Колавая ліра - Kolavaja lira (Hurdy-gurdy) | Belarusian Traditional Folk Instruments [ENG SUBS]

“Традыцыйныя музычныя інструменты” - віртуальная энцыклапедыя беларускіх народных інструментаў.
Tradycyjnyja muzyčnyja instrumienty - virtual encyclopedia of Belarusian traditional folk instruments.
Колавая ліра
(ле́ра, рэ́ля, старэ́цкая скры́пка) - Kolavaja lira (Hurdy-gurdy)
(liera, relia, stareckaja skrypka) [English version below]
Струнны фрыкцыйны музычны інструмент, у якім гук узнікае ў выніку трэння драўлянага кола аб струны (выконвае ролю смычка).
У Еўропе ліра згадваецца з Сярэднявечча, а на тэрыторыі Беларусі ўжо ў пачатку XVII ст.
Для вырабу корпуса выкарыстоўваюць клён, елку; для калкоў і клавіш - дуб, сёння таксама палісандр. Струны жыльныя або вераўчаныя.
Ліра мае драўляны рэзанансны корпус рознай формы (прамавугольнай, авальнай, скрыпічнай). Да верхняй часткі корпуса прымацаваная скрынка з калкамі. Ліра мае меладычныя (1-3) і бурдонныя (2) струны, якія вырабляюцца з жыл або вяроўкі. Гук узнікае ў выніку трэння драўлянага кола аб струны, якое музыкант прыводзіць у рух з дапамогай корбы. Кола ліры выконвае тую ж функцыю, што смык у скрыпцы. Вышыня гуку змяняецца пры дапамозе клавіш.
Музыкі, якія гралі на лірах, зваліся лі́рнікамі. У народзе іх лічылі “божымі людзьмі”. Яны вандравалі па вёсках ды гарадах, гралі і спявалі падчас кірмашоў ды фэстаў. Трымаліся па адным, удвух або групай па 3-4 чалавекі з агульным павадыром. За сваю справу лірнікі атрымлівалі ахвяраванні (ежай або грашыма). Некаторыя з іх займаліся настаўніцтвам.
Пераважную частку рэпертуару лірнікаў складалі духоўныя вершы і псалмы, апроч гэтага выконваліся гістарычныя, павучальна-бытавыя, сатырычныя і гумарыстычныя песні. Зрэдку лірнікі гралі танцавальныя мелодыі.
У XVII ст. у Беларусі з’явіліся лірніцкія цэхі. У Мінскай губерні лірнікі ўваходзілі ў так званы жабрацкі цэх, які меў выбарнага цэхмістра, свае правілы і спецыяльную жабрацкую мову. У цэх прымалі толькі вучняў з фізічнымі недахопамі.
Інструмент выйшаў з ужытку ў 1930-40-я гады; сёння рэканструкцыяй ліры займаюцца таленавітыя майстры музычных інструментаў, а шэраг беларускіх выканаўцаў папоўнілі свой рэпертуар лірніцкімі творамі.
A stringed frictional musical instrument that produces sound through the friction of a wooden wheel against the strings (similar to a bow).
The hurdy-gurdy has been mentioned in Europe since the Middle Ages, and in Belarus since the early XVII century.
Maple and spruce are used to make the body, oak is used for pegs and keys, while rosewood is used for some parts nowadays. The strings are made of either veins or rope.
The hurdy-gurdy has a wooden resonant body that comes in various shapes such as rectangular, oval, and violin. A box with pegs is attached to the top of the case. The hurdy-gurdy has melodic (1-3) and bourdon (bass) (2) strings, which are made of either veins or rope. The sound is produced by the friction of the wooden wheel on the strings, which the musician sets in motion with the help of a handle (korba). The hurdy-gurdy wheel functions similarly to the bow in the fiddle. The pitch of the sound is altered using the keys.
The musicians who played the hurdy-gurdy were known as lirniks. They were often regarded as 'God's people' and would travel to villages and towns to perform and sing during fairs and festivals. They stayed alone or in groups of 3-4 people with a common guide. Lirniks received donations, such as food or money, for their work. Some of them were also engaged in teaching.
The repertoire of lirniks consisted predominantly of spiritual poems and psalms, but they also performed historical, instructive, everyday, satirical, and humorous songs. Occasionally, they played dance tunes.
In the XVII century, lirnik workshops appeared in Belarus. In the Minsk province, lirniks were part of the beggar's workshop, which had an elected guild master, its own rules, and a special beggar's language. The workshop only admitted students with physical disabilities.
The instrument fell out of use in the 1930s and 40s. Nowadays, talented instrument makers are reconstructing the kolavaja lira (hurdy-gurdy), and several Belarusian performers have added lirnik works to their repertoire.
00:00 - Агульныя звесткі | General Information
00:26 - Канструкцыя | Construction
02:25 - Прыклад выканання | An example of performance
ПАДТРЫМАЦЬ НАШЫ ПРАЕКТЫ / Support Tradycyja projects
tradycyja.com/padtrymac/
Кансультанты: Сяргей Лісіца, Алесь Лось
Апрацоўка інфармацыі паводле крыніц (акрамя назваў дэталяў інструментаў): Наста Някрасава
Саўндтрэк: Sneguole
Consultants: Siarhiej Lisica, Ales Los
Processing of information according to sources (except for the names of the musical instruments parts): Nasta Niakrasava
Soundtrack: Sneguole
📍Далучайцеся да “Традыцыі” / Join and subscribe Tradycyja
Наш сайт: tradycyja.com/
Instagram: / tradycyja
Facebook: / etnatradycyja
VK: etnatradycyja