Ω-δοιπορώντας στην Δερβιτσάνη, ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΣΥΡΜΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΜΗΣ, Χειμερινό Πολυφωνικό Καραβάνι 2023

15 Iανουαρίου 2023, Δερβιτσάνη. Το Πολυφωνικό Καραβάνι κόβει την Πρωτοχρονιάτικη Πίτα του στην δική μας "αυλή των θαυμάτων", την αυλή της κυρά Βασιλικής Kυριάκου,, παρέα με σειρά συνταξιδιωτών και φίλων, παλιών και νέων, από την Δερβιτσάνη, από 13 έως και 85 χρονών. Αργότερα, οι πιο μακρινοί συνταξιδιώτες παίρνουμε τον δρόμο για τον πάνω μαχαλά, για το σπίτι της κυρίας Περσεφόνης Σύρμου - Κώτσια, για να την ανταμώσουμε στην αυλή της. Έχουμε να την επισκεφθούμε από τον Αύγουστο του 2021, στο μεταξύ η κυρά Φόνη έχασε τον άντρα της, τον αγαπημένο της Θωμά, και είναι πενθισμένη. Ανεβαίνουμε για να συλλυπηθούμε και για να της κρατήσουμε λίγο παρέα, με οδηγό τον Μήτσο Τσάμη και τον Νίκο Μπαρούτα, αγαπημένους φίλους και ερμηνευτές του πολυφωνικού της Δερβιτσάνης.
Η Περσεφόνη Σύρμου, γεννημένη το 1934, είναι σήμερα η μεγαλύτερη ηλικιακά βιωματική ερμηνεύτρια του πολυφωνικού τραγουδιού στην Δερβιτσάνη, όντας παλαιότερα περίφημης τραγουδίστρια του πολυφωνικού της Δερβιτσάνης. Την είχαμε χαρεί από τα πρώτα Πολυφωνικά Καραβάνια, μας είχε τιμήσει πριν από είκοσι χρόνια με τη συμμετοχή της σε πλήθος εκδηλώσεων, από τη Δροσοπηγή στα Μαστοροχώρια ως τους Φιλιάτες. Ήτσν η πρωτοκόρη μιας μεγάλης οικογένειας με αδελφούς και αδελφές. Δούλευε με τις άλλες γυναίκες στην κοπερατίβα, τον συνεταιρισμό, την ώρα της δουλειάς τραγουδάγανε, κάπως έτσι, καθώς και στο μοναστήρι που πηγαιναν και τραγουδούσαν πάνω από το χωριό, την άκουσαν, την ξεδιάλεξαν και έλαβε μέρος με πολυφωνικό σχήμα από την Δερβιτσάνη από τα πρώτα Φεστιβάλ του Αργυροκάστρου ενώ αργότερα τραγούδησε σε διάφορες εκδηλώσεις και παρουσιάσεις, από τα Τίρανα ως την Αθήνα, καθώς και σε πολλές κωμοπόλεις και χωριά με το Πολυφωνικό Καραβάνι. Πρόκειται για μια εμβληματική μορφή της πολυφωνίας της Δερόπολης και είναι μεγάλη η τιμή μας που αξιωθήκαμε τη συμμετοχή της στο Πολυφωνικό Kαραβάνι παλαιότερα και τις συναντήσεις μας μαζί της τα τελευταία χρόνια.
Σε τούτο το αντάμωμα δεν θα μπορούσαμε να την χαρούμε σε τραγούδια πια, το γνωρίζαμε ανηφορίζοντας. Θέλαμε περισσότερο να ερεθίσουμε την μνήμη της, να θυμηθεί και να μνημονεύσει ιστορίες και, όπως εδώ, στίχους από τραγούδια. Δεν πρόκειται για καταγραφή, άλλωστε η κάμερα καταγράφει μόνη της από μια γωνιά και μια άλλη κάμερά μας είναι στα χέρια του συνταξιδιώτη Βαγγέλη Σκουφάκη. Και έχοντας την τύχη να είμαστε μαζί με τους δύο πρεσβύτερους βιωματικούς ερμηνευτές της Δερβιτσάνης σήμερα, την 89χρονη Περσεφόνη και τον 85χρονo Δημήτρη Τσάμη, παρακινούμε τον Δημήτρη να αναλάβει εκείνος τον ρόλο της "έρευνας", προτρέποντας την κυρά Φόνη θα θυμηθεί τραγούδια που λεγανε παρέα παλιά. Κι ο Δημήτρης βρίσκει ένα εξαίρετο θέμα, ένα ιδιαίτερο μουσικό οδοιπορικό που ήταν σχεδόν εθιμικό κάθε χρόνο, από την Παναγιά ως την πλατεία, με συγκεκριμένα τραγούδια σε κάθε σταθμό του.
Δημοσιεύουμε σήμερα, σχεδόν, ανεπεξέργαστο ένα μικρό μέρος της συνάντησης, για να κοινωνήσουμε την αίσθηση της έρευνας με αυτούς τους όρους και αυτό το πλαίσιο και όχι απλά και μόνο το αποτέλεσμά της. Και η δημοσίευση θα εμπλουτιστεί, σε δεύτερο χρόνο, από τους στίχους των τραγουδιών που αναφέρονται σε παραλλαγές τους. Ενδεικτικά μνημονεύουμε αποσπάσματα στιχουργικών παραλλαγών τριών τραγουδιών που μνημονεύονται στην καταγραφή, όπως έχουν μεταγραφεί από διαφορετικές συλλογές και καταγραφές μας στην βιβλιοθήκη του Αρχείου Πολυφωνικού Τραγουδιού:
Για δες εκείνο το βουνό
πώς άναψε και καίει
κάποιος ασίκης ντερτιλής
για την αγάπη κλαίει.
Αγάπη που ‘χα κι έχασα
Απ’ την κακογνωμιά μου
τώρα τη βλέπω σ΄ άλλονε
και καίεται η καρδιά μου.
καθώς και:
Σε πολλά κάστρα που πήγα και σεργιάνισα,
σαν της Ωριάς το κάστρο, κάστρο δεν είδα.
Κάστρο θεμελιωμένο, κάστρο ξακουστό,
δώδεκα οργιές τ’ αψήλου κι εκατό πλατύ.
Τούρκοι το πολεμούσαν χρόνους δώδεκα,
Ρωμιοί το παραστέκουν δεκατέσσερις.
Βγήκ’ ένα Τουρκάκι ρωμιογέννητο,
ρωμιογέννητο, ρημιοκουνάρητο.
με τελευταίο:
Πήραν την Πόλη πήρανε, πήραν την Σαλονίκη.
Πήραν και την Αγια-Σοφιά, το Μέγα Μοναστήρι,
με τετρακόσια σήμαντρα, με εξήντα δυο καμπάνες,
κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
Περιστέρα κατέβηκε από τα μεσουράνια,
κι έφερε μήνυμα Θεού, η Πόλη θα τουρκέψει:
«Πάψτε, παπάδες, τη λειτουργιά και σεις κεριά σβηστείτε,
γιατί είναι θέλημα Θεού, η Πόλη να τουρκέψει.
Μόν’ στείλε λόγο στη Φραγκιά, να ’ρθουν τρία καράβια,
το ‘να να πάρει το Σταυρό και τ’ άλλο το Βαγγέλιο,
το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζά μας,
μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη μαγαρίσουν».
Η Δέσποινα ταράχτηκε και δάκρυσαν οι ’κόνες.
«Σώπασε, κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζεις.
Πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας είναι».
Τo βίντεο είναι επενδυμένο με εικόνες από το σημειωματάριο του Καραβανιού, με στίχους από τα τραγούδια που αναφέρονται στην επιτόπια καταγραφή τους.
Επιμέλεια, παραγωγή:
"Άπειρος" Πολυφωνικό Καραβάνι
Εγγεγραμμένο στις Καλές Πρακτικές Διαφύλαξης Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO (2020)
[e-mail], www.polyphonic.gr
www.polyphoniccaravan.gr

[@rosa.4035]

!!! Eυχαριστούμε για το μοίρασμα.
Ω-δοιπορία, τι ωραίο!!! Και πόσο αντίστοιχο στο περιεχόμενο!

[@panagiotisdelis9731]

Συγχαρητήρια