TILLAKORI MADRASASI | ZIYORAT

MADANIYAT VA MA'RIFAT @ Instagram / madaniyat_tv
MADANIYAT VA MA'RIFAT @ Telegram t.me/mm_telekanal
MADANIYAT VA MA'RIFAT @ Facebook / mmtelekanal
Tillakori madrasasi, Samarqanddagi meʼmoriy yodgorlik. Registon ansamblida Ulugʻbek davrida bunyod etilgan Mirzoyi karvonsaroyi (15-asr) oʻrnida Samarqand hokimi Yalangtoʻshbiy Bahodir Madrasa va jome masjid qurdirgan (1641-46). Karvonsaroy asosi ustiga Madrasa (shim. sharqiy qismida), hujralar oʻrnida peshtoq gumbazli masjid (gʻarbida) joylashgan. Dastlab „Yalangtoʻshbiy kichik madrasasi“ deb nomlangan. Keyinchalik masjid bezagida boshqa bir obida qurilishiga yetadigan miqdorda oltin sarflangani uchun „tillakori“ (tilladan ishlov berilgan) deb yuritila boshlagan. Tilla Kori madrasasidan shahar jome masjvidi va Madrasa sifatida foydalanilgan. Shuning uchun masjidi (63x22 m) katta va serhashamligi bilan boshqa madrasalardan ajralib turadi. Madrasa (70x70 m) ga gʻarbiy peshtoq orqali kiriladi. Peshtoq chuqur ravoqli, 2 qanotining oldi ravoqli, 2 qavatli hujralar, burchaklarini teng hajmdagi guldastamezanalar egallagan. Masjid xonaqohi (10,8x10,8 m)ning poygumbazi baland, uzoqdan koʻzga tashlanib turadi. Uning gumbazi nihoyasiga yetkazilmagan. Xonaqoh toʻriga marmardan mehrob va zinapoyali minbar ishlangan. Oʻz davrida zarhal naqshlar bilan jozibador bezatilgan xonaqohning 2 yonini oldi ravoqli, gumbaz tomli ayvon (yoʻlak)lar egallagan. Peshtoq ravogʻidagi marmar taxtachada bezak ishlari 1659-60 yillarda bajarilganligi yozilgan.
Tarixi
Tillakori madrasasi qurilishi 1646-yilda Mirzoi karvonsaroyi oʻrnida oʻzbeklarning olchin urugʻidan chiqqan Samarqand hokimi Yalangtoʻshsh Bahodir[1][2][3] buyrugʻi bilan boshlangan. XV asrda poydevori va devorlari foydalanganligi sababli eskirgan. Qurilish boshlangan vaqtda Samarqanddagi masjidlari (Bibixonim va Alike Koʻkaldosh) vayronaga aylangan edi va loyihalash jarayonida madrasa binosida oliy diniy maktab va juma masjidini birlashtirishga qaror qilingan. Qurilish va pardozlash ishlari 14 yil davom etgan va Yalangtoʻsh Bahodir vafotidan keyin 1660-yilda yakunlangan. Shu boisdan boʻlsa kerak, madrasaning ayrim elementlarini pardozlash ishlari sezilarli eʼtiborsizlik bilan olib borilgan. Tillakori madrasasining qurilishi Registon maydonining loyihasini yakunlab, bu yerda joylashgan meʼmoriy ansamblga tayyor koʻrinish berdi. XIX asrda kuchli zilzila (1817-1818) natijasida madrasa binosi vayron boʻlgan[4]. Ayniqsa, kirish qismi shikastlangan. Uning yuqori qismi peshtoqi bilan birga qulab tushgan. Amir Haydar davrida kirish qismi pardozsiz qayta tiklangan.
XX asr boshlariga kelib madrasaning aksariyat qoplamalari yoʻqolgan. Qayta tiklash ishlari XX asrning 20-yillarida, bezakning shu davrga qadar yetib kelgan qismlarini saqlab qolish uchun harakatlar qilingan paytda boshlangan. 30-yillarning boshlarida tashqi jabhalarning qoplamasini tiklash boʻyicha ishlar olib borilgan. 1950-1958-yillarda madrasaning hovli qismlari va masjid gumbazining nogʻorasi qaytadan barpo etildi. 70-yillarning birinchi yarmida bosh peshtoqning bezaklari qayta tiklandi va masjidning tashqi gumbazi oʻrnatildi. 1979-yilda masjidning ichki qismlarida tiklash ishlari yakunlandi. Hozirda Tillakori madrasasida muzey koʻrgazmasi joylashgan.
#ziyorat

[@azizzubaydov]

Raxmat ulkan ma'lumotlar guldastasi uchun