Grunneger Aaierbaal - oorsprong eierbal 2024

De Grunneger Aaierbaal
Indiërs reisden de hele wereld over, net als de Engelsen. Die zeilden eeuwen geleden naar India en raakten daar onder de indruk van de Mughlai Nargisi Kofta. Dat is een gekookt ei met daaromheen een soort zachte gehaktbal van vlees, kruiden en groenten in een krokant jasje.
De Engelsen hebben het recept van de Mughlai Nargisi Kofta gekopieerd en iets, naar de Engelse smaak, aangepast en zo is in 1738 de Scotch Egg ontstaan. Een gekookt ei met daaromheen een soort vleesragout en een krokante buitenlaag.
Algemeen wordt aangenomen dat de eierbal in Groningen is geïntroduceerd door de Engelse militairen, die tijdens de 1e WO in Groningen waren geïnterneerd. Nederland was neutraal in de 1e WO, waardoor ons land het toevluchtsoord was voor de Engelse soldaten, die in België op de vlucht waren voor het Duitse leger. Volgens internationale wetten was Nederland verplicht om deze ‘vluchtelingen’ op te nemen en onderdak te bieden. Maar dan wel op een wijze, dat ze niet zomaar weer terug konden keren naar het strijdtoneel in België. De 1500 Engelse soldaten werden geïnterneerd in een tijdelijk barakkenkamp achter de Van Mesdagkliniek in Groningen, ver van het Belgisch front. Deze buurt kreeg in de volksmond al snel de bijnaam ‘het Engelse Kamp’. De Engelsen zelf noemden het ‘Timbertown’ (plankenstad). Omdat de Engelsen het Nederlandse voedsel vet en te weinig gevarieerd vonden, mochten zij hun eigen pot koken. Aan het einde van de 1e WO ontstonden in Nederland grote voedseltekorten, die veroorzaakt werden door een stagnerende invoer vanwege de duikbootoorlog op zee en de uitvoer van veel voedsel naar Duitsland. De voedselschaarste betekende dat op 1 april 1918 de vleesrantsoenen werden aangepast. Aan de Hereweg oostzijde begonnen een aantal Engelse soldaten tussen 1914-1918 de patatkraam ‘Timbertown Chipshop’. Op één van de foto’s zie je de (oudste?) Groninger Cafetaria, gerund door Engelse soldaten. Door eerdergenoemde voedseltekorten is het heel aannemelijk dat de soldaten van het Engelse kamp de eierbal, als een vegetarische versie van hun Scotch Egg, hebben geïntroduceerd in Groningen. De Scotch Egg is een zachtgekookt ei omhuld met gehakt. De eierbal is een hardgekookt ei omhuld met, in bouillon geweekt, oud brood. Een ei omhuld met oud brood was een stuk goedkoper dan met vlees en veel beter verkrijgbaar. Daarom is het heel goed mogelijk dat rond 1918 in cafetaria ‘Timbertown Chipshop’ aan de Hereweg Oostzijde, de 1e Grunneger aaierbaal gemaakt is. Zoals meer klassieke gerechten, is ook de eierbal geboren uit zuinigheid. Goedkoop voedsel dat de maag vult, samengesteld uit gemakkelijk verkrijgbare ingrediënten. Een ei werd omhuld met oud brood dat in water of bouillon was geweekt. Oud brood werd vermalen tot paneermeel en de gemaakte eierbal werd door eiwit gehaald, om dit paneermeel aan het ei te laten hechten. Mogelijk is de eierbal, na de 2e WO (opnieuw) op de markt gebracht door Cafetaria Succes. In een van de oudste recepten, misschien wel het oudst bekende recept van de eierbal, werd echter geen paneermeel gebruikt. Dit recept is van de heer A. de Vries die, voordat hij in 1947 cafetaria Succes aan de Carolieweg opende, bakker in de stad Groningen was. De aanbieders van de eierbal waren, in de begintijd, vaak (banket)bakkers. Zij beschikten over (onverkocht) oud brood, dat bij de bereiding van de eierbal werd gebruikt. In de jaren ‘50 serveerden al veel lunchrooms, cafetaria's en automatieken eierballen. Automatiek Sloots is vermoedelijk de eerste die ermee adverteerde. In het Nieuwsblad v/h Noorden van 23 jan. 1951 wordt de eierbal genoemd als een van de specialiteiten, zoals op de foto te zien is.
De originele Groninger eierbal is vegetarisch. Tegenwoordig gebruiken veel snackbars echter wel vleesbouillon om de roux op smaak te brengen. Ook wordt veelal vlees, garnalen of andere ingrediënten toegevoegd aan de roux. Het hardgekookt ei wordt omwikkeld met een laagje roux en aansluitend 1x of 2x gepaneerd. De Groninger eierbal is als ‘uitgaanssnack’ zeer populair en wordt vooral gegeten binnen de Provincie. Buiten Groningen is de eierbal vrij onbekend. De reden hiervoor is dat eierballen niet kunnen worden ingevroren en daardoor minder aantrekkelijk zijn voor cafetariahouders. Op 30 maart 2017 werd ‘de Groninger Eierbal’ uitgeroepen tot ‘Nationaal Immaterieel Cultureel Erfgoed’.
Tekstbronnen:
• Levenderfgoedgroningen.nl
• Immaterieelerfgoed.nl
• Visitgroningen.nl
• Frituurwereld.nl
Foto- en filmbronnen:
• Immaterieelerfgoed.nl
• Visitgroningen.nl
• Beeldbankgroningen.nl
• @rtvnoord
• Frituurwereld.nl
Muziekbronnen:
• via RUclips The Camps - Tequila; • Tequila
• via RUclips account @energance77 Olaf Vos - Aaierbaal; • Aaierbaal (Olaf Vos)