"Γλυκοχαράζουν τα βουνά", Σύλλoγος Βορειοηπειρωτών "ΧΑΟΝΕΣ", "ΦΩΝΕΣ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ" ΠΟΛΥΦ. ΚΑΡΑΒΑΝΙ 2024

Φέτος το Πολυφωνικό Καραβάνι γιόρτασε 25 χρόνια Μεγάλών Γιορτών Πoλυφωνικού Τραγουδιού, με τη μεγάλη γιορτή στις 15 Iουνίου 2024 στο Θέατρο Πέτρα;ς. Οι Γιορτές ξεκίνησαν τον Aπρίλιο του 2000 στο "Παλλάς" και από το 2002 συνεχίζονται στο Θέατρο Πέτρας, αποτελώντας τα μεγαλύτερα πολυφωνικά ανταμώματα κάθε χρονιά στην Αθήνα και την Ελλάδα και μία από τις κορυφαίες ετήσιες διοργανώσεις της "Άπειρος" Πολυφωνικό Κσραβάνι. Οi Mεγάλες Γιορτές στο Θέατρο Πέτρας έχουν ως διακριτικό τίτλο το "Φωνές της Πέτρας", παραπέμποντας στο ξεκίνημά τους αλλά και στην προοπτική τους στο μέλλον.
Ετούτο είναι το πρώτο βίντεο από την εκδήλωση με όμιλο βιωματικών ερμηνευτών. Πρόκειται για το πολυφωνικό σχήμα του Λαογραφικού Συλλόγου Βορειοπειρωτών "ΧAONEΣ", ένα από τα σημαντικότερα που δραστηριοποιούνται στο χώρο της αποδημίας των Βορειοηπειρωτών. Ο Σύλλογος "Xάονες" ήταν ο πρώτος που δημιουργησε πολυφωνικό σχήμα τα νεότερα χρόνια στο χώρο της αποδημίας από την "απέκει" Ήπειρο, από το 2012 και έχει βραβευθεί από το Πολυφωνικό Καραβάνι. Εδώ τραγουδούν τα μέλη του σχήματος Σταματία Ντάλα (παρτής), Σπύρος Κοτέφας (γυριστής), Φάνης Ζιώγκας, Νίκος Παππάς, Νίκος Χαρίσης Φίλιππος Κώτσιας, Δώρα Δράλιου, Πολυξένη Ιωαννίδη, Βάσω Λώλη.
Το τραγούδι αποτελεί παραλλαγή ενός ευρύτερα διαδεδομένου θεματικού μοτίβου των τραγουδιών της ξενιτιάς, αναφερόμενου στην επιστροφή του ξενιτεμένου και την αναγνώρισή του από τη γυναίκα του. Το έχουμε χαρεί σε σειρά παραλλαγών στις διαφορετικές περιοχές της ηπειρώτικης πολυφωνίας, Είναι πολύ σημαντική η ερμηνεία αυτού του τραγουδιού, στην πλήρη του στιχουργική ανάπτυξη και τη μακρά του διάρκεια.
Γλυκοχαράζουν τα βουνά
Κι οι έμμορφες κοιμούνται
Και τα καημένα τα παιδά
Στα ξένα τυρρανιούνται
Πάνε οι άσπρες για νερό
Κι οι έμμορφες για πλύμα
Παίρνω κι εγώ το μαύρο μου
Να πάω να τον ποτίσω
Βρίσκω την κόρη που πλενε
Σε μαρμαρένια βρύση
Τη χαιρετώ δε μου μιλεί
Της κρένω δε μου κρένει
Τι έχει κόρη που θλίβεσαι
Και βαριαναστενάζεις
Έχω άντρα στην ξενιτιά
Δώδεκα χρόνους να ρθει
Κόρη μου εγώ είμαι ο άντρας σου
Εγώ είμαι ο καλός σου
‘Αντρας μου αβούλιαστος
Κι εσύ είσαι βουλιασμένος
Με βούλιαξαν οι ξενιτιές
Τα έρημα τα ξένα
Σειρά στιχουργικών παραλλαγών απαντούν σε συλλογές του είδους, ανάμεσά τους η ακόλουθη - σε απόσπασμα λόγω της έκτασής της - που συναντήσαμε στη συλλογή του Δεροπολίτη δασκάλου Νικόλαου Δημητρίου":
Κόρη, για βγάλε μας νερό, την καλή τύχη να ’χεις.
Να πιω κι εγώ κι ο μαύρος μου και τα λαγωνικά μου.
Σαράντα κύκλους έβγαλε, στα μάτια δεν την είδα
κι απάνω στα σαρανταδυό τα βλέπω δακρυσμένα.
Γιατί δακρύζεις λιγερή και βαριά αναστενάζεις;
Μήνα πεινάς, μήνα διψάς, μην έχεις κακή μάνα;
Μήτε πεινώ, μήτε διψώ, μήτ’ έχω κακή μάνα.
Ξένε μου αναστέναξα και βαριά αναστενάζω,
άντρα έχω στην ξενιτιά και λείπει δέκα χρόνια
κι ακόμη δυο τον καρτερώ, τρία τον παντεχαίνω.
Κι αν δεν ερθεί κι αν δε φανεί, καλόγρια θα γίνω.
Θα πάω σε έρημα βουνά, θα πάω σε μοναστήρια.
Και στο κελί θ’ ασφαλιστώ τα μαύρα θα φορέσω.
Αυτόνε τρώει η ξενιτιά, μένα τα μαύρα ράσα.
-Κόρη μ’, ο άντρας σου απέθανε, ο άντρας σου εχάθη.
Τα χέρια μου τον κράτησαν, τα χέρια μου τον θάψαν.
Ψωμί, κερί του μοίρασα κι είπε να τα πληρώσεις.
Του δάνεισα κι ένα φιλί, κι είπε να μου το δώσεις.
-Ψωμί, κερί που μοίρασες, διπλά θα σα πληρώσω,
αλλά για κείνο το φιλί, να πας να σου το δώσει.
-Κόρη μ’ εγώ είμ’ ο άντρας σου, εγώ είμαι ο καλός σου.
-Ο άντρας μου ήταν νιούτσικος κι εσύ είσαι γεροντούλης.
-Με γέρασε η ξενιτιά, τα έρημα τα ξένα.
-Ξένε μ’, αν είσαι ο άντρας μου, αν είσαι ο καλός μου,
δείξε σημάδια της αυλής και τότε να πιστέψω.
-Έχει μηλιά στην πόρτα σου και κλήμα στην αυλή σου,
κάνει σταφύλια ραζακί και το κρασί μοσχάτο.
Όποιος το πιει δροσίζεται και πάλι αναζητά το.
Πίνουν τα λεβεντόπαιδα και παν να πολεμήσουν,
τα πίνει κι η φτωχολογιά, και λησμονεί τα χρέη.
-Αυτά, είναι σημάδια της αυλής, τα ξέρει ο κόσμος όλος.
Κάποιος τα είδε γείτονας, ήρθε και σου τα είπε,
ή και διαβάτης ήσουνα, τα είδες και τα ξέρεις.
Πες μου σημάδια του σπιτιού και τότε να πιστέψω.
-Ανάμεσα στην κάμαρα χρυσό καντήλι ανάφτεις.
Σου φέγγει όταν γδύνεσαι και πλέκεις τα μαλλιά σου.
Σου φέγγει τις καλές αυγές που τα καλά σου βάζεις.
-Κάποιος κακός μου γείτονας στα είπε και τα ξέρεις.
Πες μου σημάδια του κορμιού, σημάδια της αγάπης,
σημάδια που τα ξέρομε μονάχα εμείς οι δύο.
-Έχεις ελιά στα στήθη σου, ελιά στην αμασχάλη.
Και στο δεξί σου το βυζί μικρή δαγκωματίτσα,
κι ανάμεσα στα στήθη σου μικρό σημάδι μαύρο.
-Ξένε μ’, εσύ είσαι ο άντρας μου, εσύ ‘σαι ο καλός μου.
Η "¨Απειρος" φροντίζει να βελτιώνει σταδιακά την οπτικοακουσιτκή κάλυψη των εκδηλώσεων και των δράσεων του Πολυφωνικού Καραβανιού - εδώ, για παράδειγμα, αξιοποιείται τετρακάμερη κάλυψη. Θεωρούμε σημαντικό να παράγονται όσο το δυνατό καλύτερα και τεχνικά τεκμήρια για τους φίλους του πολυφωνικού τραγουδιού και τους ιχνηλάτες του μέλλοντος.
Επιμέλεια, παραγωγή
"ΑΠΕΙΡΟΣ" ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ
Καλή Πρακτική Διαφύλαξης Άυλης Πoλιτιστικής Κληρονομιάς
UNESCO 2020 -
[e-mail]
www.polyphonic.gr, www.polyphoniccaravan.gr

[@ValentinaKotsi]

Αθάνατη βόρεια Ήπειρο δωρική φυλή