Cultuurverschillen 5. Hoe samenwerking bevorderen

Ontwikkelen van leiderschap voor
culturele diversiteit
Welke bekwaamheden heeft de manager van Belgisch-
Nederlands gemengde teams nodig en hoe zijn die te
ontwikkelen? We kwamen uit op een dubbele boodschap.
Aan de ene kant kun je zeggen dat leiding geven aan dergelijke
teams ongeveer zo ingewikkeld is als leiding geven
aan welk multicultureel team ook. Een basisvereiste is
dat deze leidinggevende bovengemiddeld beschikt over
vaardigheden met betrekking tot teamleiderschap in het
algemeen. Aan de andere kant is enige kennis van en
ervaring met culturele diversiteit niet onbelangrijk.
Leiderschap en cultuur zijn beide bijzonder ‘dikke’
concepten: volgeladen met betekenissen, zwanger van
pretenties en aspiraties, nauwelijks nog te begrenzen en
beet te pakken. Bovendien vertonen ze een flinke over43
44
lap. Aan leiderschap in organisaties wordt immers een
(organisatie-)cultuur bepalende kracht toegeschreven.
Als manager kan men heersende normen en waarden
volgen; als leider wordt men geacht voorop te lopen en
een stempel te drukken op, in Hofstedes terminologie,
‘de collectieve mentale programmering’ van een groep of
een organisatie. Hoe gebeurt dat concreet? Een cultuur
vestigt men niet door een blauwdruk te implementeren of
een code af te kondigen. Het gaat in de eerste plaats om
het gedrag dat men laat zien en om het verhaal dat men
daarbij vertelt. Wanneer dat gedrag en die verhalen een
zingevende kracht hebben, wordt cultuur beïnvloed.
Adequaat benoemen van en omgaan met dilemma’s op
waardeniveau zijn geen louter instrumentele vaardigheden.
Verondersteld wordt een aanzienlijke dosis sensitiviteit,
aandacht voor wat mensen beweegt. We hebben
gezien hoe achter een ogenschijnlijk banale discussie
over een brochure een wereld van waarden verborgen
kan liggen. Hier is alweer goed nieuws te melden: ook die
bekwaamheid is ontwikkelbaar. In dialoogsessies naar
aanleiding van dilemma’s waarmee managers geconfronteerd
worden op de werkvloer, kan men ze op dit hobbelig
terrein zien groeien.
Leiderschap voor culturele diversiteit kan dus, samenvattend,
ontwikkeld en ondersteund worden op vier niveaus:
1. Bewustwording en basiskennis van cultuurverschillen.
Het werk van o.a. Hofstede en Trompenaars
biedt daartoe uitstekende aanknopingspunten en
kan in workshopvorm tot leven worden gebracht;
45
2. Sensitiviteit kan aangescherpt worden, bij voorkeur
dichtbij de eigen ervaring van de manager en in
dialoog met teamleden en/of collega’s. Stoeien met
dilemma’s vormt daartoe een uitstekend hulpmiddel;
3. Specifieke vaardigheden op het terrein van intercultureel
management zijn te verwerven in de praktijk,
mogelijk geflankeerd door coaching of intervisie;
4. Op organisatieniveau zal de tactische vraag aan
de orde zijn: hoe richten we teams en teamwerk
zo in, dat we in onze internationale omgeving de
meerwaarde realiseren die van culturele diversiteit
verwacht mag worden?