Tak obszerna wiedza jest przekazywana w taki sposób że choćby tylko amatorzy historii języków , z przyjemnością słuchają i poszerzają swoją wiedzę z pasją . Dziękuję.
To najlepszy kanał jaki odkryłem w tym roku. Codziennie pochłaniam po kilka filmów. Bardzo lubię serię o ludach słowiańskich, ale na polskim YT brakowało filmów z analizami filologicznymi. Ta tematyka interesuje mnie już od dawna i nie było kanałów popularyzujących tę wiedzę. Dziękuję za solidne materiały i pozdrawiam.
Chapeau bas za ten wykład. Od 2008 r nie posiadam tv, i w najmniejszym stopniu dzięki takim postaciom jak Pan, tego nie żałuję. A tak nawiasem, to od wczoraj w mojej bibliotece, pojawiły sie dwa tomy Historii Wojen Prokopiusza, w przekładzie D Brodki. Zakup ten nie był ani łatwy, ani tani :-) Dziękuję za inspiracje i pozdrawiam.
Podoba mi się koncept językoznawstwa jako dziedziny ścisłej. Przez moment czułem sie potomkiem Hetytów, ale potem usłyszałem że Hetyci zostali w Anatolii a w świat wyruszył(y) tylko język(i). Fascynujące i dużo się dzieje jak słyszymy ostatnio. Może niebawem dowiemy się wreszcie czegoś więcej o swoim pochodzeniu również przez badania językowe. Wtręt o czeskim eleganckim obywatelu ciekawy :) Bardzo dziękuję Panu Profesorowi.
Hetyci zostali w Anatolii i zmienili język najpierw na frygijski, później na grecki, wreszcie na turecki. Jednak wcześniej do tej Anatolii przybyli wraz z językiem indoeuropejskim w jego odmianie południowej. Z tego języka, zmienionego pod wpływem języków zastanych powstał język hetycki - ten odczytany przez Hroznego. I jeszcze parę innych języków anatolijskich.
Świetne, niezwykle prosto wytlumaczyl Pan poobienstwo deklinacji w jezykach IE. Bułkę - bułkem jak panem. No i tak po prostu nu - nynie dalugasti, długość, ale tez daleko. Bardzo uprzystepnil Pan zlozone kweste jezykoznawcze. Jak dla dzieka w szkole. Tak mniej wiecej porownywalem tą ścianę jezykow na opakowaniach proszkow do prania gdy bylem dzieckiem;) Slucham dalej. Dziękuję.
Bardzo miło się słucha. Jest sporo takich zagadkowych tematów, choćby o pochodzeniu Ormian, Rumunów, Basków, początkach państwowości słowiańskich... kanał ma potencjał, chętnie będę słuchał :)
Znakomicie przystępny wyklad. Dziękuję za informację o cytatach rytualnych. Przyda mi sie do sformulowania pewnej etnologiczno-semiotycznej teorii, jako jeden ze starzej poswiadcznych przykladow prawidłowości w powstawaniu pewnego zjawiska znanego lepiej z czasów poźniejszych.
Bardzo ciekawe - mam kilka komentarzy, ale spiszę je na spokojnie, jak będę miał trochę czasu wolnego. Do tej pory moja wiedza na temat indoeuropejskich języków anatolijskich opierała się głównie na w sumie niezłej choć popularnonaukowej niż naukowej ksiażce Kondratowa (Zaginione Cywilizacje), pobieżnych wzmianek w pracach o Hetytach i Hurytach oraz trudnych do zweryfikowania materiałach dostępnych w Internecie. Dziękuje, ten wykład znakomicie usystematyzował mi to czym dysponujemy na temat anatolijskiej grupy języków indoeuropejskich. Taka uwaga na marginesie - doszukałem się swego czasu, że pokrewieństwo miedzy językiem armeńskim a frygijskim nie jest pewne.
Tak wiem - jakiś czas temu przed pandemią próbowałem sobie odtworzyć jak mogło wyglądać rozsprzestrzenianie się Indoeuropejczyków między 9000 a 1000 p.n.e. (popełniłem nawet jakiś skrypt którego się nie daje czytać, ale przynajmniej próba spisywania myśli czasem pozwala wyłapać jakieś własne błędy w rozumowaniu). Wracając do Frygijczyków i Ormian. Kuszącym się wtedy wydawało, że istniała w pewnym momencie na stepach pontyjskich grupa etniczna Frygo-Ormian (tak jak później Kimerów czy Scytów) z której Frygowie wykonali najazd na zachód przez Trację do Anatolii, a Ormianie na wschód, ale później szukając informacji na temat Ormian i języka ormiańskiego wyszło mi, ze jest tu za dużo wątpliwości co do wspólnoty obu języków i w ogóle przybycia Ormian na obszary na południe od Kaukazu, by budować taką hipotezę. Tak czy siak z tego co pobieżnie przyglądałem się językowi ormiańskiemu to dla mnie wygląda dość egzotycznie w stosunku do innych języków indoeuropejskich, ale to pewnie wrażenie laika, bo nie jestem lingwistą.@@gosciwit_malinowski
Dziękuję, niezmiernie ciekawy wykład. Dwa podcasty temu w komentarzach pisałem o upadającej ostatnimi czasy teorii inwazji Ludów Morza. Coraz więcej wskazuje, zwłaszcza wyniki badań archeologicznych z ostatnich kilkunastu lat, że Hetytów, podobnie jak Mykeńczyków, najpierw osłabiła zmiana klimatu (zwłaszcza Hetyci byli na nią wrażliwi, gdyż nawet w dobrych czasach notorycznie zmagali się z suszami - stąd w ruinach ich miast można znaleźć setki wybudowanych cystern na wodę deszczową, stąd byli jednymi z pierwszych, którzy budowali akwedukty i kładli rurociągi do transportu wody z gór, a w okolicach 1200pne zaczęli budować tamy na rzekach, w tym jedną naprawdę wielką), a później wyszło nieprzystosowanie pałacowego systemu gospodarczego do działania w warunkach powszechnego niedoboru (starożytny odpowiednik gospodarki centralnie planowanej), co w efekcie doprowadziło do buntu społecznego i prawdopodobnie pierwszych rewolucji w historii dziejów ludzkości. Świadczy za tym jeden miażdżący dowód - we wszystkich głównych miastach "zniszczonych" w czasie inwazji Ludów Morza, po wnikliwych badaniach archeologicznych, odkryto, że ślady spalenia budynków dotyczyły prawie wyłącznie budynków pałacowych i ośrodków kultu, a odkrytą broń czy groty strzał znajdowano praktycznie wyłącznie na ulicach tych miast, a nie pod ich murami - co definitywnie wyklucza napaść na te miasta (no chyba że ktoś by wpuścił najeźdźców do środka i dopiero tam doszłoby do rzezi, ale raz, że takich miast we wschodniej połowie basenu Morza Śródziemnego było ponad 90, co jest zbyt dużą liczbą na możliwość ciągłego stosowania tej taktyki, a dwa, że pożary praktycznie nie dotyczyły zwykłych domów, a przy plądrowaniu miast jest przeważnie na odwrót).
Zmiana klimatu na pewno miała ogromne znaczenie, a państwa epoki brązu były społecznie kolosami na glinianych nogach. Jednak Ludów Morza bym nie wykluczał. W końcu skądś ci Filistyni przyszli. A Egipcjanie jednak stoczyli z kimś epickie wojny, które wygrali w końcu.
@@gosciwit_malinowski Absolutnie nie neguję migracji ludzi z zachodu na wschód czy z północy na południe. Chodzi tylko o kwestię skali. Właśnie w odniesieniu do Egipcjan widać to najmocniej. Wspomniany dr Millek pokazał przykład jednej z "inwazji", którą "z trudem" odparł Egipt (i to jest to, co mamy w podręcznikach) i przywołał dobrze znany zapis dokonany przez Epicjan tuż po tej inwazji, której, według tekstu źródłowego, dokonała flota składająca się z siedmiu okrętów. Dosłownie siedmiu. I to jest porażające, że zapis zachował się do dnia dzisiejszego, jest znany i pojawia się w literaturze naukowej, można na jego podstawie ocenić, że w ataku wzięło udział maksymalnie tysiąc napastników (choć raczej była to tej liczby połowa, albo i mniej - w okolicach 1200BC nie budowano tak dużych statków, jakie znamy z czasów wojen punickich czy wojny peloponeskiej - co i tak jest niczym wobec faktu, że w okolicach roku 1200BC Egipt, na potrzeby przeróżnych kampanii wystawiał armie liczące nawet po pięćdziesiąt tysięcy żołnierzy), a wciąż mowa jest o ogromnej inwazji, która omal nie pokonała Egiptu. O Filistynach też pewnie jest wspomniane w książce, którą ów doktor napisał (w podcaście nie chciał zdradzać całej zawartości książki), ale gdy mam do wyboru zapłacić ~100$ (z przesyłką) za jedną książkę, gdy za te pieniądze mogę kupić u nas nawet dziesięć w kraju (np. XXIV tom Classica Wratislaviensia czy Hellenopolonica, które dziś znalazłem i zamówiłem), to jakoś nie mogę się do tej pierwszej opcji przekonać. Pewnie w końcu będę musiał się przełamać i choć nie cierpię czytać z ekranu, to pościągam te wyniki jego badań, które są dostępne na stronie uniwersytetu Leiden.
O mój Boże, Profesorze, jak to dobrze, ze ja wreszcie na Pański kanał trafiłem...😊 Mam pytanie takie troszku nie w językoznawczym temacie. Skąd na tym pontyjskim stepie az taki wybuch, jesli nie demograficzna atomowa ekspozja, że językami indoeuropejskimi gada się od Lizbony po Delhi. Jeszcze raz dziękuję, pozdrawiam i życzę, aby się to Panu nie znudziło!👍
Ciekawe pytanie. Społeczność pontyjska była mieszanką twardych ludzi, łowców zbieraczy z Europy Środkowej i z Kaukazu oraz neolitycznych pasterzy. Z czasem udomowili konia i opanowali technikę jazdy konnej i to im dało ogromną przewagę logistyczną i militarną. A do tego społeczności rolnicze osiadłe, które tworzyły wielkie jak na ówczesne warunki miasta, mogły zostać spustoszone przez zarazę dzumy, jak wskazuje pobrane DNA z kultury Cucuteni-Tropolie. Dlatego mieszkańcy stepów mogli mieć ułatwione zadanie. I na pewno mi się nie znudzi :)
Zrobiłem proste oszacowanie na podstawie jednego (mała statystyka) użytkownika. Ma ok 40 tysięcy subskrybentów na youtube i 4000 złotych miesięcznie na patronite. Co oznacza (przyjmując, że jest średniakiem), że 2 tysiące Pańskich subskrybentów przekładałoby się na 200 złotych miesięcznie. Może jednak warto z patronitem jeszcze poczekać. Ale content jest świetny.
Mam nadzieje że w tym następnym odcinku wyjaśni Pan dokładniej o co chodzi z tym podziałem na języki Satem i Centum, czym ten podział był w zasadzie. W sensie, czy to była jakaś wczesna zmiana która wydzieliła dwa pra języki od których później wywodziły się te dwie grupy języków indoeuropejskich, jako tako ustawionych wschód/zachód (poza Tocharami), czy może to był jakiś proces który u jednych języków indo europejskich zachodził a u innych nie zachodził i tylko przypadek ( a i pewnie sąsiedztwo tych języków u których ta zmiana zaszła) sprawił że te języki podzieliły sie na dwa "bloki"?
Dzielenie języków na satem i kentum nie ma żadnego znaczenia genetycznego. Cechy językowe wg których zdefiniowano te grupy są płynne i w zasadzie podrzędne.
Po upadku królestwa Hetytów ok. 1180 r. przed Chrystusem, funkcjonowały jeszcze władztwa hetyckie na pograniczu dzisiejszej Turcji i Syrii z największym z nich czyli Karkemis, które w czasach istnienia państwa hetyckiego sw stolicą w Hattusas, było wicekrólestwem. Ostatecznym kresem istnienia tych państewek hetyckich był początek VII wieku przed Chrystusem.
Sorry. Oczywiście chodzi o początek wieku VIII i ich podbój przed starych wrogów Hetytów czyli Asyryjczyków. Nota bene w 2012 roku usiłowałem zwiedzić cytadelę Karkemisz (leży po stronie tureckiej a teren miasta po stronie syryjskiej) lecz żołnierze tureccy tam stacjonujący mi tego odmówili twierdząc, że teren jest zaminowany. Odwiedziłem natomiast Kanesz (Nessę) czyli obecne Kültepe oraz Hattusas wraz z Yazilikaya oraz Alaçahüyuk.
@@gosciwit_malinowskiW Muzeum Kultur Anatolijskich w Ankarze widziałem artefakty neohetyckie (kroczące sfinksy) zaopatrzone w napisy, które przypominały mi te luwijske. Czy to możliwe?
Mogę się mylić i coś pokręcić, ale gdzieś słyszałem, że w hetyckim było słowo określające lwa i od tego słowa nazywamy dziś wilka (jako największego nieniedźwiedzia drapieżnika, który jest groźny i budzi respekt), bo u nas lwów nie ma. Wtedy wewnętrznie się buntowałem, że co za głupoty wygadują. Indoeuropejski pochodzi z Anatolii? A tu się okazuje, że może jednak pochodzi.
Po hetycku lew brzmi walwa i rzeczywiście niektórzy wywodzą ten wyraz od *wlkw- z czego jest nasz wilk. Ale wilk po hetycku to ulippana czyli też z tego rdzenia powinno być
Dziękuję za odpowiedź. Może uda mi się znaleźć na youtube ten film. To była jakaś rozmowa w radio albo podcast z kimś z tytułem naukowym.@@gosciwit_malinowski
walwa to 'lew' po luwijsku; hetyckiego słowa nie znamy, bo w tekstach za każdym razem jest sumerogram UR.MAH, choć z dużym prawdopodobieństwem było podobne do luwijskiego wariantu @@gosciwit_malinowski
@@gosciwit_malinowskiSkoro jesteśmy przy wilku. Czy istnieje prawo na gruncie łaciny i greki, które spowodowało, że 'lupus/λυκος' straciły w nagłosie „w”? Wydaje się, że to 'w' pozostało w 'vulpes'.
@@Viator1 to jest trochę skomplikowane. Formę IE rekonstruuje się jako wĺ̥kʷos a greckie i łacińskie wywodzi się od lúkʷos. czyli tak jakby doszło do metatezy wl > lw
@@markegirski7498 bywało że przyjmowali zastane nazwy miejscowości, np Antalya której nazwa pochodzi od Attalosa jej założyciela ale duża część nazw miejscowości pochodzi z języka tureckiego szczególnie te które składają się z dwóch tureckich słów jak np Boğazkale. Wątpię aby jakiś językoznawca to zakwestionował
Dobry wieczór! Dziękuję za kolejny ciekawy wykład. Odnośnie problemu rozpadu wspólnoty praindoeuropejskiej: jakiś czas temu, z ciekawości porównując tytuły haseł w różnych wersjach językowych w Wikipedii, zauważyłem, że słowo "brąz" w znaczeniu "epoka brązu" w większości językach indoeuropejskich w Europie (a także w indoeuropejskim kurdyjskim) brzmi zdumiewająco podobnie, czego nie można powiedzieć o takich słowach jak chociażby "żelazo', czy "kamień" Czy można w takim razie wysnuć wniosek że rozpad wspólnoty indoeuropejskiej a następnie czas wędrówek przodków Indoeuropejczyków nastąpił właśnie w epoce brązu? A na przykład w epoce żelaza już mieliśmy całkowicie oddzielne języki indoeuropejskie, skoro brakuje w językach indoeuropejskich wspólnego określenia tego ważnego i zarazem pospolitego metalu? Pozdrawiam!
Brąz, bronze itp. to zapożyczenie z włoskiego bronzo. Słowo techniczne, które rozchodziło się w epoce nowożytnej. A skąd jest włoskie bronzo, do końca nie wiadomo.
To co może słuchaczom umknęło w tym materiale jest jeszcze jeden argument na korzyść hipotezy Collina Renfrew o anatolijskim pochodzeniu języków indoeuropejskich. Wiemy mianowicie, że pierwsza odnotowana historycznie - w archeologii i trochę w źródłach pisanych - inwazja plemion indoeuropejskich na południe (Grecja, Anatolia, Syria, północny Iran) miała miejsce około 2100 roku przed naszą erą. Natomiast z czasów hetyckich i późniejszych wiemy, że praktycznie cała Anatolia była zdominowana przez języki indoeuropejskie - mimo dość skomplikowanej geografii półwyspu brak tam enklaw starszych języków. Ponieważ takie enklawy potrafią przetrwać nawet 1000 lat albo dłużej, jest raczej mało prawdopodobne, żeby Indoeuropejczycy pojawili się w Anatolii dopiero w 2100 p.n.e. Prawdopodobnie więc anatolijska gałąź języków indoeuropejskich była tam już dużo wcześniej. Przy czym Hetyci należący do tej grupy zapewne wyszli z Anatolii wcześniej w neolicie, osiedli zapewne na północ od Kaukazu i koło 2100 p.n.e. wrócili do Anatolii. Być może można ich utożsamiać z tzw. Kulturą Maikopską, rozwijającą się na północ od Kaukazu a na południe od kultur grobów jamowych. (Na YT ciekawy materiał o niej można znaleźć na kanale Dan Davis History - "Bronze Age Mountain Kings" - po angielsku oczywiście). Mnie ciekawi jeszcze jedno, co wyszło w tym materiale - czy gramatyka indoeuropejska mogła si skomplikować w wyniku mieszania z innymi ludami? Zazwyczaj przyjmuje się proces odwrotny - upraszczanie gramatyki. Niemniej jakiś czas temu nasunęło mi się ciekawe spostrzeżenie, że spora część języków indoeuropejskich ma nie więcej niż 4 przypadki, natomiast większą liczbę przypadków mają języki, które miały około 3000 p.n.e. ścisły kontakt z ludnością o haplogrupie R1a. Czy teoretycznie możliwy był taki proces, że po wymieszaniu się z jakąś ludnością łowiecko-zbieracką - mówiącą niekoniecznie językiem indoeuropejskim i czy gramatyka mogła się skomplikować w wyniku tego i języki mogły się wzbogacić o dodatkowe przypadki (np. językach ugrofińskich w ogóle przypadków jest absurdalna liczba - kilkanaście w fińskim, powyżej 20 w węgierskim).
W węgierskim i fińskim to nie jest zwykła deklinacja. Nie dodajesz końcówek przypadków, a przyrostki, których funkcję spełniaja u nas przyimki. W gruncie rzeczy jest mniej do nauki.
Były dwie duże enklawy języków nieindeuropejskich w Anatolii w II tys p.n.e, mianowicie jjęzyk hattycki i hurycki. Jakbyś się choć trochę interesował tym tematem to byś wiedział. Nawet wykładu do końca nie przesłuchałeś bo profesor o tym mówił. Taki to z Ciebie "specjalista"
Ale to nie są enklawy peryferyjne w głębi półwyspu, tylko zgrupowania języków powiedzmy kaukaskich na pograniczu zasięgu Indoeuropwjczyków i języków kaukaskich - de facto nie są to enklawy tylko języki pograniczne (przy otwartości Kapadocji na najazdy np. obszar języka Hatyckiego nigdy nie będzie enklawą, bo to będzie pierwszy teren najeżdżany w Anatolii na którym jako pierwsza wykona się wymiana języka na nowy w przypadku najazdu barbarzyńców). O enklawach moglibyśmy mówić, gdyby były wyraźnie wydzielone języki gdzieś bliżej północno-zachodnich i południowo zachodnich peryferii Anatolii - taką enklawą jest zapewne język zbliżony do Etruskiego odnotowany na wyspach w okolicach Troi, Ale poza tym nie ma praktycznie nic.@@AnVero
Tak - nie mówię, że został wchłonięty lud ugrofiński, tylko, że został wchłonięty jakiś lud stosujący wiecej przypadków niż hipotetyczni Indoeuropejczycy z Anatolii. To i tak tylko zgadywanie czy wręcz fantazjowanie - ale można by sobie było wyobrazić, ze hipotetyczne przyrostki z przodu wyrazu zostały pominięte w ramach upraszczania gramatyki, a przyrostki z tylu zachowane. Albo przejęta została tylko sama idea dodatkowych przypadków. Co ciekawe w Irlandzkim istnieją przyrostki gramatyczne dodawane z przodu wyrazu, ale to ma zapewne inne pochodzenie - może od miejscowej ludności wchłoniętej przez Celtów. @@Viator1
@@longinzaczek5857Język hattycki nie jest ani językiem kaukaskim ani indoeuropejskim. Mówili nimi ludzie mieszkający w centralnej Anatolii w kraju zwanym Hatti. Hetyci podbili nieidoeuropejski kraj Hatti na początku II tys p.n.e. Wzięto nawet ich nazwę-Hetyci od ich nieindeuropejskich poprzedników (sami siebie nazywali nesilim). To wszystko jest w wykładzie profesora i chyba Ci umknęło. Język hurycki rzeczywiście był używany na wschodniej granicy Anatolii ale także nie należał do żadnej rodziny języków kaukaskich ale do wymarłej rodziny hurycko-urartyjskiej.
Prosze wyjaśnić najpierw jak ewolucja jezyka przebiegała na poziomie wioski czy miasta a pan powtarza kłamstwa z tym związane. Anatolia wzieła się z KOŁADAR Kaledonia Katalonia Anatolia Etolia Italia.Hettyci to NASZA.Pozdrawiam.
Tak obszerna wiedza jest przekazywana w taki sposób że choćby tylko amatorzy historii języków , z przyjemnością słuchają i poszerzają swoją wiedzę z pasją . Dziękuję.
To najlepszy kanał jaki odkryłem w tym roku. Codziennie pochłaniam po kilka filmów. Bardzo lubię serię o ludach słowiańskich, ale na polskim YT brakowało filmów z analizami filologicznymi. Ta tematyka interesuje mnie już od dawna i nie było kanałów popularyzujących tę wiedzę. Dziękuję za solidne materiały i pozdrawiam.
Ma Pan fantastyczną wiedzę i w ekscytujący i przejrzysty sposób potrafisz ją przedstawić. Oglądam każdy odcinek 😁
Niezwykle ciekawe👍👍👍. Nie opuszczam żadnego wykładu 😊👍✌️✌️✋. Dziękuję 😁✋👍✌️
Warto posłuchać. Dziękuję i pozdrawiam. KDZ.
Chapeau bas za ten wykład.
Od 2008 r nie posiadam tv, i w najmniejszym stopniu dzięki takim postaciom jak Pan, tego nie żałuję.
A tak nawiasem, to od wczoraj w mojej bibliotece, pojawiły sie dwa tomy Historii Wojen Prokopiusza, w przekładzie D Brodki.
Zakup ten nie był ani łatwy, ani tani :-)
Dziękuję za inspiracje i pozdrawiam.
Jak zawsze super odcinek - dziękuję bardzo
Dziękuję !
Podoba mi się koncept językoznawstwa jako dziedziny ścisłej. Przez moment czułem sie potomkiem Hetytów, ale potem usłyszałem że Hetyci zostali w Anatolii a w świat wyruszył(y) tylko język(i). Fascynujące i dużo się dzieje jak słyszymy ostatnio. Może niebawem dowiemy się wreszcie czegoś więcej o swoim pochodzeniu również przez badania językowe. Wtręt o czeskim eleganckim obywatelu ciekawy :) Bardzo dziękuję Panu Profesorowi.
Hetyci zostali w Anatolii i zmienili język najpierw na frygijski, później na grecki, wreszcie na turecki. Jednak wcześniej do tej Anatolii przybyli wraz z językiem indoeuropejskim w jego odmianie południowej. Z tego języka, zmienionego pod wpływem języków zastanych powstał język hetycki - ten odczytany przez Hroznego. I jeszcze parę innych języków anatolijskich.
wow ale ten kanał to złoto!
Fascynujace! 1000 razy lepsze niż czytanie kryminału! 😊
wiele z tych informacji gdzieś mi tam mignęło ale dopiero ten kanał fajnie to wszystko porządkuje
Świetne, niezwykle prosto wytlumaczyl Pan poobienstwo deklinacji w jezykach IE. Bułkę - bułkem jak panem. No i tak po prostu nu - nynie dalugasti, długość, ale tez daleko. Bardzo uprzystepnil Pan zlozone kweste jezykoznawcze. Jak dla dzieka w szkole. Tak mniej wiecej porownywalem tą ścianę jezykow na opakowaniach proszkow do prania gdy bylem dzieckiem;) Slucham dalej. Dziękuję.
Wspaniały materiał!
Bardzo miło się słucha. Jest sporo takich zagadkowych tematów, choćby o pochodzeniu Ormian, Rumunów, Basków, początkach państwowości słowiańskich... kanał ma potencjał, chętnie będę słuchał :)
Znakomicie przystępny wyklad. Dziękuję za informację o cytatach rytualnych. Przyda mi sie do sformulowania pewnej etnologiczno-semiotycznej teorii, jako jeden ze starzej poswiadcznych przykladow prawidłowości w powstawaniu pewnego zjawiska znanego lepiej z czasów poźniejszych.
Bardzo ciekawe - mam kilka komentarzy, ale spiszę je na spokojnie, jak będę miał trochę czasu wolnego. Do tej pory moja wiedza na temat indoeuropejskich języków anatolijskich opierała się głównie na w sumie niezłej choć popularnonaukowej niż naukowej ksiażce Kondratowa (Zaginione Cywilizacje), pobieżnych wzmianek w pracach o Hetytach i Hurytach oraz trudnych do zweryfikowania materiałach dostępnych w Internecie. Dziękuje, ten wykład znakomicie usystematyzował mi to czym dysponujemy na temat anatolijskiej grupy języków indoeuropejskich.
Taka uwaga na marginesie - doszukałem się swego czasu, że pokrewieństwo miedzy językiem armeńskim a frygijskim nie jest pewne.
Nie jest, gdyż bardzo słabo znamy frygijski
Tak wiem - jakiś czas temu przed pandemią próbowałem sobie odtworzyć jak mogło wyglądać rozsprzestrzenianie się Indoeuropejczyków między 9000 a 1000 p.n.e. (popełniłem nawet jakiś skrypt którego się nie daje czytać, ale przynajmniej próba spisywania myśli czasem pozwala wyłapać jakieś własne błędy w rozumowaniu). Wracając do Frygijczyków i Ormian. Kuszącym się wtedy wydawało, że istniała w pewnym momencie na stepach pontyjskich grupa etniczna Frygo-Ormian (tak jak później Kimerów czy Scytów) z której Frygowie wykonali najazd na zachód przez Trację do Anatolii, a Ormianie na wschód, ale później szukając informacji na temat Ormian i języka ormiańskiego wyszło mi, ze jest tu za dużo wątpliwości co do wspólnoty obu języków i w ogóle przybycia Ormian na obszary na południe od Kaukazu, by budować taką hipotezę.
Tak czy siak z tego co pobieżnie przyglądałem się językowi ormiańskiemu to dla mnie wygląda dość egzotycznie w stosunku do innych języków indoeuropejskich, ale to pewnie wrażenie laika, bo nie jestem lingwistą.@@gosciwit_malinowski
Oglądam każdy o ścinek miodzio wiedza bardzo ciekawa.
Schliemann - poszukiwacz skarbów i wandal, taki odpowiednik większości dzisiejszych detektorystów.
Dziękuję, niezmiernie ciekawy wykład.
Dwa podcasty temu w komentarzach pisałem o upadającej ostatnimi czasy teorii inwazji Ludów Morza. Coraz więcej wskazuje, zwłaszcza wyniki badań archeologicznych z ostatnich kilkunastu lat, że Hetytów, podobnie jak Mykeńczyków, najpierw osłabiła zmiana klimatu (zwłaszcza Hetyci byli na nią wrażliwi, gdyż nawet w dobrych czasach notorycznie zmagali się z suszami - stąd w ruinach ich miast można znaleźć setki wybudowanych cystern na wodę deszczową, stąd byli jednymi z pierwszych, którzy budowali akwedukty i kładli rurociągi do transportu wody z gór, a w okolicach 1200pne zaczęli budować tamy na rzekach, w tym jedną naprawdę wielką), a później wyszło nieprzystosowanie pałacowego systemu gospodarczego do działania w warunkach powszechnego niedoboru (starożytny odpowiednik gospodarki centralnie planowanej), co w efekcie doprowadziło do buntu społecznego i prawdopodobnie pierwszych rewolucji w historii dziejów ludzkości. Świadczy za tym jeden miażdżący dowód - we wszystkich głównych miastach "zniszczonych" w czasie inwazji Ludów Morza, po wnikliwych badaniach archeologicznych, odkryto, że ślady spalenia budynków dotyczyły prawie wyłącznie budynków pałacowych i ośrodków kultu, a odkrytą broń czy groty strzał znajdowano praktycznie wyłącznie na ulicach tych miast, a nie pod ich murami - co definitywnie wyklucza napaść na te miasta (no chyba że ktoś by wpuścił najeźdźców do środka i dopiero tam doszłoby do rzezi, ale raz, że takich miast we wschodniej połowie basenu Morza Śródziemnego było ponad 90, co jest zbyt dużą liczbą na możliwość ciągłego stosowania tej taktyki, a dwa, że pożary praktycznie nie dotyczyły zwykłych domów, a przy plądrowaniu miast jest przeważnie na odwrót).
Zmiana klimatu na pewno miała ogromne znaczenie, a państwa epoki brązu były społecznie kolosami na glinianych nogach. Jednak Ludów Morza bym nie wykluczał. W końcu skądś ci Filistyni przyszli. A Egipcjanie jednak stoczyli z kimś epickie wojny, które wygrali w końcu.
@@gosciwit_malinowski Absolutnie nie neguję migracji ludzi z zachodu na wschód czy z północy na południe. Chodzi tylko o kwestię skali. Właśnie w odniesieniu do Egipcjan widać to najmocniej. Wspomniany dr Millek pokazał przykład jednej z "inwazji", którą "z trudem" odparł Egipt (i to jest to, co mamy w podręcznikach) i przywołał dobrze znany zapis dokonany przez Epicjan tuż po tej inwazji, której, według tekstu źródłowego, dokonała flota składająca się z siedmiu okrętów. Dosłownie siedmiu. I to jest porażające, że zapis zachował się do dnia dzisiejszego, jest znany i pojawia się w literaturze naukowej, można na jego podstawie ocenić, że w ataku wzięło udział maksymalnie tysiąc napastników (choć raczej była to tej liczby połowa, albo i mniej - w okolicach 1200BC nie budowano tak dużych statków, jakie znamy z czasów wojen punickich czy wojny peloponeskiej - co i tak jest niczym wobec faktu, że w okolicach roku 1200BC Egipt, na potrzeby przeróżnych kampanii wystawiał armie liczące nawet po pięćdziesiąt tysięcy żołnierzy), a wciąż mowa jest o ogromnej inwazji, która omal nie pokonała Egiptu.
O Filistynach też pewnie jest wspomniane w książce, którą ów doktor napisał (w podcaście nie chciał zdradzać całej zawartości książki), ale gdy mam do wyboru zapłacić ~100$ (z przesyłką) za jedną książkę, gdy za te pieniądze mogę kupić u nas nawet dziesięć w kraju (np. XXIV tom Classica Wratislaviensia czy Hellenopolonica, które dziś znalazłem i zamówiłem), to jakoś nie mogę się do tej pierwszej opcji przekonać. Pewnie w końcu będę musiał się przełamać i choć nie cierpię czytać z ekranu, to pościągam te wyniki jego badań, które są dostępne na stronie uniwersytetu Leiden.
O mój Boże, Profesorze, jak to dobrze, ze ja wreszcie na Pański kanał trafiłem...😊
Mam pytanie takie troszku nie w językoznawczym temacie. Skąd na tym pontyjskim stepie az taki wybuch, jesli nie demograficzna atomowa ekspozja, że językami indoeuropejskimi gada się od Lizbony po Delhi.
Jeszcze raz dziękuję, pozdrawiam i życzę, aby się to Panu nie znudziło!👍
Ciekawe pytanie. Społeczność pontyjska była mieszanką twardych ludzi, łowców zbieraczy z Europy Środkowej i z Kaukazu oraz neolitycznych pasterzy. Z czasem udomowili konia i opanowali technikę jazdy konnej i to im dało ogromną przewagę logistyczną i militarną. A do tego społeczności rolnicze osiadłe, które tworzyły wielkie jak na ówczesne warunki miasta, mogły zostać spustoszone przez zarazę dzumy, jak wskazuje pobrane DNA z kultury Cucuteni-Tropolie. Dlatego mieszkańcy stepów mogli mieć ułatwione zadanie. I na pewno mi się nie znudzi :)
Dziękuję za wszystkie filmy. Czy myślał Pan o założeniu profilu na Patronite?
Zrobiłem proste oszacowanie na podstawie jednego (mała statystyka) użytkownika. Ma ok 40 tysięcy subskrybentów na youtube i 4000 złotych miesięcznie na patronite. Co oznacza (przyjmując, że jest średniakiem), że 2 tysiące Pańskich subskrybentów przekładałoby się na 200 złotych miesięcznie. Może jednak warto z patronitem jeszcze poczekać. Ale content jest świetny.
Mam nadzieje że w tym następnym odcinku wyjaśni Pan dokładniej o co chodzi z tym podziałem na języki Satem i Centum, czym ten podział był w zasadzie. W sensie, czy to była jakaś wczesna zmiana która wydzieliła dwa pra języki od których później wywodziły się te dwie grupy języków indoeuropejskich, jako tako ustawionych wschód/zachód (poza Tocharami), czy może to był jakiś proces który u jednych języków indo europejskich zachodził a u innych nie zachodził i tylko przypadek ( a i pewnie sąsiedztwo tych języków u których ta zmiana zaszła) sprawił że te języki podzieliły sie na dwa "bloki"?
Dzielenie języków na satem i kentum nie ma żadnego znaczenia genetycznego. Cechy językowe wg których zdefiniowano te grupy są płynne i w zasadzie podrzędne.
Wyjaśnię. Będzie o tocharskich
23:30 A czy elektron to nie jest czasem po grecku bursztyn?
Tak. Wyraz ma dwa znaczenia: stop złota i srebra oraz bursztyn
Po upadku królestwa Hetytów ok. 1180 r. przed Chrystusem, funkcjonowały jeszcze władztwa hetyckie na pograniczu dzisiejszej Turcji i Syrii z największym z nich czyli Karkemis, które w czasach istnienia państwa hetyckiego sw stolicą w Hattusas, było wicekrólestwem. Ostatecznym kresem istnienia tych państewek hetyckich był początek VII wieku przed Chrystusem.
Sorry. Oczywiście chodzi o początek wieku VIII i ich podbój przed starych wrogów Hetytów czyli Asyryjczyków. Nota bene w 2012 roku usiłowałem zwiedzić cytadelę Karkemisz (leży po stronie tureckiej a teren miasta po stronie syryjskiej) lecz żołnierze tureccy tam stacjonujący mi tego odmówili twierdząc, że teren jest zaminowany. Odwiedziłem natomiast Kanesz (Nessę) czyli obecne Kültepe oraz Hattusas wraz z Yazilikaya oraz Alaçahüyuk.
Tak, oczywiście istniały państwa neohetyckie, tylko że już nie używano w nich języka hetyckiego pisanego w klinach.
@@gosciwit_malinowskiW Muzeum Kultur Anatolijskich w Ankarze widziałem artefakty neohetyckie (kroczące sfinksy) zaopatrzone w napisy, które przypominały mi te luwijske. Czy to możliwe?
@@tamik7168 Świetne muzeum
Mogę się mylić i coś pokręcić, ale gdzieś słyszałem, że w hetyckim było słowo określające lwa i od tego słowa nazywamy dziś wilka (jako największego nieniedźwiedzia drapieżnika, który jest groźny i budzi respekt), bo u nas lwów nie ma. Wtedy wewnętrznie się buntowałem, że co za głupoty wygadują. Indoeuropejski pochodzi z Anatolii? A tu się okazuje, że może jednak pochodzi.
Po hetycku lew brzmi walwa i rzeczywiście niektórzy wywodzą ten wyraz od *wlkw- z czego jest nasz wilk. Ale wilk po hetycku to ulippana czyli też z tego rdzenia powinno być
Dziękuję za odpowiedź. Może uda mi się znaleźć na youtube ten film. To była jakaś rozmowa w radio albo podcast z kimś z tytułem naukowym.@@gosciwit_malinowski
walwa to 'lew' po luwijsku; hetyckiego słowa nie znamy, bo w tekstach za każdym razem jest sumerogram UR.MAH, choć z dużym prawdopodobieństwem było podobne do luwijskiego wariantu @@gosciwit_malinowski
@@gosciwit_malinowskiSkoro jesteśmy przy wilku. Czy istnieje prawo na gruncie łaciny i greki, które spowodowało, że 'lupus/λυκος' straciły w nagłosie „w”? Wydaje się, że to 'w' pozostało w 'vulpes'.
@@Viator1 to jest trochę skomplikowane. Formę IE rekonstruuje się jako wĺ̥kʷos a greckie i łacińskie wywodzi się od lúkʷos. czyli tak jakby doszło do metatezy wl > lw
Wpspaniały wykład! Jedna uwaga w kwestii wymowy tureckiej miejscowości Boğazkale tureckiego ğ się nie wymawia podobnie jak w nazwisku Erdoğan.
Ale to nie jest turecka nazwa.BOGA Z KOŁA
Dla uściślenia obok Hattuşa znajdują się dwie miejscowości o podobnej nazwie Boğazkale i Boğazköy. Köy to po turecku wieś.
@@AnVero Oni te nazwy przejmowali bo to koczownicy ze stepów i własnych nie mieli.
@@markegirski7498 bywało że przyjmowali zastane nazwy miejscowości, np Antalya której nazwa pochodzi od Attalosa jej założyciela ale duża część nazw miejscowości pochodzi z języka tureckiego szczególnie te które składają się z dwóch tureckich słów jak np Boğazkale. Wątpię aby jakiś językoznawca to zakwestionował
@@AnVero Ale czy nie widać BOGA Z KALE(KOŁA).Jensykosnafcy to mogą wszystko zakwestionować i potwierdzić w zależności kto płaci.
Dobry wieczór! Dziękuję za kolejny ciekawy wykład.
Odnośnie problemu rozpadu wspólnoty praindoeuropejskiej: jakiś czas temu, z ciekawości porównując tytuły haseł w różnych wersjach językowych w Wikipedii, zauważyłem, że słowo "brąz" w znaczeniu "epoka brązu" w większości językach indoeuropejskich w Europie (a także w indoeuropejskim kurdyjskim) brzmi zdumiewająco podobnie, czego nie można powiedzieć o takich słowach jak chociażby "żelazo', czy "kamień"
Czy można w takim razie wysnuć wniosek że rozpad wspólnoty indoeuropejskiej a następnie czas wędrówek przodków Indoeuropejczyków nastąpił właśnie w epoce brązu? A na przykład w epoce żelaza już mieliśmy całkowicie oddzielne języki indoeuropejskie, skoro brakuje w językach indoeuropejskich wspólnego określenia tego ważnego i zarazem pospolitego metalu? Pozdrawiam!
Brąz, bronze itp. to zapożyczenie z włoskiego bronzo. Słowo techniczne, które rozchodziło się w epoce nowożytnej. A skąd jest włoskie bronzo, do końca nie wiadomo.
@@gosciwit_malinowski Dziękuję bardzo za wyjaśnienie słowa "brąz" i pozdrawiam!
Panie Profesorze, prosimy o coś, o języku etruskim i lemnijskim!
Będzie nie za długo. Pozdrowienia :)
To co może słuchaczom umknęło w tym materiale jest jeszcze jeden argument na korzyść hipotezy Collina Renfrew o anatolijskim pochodzeniu języków indoeuropejskich.
Wiemy mianowicie, że pierwsza odnotowana historycznie - w archeologii i trochę w źródłach pisanych - inwazja plemion indoeuropejskich na południe (Grecja, Anatolia, Syria, północny Iran) miała miejsce około 2100 roku przed naszą erą.
Natomiast z czasów hetyckich i późniejszych wiemy, że praktycznie cała Anatolia była zdominowana przez języki indoeuropejskie - mimo dość skomplikowanej geografii półwyspu brak tam enklaw starszych języków. Ponieważ takie enklawy potrafią przetrwać nawet 1000 lat albo dłużej, jest raczej mało prawdopodobne, żeby Indoeuropejczycy pojawili się w Anatolii dopiero w 2100 p.n.e.
Prawdopodobnie więc anatolijska gałąź języków indoeuropejskich była tam już dużo wcześniej.
Przy czym Hetyci należący do tej grupy zapewne wyszli z Anatolii wcześniej w neolicie, osiedli zapewne na północ od Kaukazu i koło 2100 p.n.e. wrócili do Anatolii. Być może można ich utożsamiać z tzw. Kulturą Maikopską, rozwijającą się na północ od Kaukazu a na południe od kultur grobów jamowych. (Na YT ciekawy materiał o niej można znaleźć na kanale Dan Davis History - "Bronze Age Mountain Kings" - po angielsku oczywiście).
Mnie ciekawi jeszcze jedno, co wyszło w tym materiale - czy gramatyka indoeuropejska mogła si skomplikować w wyniku mieszania z innymi ludami? Zazwyczaj przyjmuje się proces odwrotny - upraszczanie gramatyki. Niemniej jakiś czas temu nasunęło mi się ciekawe spostrzeżenie, że spora część języków indoeuropejskich ma nie więcej niż 4 przypadki, natomiast większą liczbę przypadków mają języki, które miały około 3000 p.n.e. ścisły kontakt z ludnością o haplogrupie R1a. Czy teoretycznie możliwy był taki proces, że po wymieszaniu się z jakąś ludnością łowiecko-zbieracką - mówiącą niekoniecznie językiem indoeuropejskim i czy gramatyka mogła się skomplikować w wyniku tego i języki mogły się wzbogacić o dodatkowe przypadki (np. językach ugrofińskich w ogóle przypadków jest absurdalna liczba - kilkanaście w fińskim, powyżej 20 w węgierskim).
W węgierskim i fińskim to nie jest zwykła deklinacja. Nie dodajesz końcówek przypadków, a przyrostki, których funkcję spełniaja u nas przyimki. W gruncie rzeczy jest mniej do nauki.
Były dwie duże enklawy języków nieindeuropejskich w Anatolii w II tys p.n.e, mianowicie jjęzyk hattycki i hurycki. Jakbyś się choć trochę interesował tym tematem to byś wiedział. Nawet wykładu do końca nie przesłuchałeś bo profesor o tym mówił. Taki to z Ciebie "specjalista"
Ale to nie są enklawy peryferyjne w głębi półwyspu, tylko zgrupowania języków powiedzmy kaukaskich na pograniczu zasięgu Indoeuropwjczyków i języków kaukaskich - de facto nie są to enklawy tylko języki pograniczne (przy otwartości Kapadocji na najazdy np. obszar języka Hatyckiego nigdy nie będzie enklawą, bo to będzie pierwszy teren najeżdżany w Anatolii na którym jako pierwsza wykona się wymiana języka na nowy w przypadku najazdu barbarzyńców). O enklawach moglibyśmy mówić, gdyby były wyraźnie wydzielone języki gdzieś bliżej północno-zachodnich i południowo zachodnich peryferii Anatolii - taką enklawą jest zapewne język zbliżony do Etruskiego odnotowany na wyspach w okolicach Troi, Ale poza tym nie ma praktycznie nic.@@AnVero
Tak - nie mówię, że został wchłonięty lud ugrofiński, tylko, że został wchłonięty jakiś lud stosujący wiecej przypadków niż hipotetyczni Indoeuropejczycy z Anatolii.
To i tak tylko zgadywanie czy wręcz fantazjowanie - ale można by sobie było wyobrazić, ze hipotetyczne przyrostki z przodu wyrazu zostały pominięte w ramach upraszczania gramatyki, a przyrostki z tylu zachowane. Albo przejęta została tylko sama idea dodatkowych przypadków. Co ciekawe w Irlandzkim istnieją przyrostki gramatyczne dodawane z przodu wyrazu, ale to ma zapewne inne pochodzenie - może od miejscowej ludności wchłoniętej przez Celtów.
@@Viator1
@@longinzaczek5857Język hattycki nie jest ani językiem kaukaskim ani indoeuropejskim. Mówili nimi ludzie mieszkający w centralnej Anatolii w kraju zwanym Hatti. Hetyci podbili nieidoeuropejski kraj Hatti na początku II tys p.n.e. Wzięto nawet ich nazwę-Hetyci od ich nieindeuropejskich poprzedników (sami siebie nazywali nesilim). To wszystko jest w wykładzie profesora i chyba Ci umknęło. Język hurycki rzeczywiście był używany na wschodniej granicy Anatolii ale także nie należał do żadnej rodziny języków kaukaskich ale do wymarłej rodziny hurycko-urartyjskiej.
Mowa nesza - nasza. Miasto Hatusza - Chatusia od słowa chata { zbiorowisko chat}. Kraj Hatti - kraj chat.
Hatta to NASZA h=n. tt=sz
Prosze wyjaśnić najpierw jak ewolucja jezyka przebiegała na poziomie wioski czy miasta a pan powtarza kłamstwa z tym związane.
Anatolia wzieła się z KOŁADAR Kaledonia Katalonia Anatolia Etolia Italia.Hettyci to NASZA.Pozdrawiam.