Η ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΣΥΡΜΟΥ- ΚΩΤΣΙΑ θυμάται και τραγουδά, Α΄ μέρος, Δερβιτσάνη, ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ 2021

7 Αυγούστου 2021, Δερβιτσάνη. Το Πολυφωνικό Καραβάνι 2021 που ταξιδεύει, εν μέσω πανδημίας, τηρώντας τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, ξεκινά την όγδοη μέρα του ταξιδιού με μια συλλογική, επιτόπια καταγραφή που πρόσμενε καιρό. Οι συνταξιδιώτες ανηφορίζουν τον μαχαλά της οικογένειας Κώτσια, πάνω από την κεντρική πλατεία της Δερβιτσάνης, για να βρεθούν στην αυλή της Περσεφόνης Σύρμου, παλαιάς, περίφημης τραγουδίστριας του πολυφωνικού της Δερβιτσάνης. Την είχαμε χαρεί από τα πρώτα Πολυφωνικά Καραβάνια, μας είχε τιμήσει πριν από είκοσι χρόνια με τη συμμετοχή της σε πλήθος εκδηλώσεων, από τη Δροσοπηγή στα Μαστοροχώρια ως τους Φιλιάτες.
Η Περσεφόνη Σύρμου - Κώτσια μας περίμενε με τα ογδόντα επτά της χρόνια στην αυλή της, με ωραίο αγνάντιο τον κάμπο της Δερόπολης, με τον αγαπημένο της Θωμά μέσα στο σπίτι. Γεννήθηκε το 1934 και είναι η πρωτοκόρη μιας μεγάλης οικογένειας με αδελφούς και αδελφές. Δούλευε με τις άλλες γυναίκες στην κοπερατίβα, τον συνεταιρισμό, την ώρα της δουλειάς τραγουδάγανε, κάπως έτσι, καθώς και στο μοναστήρι που πηγαιναν και τραγουδούσαν πάνω από το χωριό, την άκουσαν, την ξεδιάλεξαν και έλαβε μέρος με πολυφωνικό σχήμα από την Δερβιτσάνη από τα πρώτα Φεστιβάλ του Αργυροκάστρου ενώ αργότερα τραγούδησε σε διάφορες εκδηλώσεις και παρουσιάσεις, από τα Τίρανα ως την Αθήνα, καθώς και σε πολλές κωμοπόλεις και χωριά με το Πολυφωνικό Καραβάνι. Πρόκειται για μια εμβληματική μορφή της πολυφωνίας της Δερόπολης και είναι μεγάλη η τιμή μας που αξιωθήκαμε τη συμμετοχή της στο Πολυφωνικό Kαραβάνι παλαιότερα και μεγάλη η ευγνωμοσύνη για τούτη τη συνάντηση και συνομιλία μαζί της.
Σε τούτο το αντάμωμά μας μοιράστηκε μνήμες από τη ζωή της και μας φίλεψε τραγούδια, για να τα χαρούνε με τον τρόπο της οι συνταξιδιώτες του Πολυφωνικού Καραβανιού, ανάμεσά τους αρκετά νέα παιδιά. Με τη σειρά μας τα κοινωνούμε να τα χαρούνε και άλλοι, όπως όλα όσα κάνουμε με το Πολυφωνικό Καραβάνι 24 χρόνια τώρα. Ετούτη η δημοσίευση έρχεται, ωστόσο, με μια μικρή καθυστέρηση, λόγω του πρόσφατου πένθους της μικρής Χρυσάνθης στο αγαπημένο κεφαλοχώρι… Στο απόσπασμα ετούτο, από την καταγραφή που διήρκεσε μιάμιση ώρα, η μαρτυρία της κυρά Φόνης εστιάζει στα τραγούδια που λέγανε οι γυναίκες την ώρα της δουλειάς. «Όλα αυτά τα λέγαμε στ΄ αμπέλια», λέει κάθε τόσο. Θα ακολουθήσουν και άλλα αποσπάσματα, για άλλα θέματα, ιδιαίτερα σημαντικά για τη συλλογική γνώση αλλά και αυτογνωσία της κοινότητας του πολυφωνικού τραγουδιού και όχι μόνο.
Οι στίχοι των πέντε τραγουδιών που εδώ τραγουδά η κυρά Φόνη, τραγούδια που είναι από τα πιο εμβληματικά για την πολυφωνία του χωριού της, είναι οι ακόλουθοι:
“Mωρ΄ Δεροπολίτισσα, μωρ΄καημένη
Μωρ΄ Δεροπολίτισσα ζηλεμένη
Σαν θα πας στην εκκλησιά
Με λαμπάδες με κεριά
Για προσκύνα και για μας
Για τε μας τους Χριστιανούς
Τι μας πλάκωσ΄η Τουρκιά
Και μας σφάζουν σαν τ΄ αρνιά
Σαν τ΄αρνιά την Πασκαλιά
Τα κατσίκια του Άη Γιωργιού»
«Σε περιβολάκι μπαίνω
Με μηλιές περιπλεγμένο
Με μηλιές με κυπαρίσσια
Παν΄ τα μάτια μου περίσσια
Βλέπω μια μηλιά στη μέση
Που ραΐζεται να πέσει
Λεϊμονιά λεϊμόνησέ με
Δυό λεμόνια δάνεισέ με»
«Βρ΄ αμπέλι μου πλατύφυλλο
Και κοντοκλαδεμένο
Γεια σου αγάπη μου
Και κοντοκλαδεμένο
Πιπερόριζα- Πιπερόριζα
Μωρ’ ψιλή λιανή μου μέση
Πως να σ΄ όριζα»
«Πέρδικα που΄ σαι ξεφτέρι
Ποιον να στείλω να σε φέρει
Στέλω το ’να, στέλω τ΄άλλο
Στέλω το χελιδονάκι
Που ΄ναι όμορφο πουλάκι»
«¨Όταν ήμουνα πουλί
Μ΄ αγαπούσανε πολλοί
Ωρ’ και τώρα χελιδόνι
Που κανείς δεν με ζυγώνει»
Όλα αυτά τα τραγούδια έχουν, κατά καιρούς, δισκογραφηθεί με πολυφωνικά σχήματα από την Δερβιτσάνη, κυρίως βασισμένα στην οικογένεια του αξέχαστου Δήμου Δέδε, σε εκδόσεις της "΄Άπειρος" Πολυφωνικό Καραβάνι, της σειράς "Έλληνες Ακρίτες" (επιμέλεια Γιώργου Κωνστάντζου) και, στην πιο πρόσφατη έκδοση της ίδιας της οικογένειας Δέδε, Οι στίχοι τους απαντούν σε πλήθος παραλλαγών στις συλλογές που έχουν ψηφιοποιηθεί στο Αρχείο Πολυφωνικού Τραγουδιού του Πολυφωνικού Καραβανιού. Οι περισσότερες από τις συλλογές αυτές αναφέρονται σε τραγούδια της παραμεθόριας και της "απέκει", της "μέσα" Ηπείρου.
Παραθέτουμε ενδεικτικά μια καταγραφή των στίχων στο τραγούδι "Αμπέλι μου πλατύφυλλο", από τη συλλογή του Λ. Νάτση από το Βαβούρι της Μουργκάνας, και το αφιερώνουμε στην άγνωρη μνήμη των νέων κοριτσιών που δουλεύανε άλλοτε μαζί στο συνεταιρισμό και, ανάμεσά τους, στην Φόνη των δεκαοκτώ- είμκοσι χρονών, μια μορφή που δεν προφτάσαμε αλλά ίσως μπορούμε να αναζητήσουμε στα βαθιά του βλέμματός αυτής της αρχόντισσας της Δερβιτσάνης.
Ωρ’ μπρ’ αμπέλι μου, μπρ’ αμπέλι μου
ωρ’ μπρ’ αμπέλι μου πλατύφυλλο
ωρ’ και κοντοκλαδεμένο, μα τη θάλασσα
άει ψηλή λιγνή μου μέση
να σ’ αγκάλιαζα.
Μου χάλασες τ’ αμπέλι μου
κι εγώ θα σε πουλήσω.
- Μη με πουλάς αφέντη μου
και γω σε ξεχρεώνω.
για βάλε νιούς και σκάψτε με
βάλε και λιανοκόριτσα
να με βλαστολογήσουν.
Επιμέλεια, παραγωγή:
"Άπειρος" Πολυφωνικό Καραβάνι
Εγγεγραμμένο στις Καλές Πρακτικές Διαφύλαξης Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO (2020)
"AΠΕΙΡΟΣ ΠΟΛΥΦΩΝΙΑ" 2021
[e-mail], www.polyphonic.gr

[@mailindakoliou3533]

Παιδικές αναμνήσεις ευχαριστούμε θεία Φωνή !!!

[@konstantinakotsia1453]

Πολύ ωραία τραγούδια θεία όπως παλιά είμαι η νύφη του Νασιου