Fortyfikacje Gdańskie - Kazamata Bastionu Wiebego.

Kazamaty dawnego Bastionu Wiebego.
Pozostałości bastionu, który wybudowano na początku XVII wieku, odnaleziono na terenie nieistniejącego już parkingu naprzeciwko Urzędu Marszałkowskiego, zaledwie kilka metrów pod ziemią -
Kazamata - schron w twierdzy bastionowej lub w forcie w dawnych fortyfikacjach. Była to budowla o sklepieniu wykonanym z cegły lub betonu fortecznego, chroniącym przed ogniem artyleryjskim, zabezpieczona od góry grubą warstwą ziemi.
Świetnie zachowana kazamata ma formę tunelu z otworami strzelniczymi, które broniły flanki bastionu od strony fosy. To dzieło nowożytne w pełni ukształtowanego bastionu, który powstał w 1644 roku. Zachowane tu murowane relikty widoczne są poniekąd od wewnątrz dawnego nasypu - nie były widoczne na powierzchni w czasie swojego funkcjonowania, były wówczas ukryte pod ogromną masą ziemi. Odkopany fragment kazamaty flankował bark północny Bastionu Wiebego. Stanowiła ona element obronny.
Nowożytne bastionowe fortyfikacje miejskie Gdańska były największymi i najważniejszymi budowlami tego typu w północnej Europie.
Zachowany fragment tych fortyfikacji należy do nielicznych takich obiektów w Polsce. Bastiony są przykładem siedemnastowiecznej sztuki militarnej i prezentują jeden z etapów rozwoju miejskich umocnień obronnych. Cały zespół jest dobrze wyeksponowany, stanowiąc ważny element krajobrazowy współczesnego Gdańska.
Historia
W XVI w. średniowieczne fortyfikacje Gdańska były już przestarzałe, dlatego władze miasta podjęły decyzję o budowie nowych umocnień. W 1547 r. przystąpiono do wznoszenia nowożytnych fortyfikacji bastejowych, następnie bastionowych, ciągnących się po zachodniej stronie Starego i Głównego Miasta oraz - od 1593 r. - Starego Przedmieścia. W latach 1622-1636 wzniesiono czternaście bastionów zamykających miasto od strony północnej, wschodniej i południowej. Były to bastiony typu staroholenderskiego, zaprojektowane przez Holendra Corneliusa van den Boscha i wykonane pod kierunkiem innego Holendra - Petera Jansena. Bastiony, połączone ze sobą kurtynami i poprzedzone zygzakowatą linią podwójnej fosy wypełnionej wodą. U schyłku XIX w. bastiony - wówczas już nieprzydatne i blokujące rozwój miasta - zaczęto rozbierać. Z powstałego w latach 1622-1636 północnego, wschodniego i południowego ciągu fortyfikacji gdańskich ocalało tylko pięć bastionów w ciągu południowym: Żubr, Wilk, Wyskok, Miś i Królik.
Bastiony Żubr, Wilk, Wyskok, Miś i Królik tworzą nieprzerwany ciąg fortyfikacyjny, który okala łukiem od strony południowej i południowo-wschodniej dzielnice Stare Przedmieście i Dolne Miasto. Położony na zachodnim skraju bastion Żubr łączy się kurtyną z bastionem św. Gertrudy, usytuowanym w narożu południowego i zachodniego ciągu gdańskich fortyfikacji. Wszystkie bastiony są połączone ze sobą kurtynami. Po stronie południowej i południowo-wschodniej budowle opływa pojedyncza fosa (drugi ciąg fos został zasypany), naprzeciwko kurtyn znajdują się ziemne szańce. Bastiony zbudowano w formie ziemnych nasypów pokrytych darnią, założonych na planie pięcioboków. Czoła budowli są skierowane w kierunku południowym i południowo-wschodnim, z kolei od strony północnej i północno-zachodniej obiekty zostały otwarte na miasto. Bastion Żubr jest trójpoziomowy, złożony z położonego u podstawy wału niskiego, środkowego wału wysokiego i położonego najwyżej nadszańca. Na nadszaniec prowadzi serpentynowa droga. Bastiony Wilk, Wyskok, Miś i Królik są dwupoziomowe, złożone z wału niskiego i wału wysokiego. Wał niski bastionu Żubr jest oskarpowany, skarpa zaś - obmurowana ceglanym murem. Bastiony Wilk, Wyskok, Miś i Królik nie były skazamatowane, bastion Żubr ok. 1625 r. otrzymał krótką poternę (w literaturze przedmiotu datowaną także na koniec XIX stulecia). Obecnie wszystkie bastiony są zrewaloryzowane i służą jako tereny rekreacyjne. Bastion Żubr jest stosunkowo najlepiej zachowany. Wzniesiony w latach 1622-1623, u schyłku XVII lub na pocz. XVIII w. otrzymał nadszaniec, który w czasie wojen napoleońskich obniżono. W latach 1849-1852 przez prawy bark bastionu poprowadzono tory kolejowe - przebudowano wówczas prawy bark bastionu i wzniesiono w tym miejscu murowaną bramę Kolejową. Na przeł. XIX i XX w. torowisko znacznie poszerzono. Poterna podczas II wojny światowej została przebudowana na schron przeciwlotniczy. Bastion Wilk, zbudowany ok. 1636 r., należy do lepiej zachowanych. W 1792 r. we wnętrzu bastionu mieścił się magazyn prochowy. Bastion Wyskok został wzniesiony w latach 1633-1635. U schyłku XVIII w. we wnętrzu obiektu znajdował się magazyn prochowy.
źródło tekstu :
Bukal G., Fortyfikacje Gdańska i ujścia Wisły 1454-1793, Sopot 2012, s. 114-126.
Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w., Gdańsk 1997
Stankiewicz J., Biskup K., Fortyfikacje miejskie Gdańska od XVI do XIX w., Teka Gdańska, t. 3, cz. 1, Gdańsk 1998