czy słowa zwiedzać, odwiedzać, nawiedzać też pochodzą od tego samego źródła?
Bardzo słuszne pytanie, dziękuję! Tak, czasownik „-wiedzać”, obecny w „zwiedzać”, „odwiedzać” i „nawiedzać”, też pochodzi od „wiedzieć”. Ale nietypowe jest w nim to, że - choć nie pochodzi od „widzieć” - jego znaczenie wyraźnie wiąże się widzeniem, nie - z wiedzą. Na razie informację o tym udało mi się znaleźć tylko w słowniku Brücknera, ale poszukam więcej informacji i postaram się napisać coś więcej.
@ Dziękuję za już i życzę owocnych dalszych poszukiwań!
@@MelaBruxa Potwierdzam, że te czasowniki pochodzą od „wiedzieć”. Co do „zwiedzić”, to nawet nie trzeba było daleko szukać: WSJP (www.wsjp.pl/do_druku.php?id_hasla=6191&id_znaczenia=4754953) pisze:
„Znaczenie 'złożyć wizytę, odwiedzić, zwiedzić' charakterystyczne głównie dla polskiego, rosyjskiego i białoruskiego obszaru językowego jest wtórne (ESBM), nierzadko oboczne do 'przybyć, przyjść w celu zdobycia określonej wiedzy, pozyskania wiadomości'”.
Rozwoju znaczeniowego „nawiedzić” i „odwiedzić” WSJP już nie podaje, ale przypuszczam, że mogło być podobnie, czyli od 'przyjść do kogoś w celu zdobycia wiedzy' do 'przyjść do kogoś'. Zwłaszcza że mamy też na przykład prasłowiański czasownik *navěstiti (stąd np. rosyjskie навестить ‘odwiedzić’), który pochodzi od słowa *věstь (czyli od tego, z którego mamy polskie „wieść”, a zatem ‘to, co się wie, wiadomość’). Zapewne *navěstiti oznaczało pierwotnie ‘przybyć w celu usłyszenia wieści’, i podobnie *navěditi mogło pierwotnie oznaczać ‘przybyć w celu zdobycia wiedzy’.
Przy czym podstawowym wariantem tych czasowników w prasłowiańskim był wariant zakończony na *-ěti (*navěděti, *jьzvěděti). Warianty na *-iti (*navěditi) są wtórne, i nie ma pewności, czy powstały już w języku prasłowiańskim, czy niezależnie od siebie w poszczególnych językach słowiańskich. I te nowe znaczenia ('złożyć wizytę, przyjść do') wytworzyły się właśnie w tych wariantach na *-iti. Po polsku widać to w różnicy pomiędzy (wtórnym) "zwiedzić" a (pierwotnym) "zwiedzieć się" - to drugie oznacza 'dowiedzieć się czegoś na podstawie pogłosek'.
@ Dziękuję za wyczerpującą odpowiedź. Przypomnieli mi się właśnie Czesi, których mam po sąsiedzku przez granicę, a którzy czasami wpadają do nas na návštevu.
Wszystkie słowa co mowa pochodzą od Weda, wiedza
Ja : widzę wiedźmina
Też ja: Klikam w film
Świetne ciekawostki!
komentarz dla zasięgu
Mam ten filmik obejrzany i zalajkowany, a kanał zasubskrybowany. - też przypuszczam, że ta forma to nasz polski perfekt.
Odkryłem ten kanał, bo ostatnio interesuje się językiem praindoeuropejskim, ale też ogólnie językami.
3:00 Wiedźma to taka co wszystko wie genialne.
Teraz już wiadomo dlaczego, w średniowieczu, inteligentne kobiety które dużo wiedz(my)iały, było dla wygody i zachowania męskiej dominacji po prostu palone.
Właśnie w powieści Sabkowskiego "Wiedźmin" piękne inteligentne kobiety są nazywane wiedźmami.
Smutne i pokazujące naszą barbarzyńska historię ludzkiej władzy.
Czy tureckie słowo "veda" - "pożegnanie" również pochodzi od rdzenia "*u̯ei̯d"? Zauważyłam podobieństwo do słowa "veda" w sanskrycie.
Turcki to nie język indoeuropejski, ale może to być pożyczka.
@@lookash3048 Racja, zapomniałam, że turecki pochodzi z innej grupy językowej i się trochę zagalopowałam. Pewnie jest to zapożyczenie z innego języka.
Tak Samo jak ‘I see’ W ang
Bardzo to ciekawe
Jak się ma do tego wszystkiego angielskie void? Bardzo podobne w brzmieniu do praindoeuropejskiego rdzenia perfectum wspomnianego na początku filmu.
Bardzo podobne, ale nie ma z nim związku. Jest to (jak zdecydowana większość angielskich słów zaczynających się od "v") zapożyczenie ze starofrancuskiego, tutaj od "voide". To z kolei wywodziło się z późnołacińskiego *vocitus, a to z łacińskiego "vacuus" 'próżny, pusty' (znanego np. z wyrażenia "horror vacui" 'strach przed pustką', albo z angielskiego "vacuum cleaner" 'odkurzacz').
Gdyby to słowo było w angielskim rodzime, praindoeuropejskie "u̯" (czyli, pisząc z angielska, "w", a pisząc z polska, "ł") do dzisiaj byłoby tak wymawiane. Tymczasem litera "v" (i głoska [v]) na początku angielskiego wyrazu wyraźnie wskazuje nam na słowo obce.
@ Dziękuję za wyjesnienie.
Co ciekawe to na odkurzacz w wielu rejonach przyjęło się określenie hoover of firmy która kiedyś je produkowała. 😆
@ Ciekawe, jak po angielsku przeliterować słowo "vacuum" - bo gdy mamy parę identycznych liter z rzędu, to nie podajemy ich z osobna, tylko używamy liczebników wielokrotnych (np. w pewnej dosyć horrorystycznej, japońskiej adaptacji Pinokia z 1972, w Polsce emitowanej na Fox Kids, było śpiewane w intro: "P, I, N, O, *double* C, H, I, O - it's Pinocchio!") - tymczasem jednak "double u" to po angielsku "w". Więc jak przeliterować słowo "vacuum", żeby nikt nie pomyślał, że pisze się "vacwm"?
5:42 brakuje "wizja", "telewizja"
Mam (na) to wy****
Fajnie jakbyś nie mówił jak ksiądz. Ogólnie ciekawy materiał.