Ad 1. Tranzystory J-FET są bliskie tranzystorom MOSFET. MOS'y również są niezwykle czułe na pole elektryczne - co oczywiście wynika z ich budowy i działania - to też można je otworzyć nawet dotknięciem palca :) Wynika to z faktu iż ilość prądu, czy raczej wielkość ładunku na, który zareaguje bramka jest bardzo mała, a w przypadku J-FET'a jeszcze mniejsza, ponieważ tam bramka "ciaśniej" przylega do kanału. U MOSFET'a bramka jest lepiej izolowana i złącze ma większą pojemność dlatego przemieszczenie dłoni raczej go nie aktywuje - no chyba, że silnie naelektryzowanej :) Ad 2. Zwarcie Bramki do żródła neutralizuje jej ładunek względem Drenu więc i wpływ pola elektrycznego na kanał jest znikomy.
Rafał Sarnek Tak samo uważam, pole statyczne związane z ładunkami elektrycznymi na powierzchni skóry jest w stanie indukować i przemieszczać znikome ilości ładunku elektrycznego w złączu wpływając na jego parametry.
Odpowiedź była nawet w filmie :) Tranzystor sterowany jest napięciem i jest na tyle czuły (ładowanie bramki), że pola elektryczne jest w stanie go otworzyć. To samo tyczy się MOSFET`ów. Można dorzucić rezystor aby bramka miała się na czym rozładować, wtedy nie będzie reagował na pole elektryczne :) Pozdrawiam i dużo zdrowia!
Już chciałem napisać, że mimo tego że uważam się za aż elektronika amatora nie posiadam tranzystora o oznaczeniu BF245. Jednak po przeszukaniu zasobów jeszcze raz okazało się że posiadam 7 egzemplarzy. Widzę że zna Pan mój warsztat bardziej ja sam :D
j-fet jest tranzystorem polowym. na jego działanie ma wpływ pole elektryczne. pole to jest wywoływane przyłożonym napięciem do bramki, ale także w pewnym stopniu reaguje na pole wokół kanału. A ruchami naładowanego elektrycznie izolatora, jakim jest po części nasze ciało, zmieniamy to pole.
Witam Bardzo dziękuję Panu za te filmiki, dość dużo sie nauczyłem i pomógł mi Pan wybrać droge życiową po wakacjach 3 klasa gimnazjum a następnie do technikum elektronicznego :) . Pozdrawiam
Dziękuję za bardzo klarowny wykład. Jestem jednym z amatorów bawiących się budowaniem tzw. efektów gitarowych. Wiele z tych układów opartych jest na tranzystorach FET lub MOSFET.Efekt firmy MXR o nazwie PHASE 90 oparty jest na dobieranym kwartecie 2N5952.Jeśli to możliwe chciałbym prosić o omówienie układu pozwalającego dobierac pary lub kwartety FET,oraz jaki jest szczególny parametr 2N5952,że tylko on jest jest tam stosowany. Przepraszam za tą "prywatę",ale myślę,że taki odcinek przydałby się nie tylko mnie. pozdrawiam
Ręka działa jak ekran odbijając ładunki elektrostatyczne w strone jfeta, dzięki zwarciu ładunki nie odkładaly sie na bramce czyli nie zwiekszaly rezystancji.
Multimetr by zmierzyć opór między drenem, a źródłem przepuszcza niewielki prąd. Dokładniej między tymi zaciskami dostarcza stałe napięcie referencyjne i na podstawie przepływającego prądu oblicza opór elektryczny. W ten sposób tranzystor zostaje w pełni zasilony, a wyprowadzenie bramki, jako że jest wolne i wisi w powietrzu, staje się zwyczajną anteną i zbiera zakłócenia z otoczenia. Tranzystory polowe są bardzo czułe, a fale radiowe są częściowo pochłaniane i odbijane przez wszelkie obiekty, z tego powodu nawet przesunięcie ręką nad wolną bramką powoduje zmianę w odbieranych falach, a na te ten tranzystor reaguje.
Pytanie nie związane z filmem ale może ktoś coś doradzi. Czy poleci ktoś jakiś program, w którym mógłbym zbadać przebiegi napięcia i prądu n-pulsowego prostownika tyrystorowego z/bez diody zerowej? Wrzesień się zbliża a z wiedzą średnio. Z góry dziękuję za każdą sugestię.
Dziwne zachowanie tranzystora w trakcie pomiarów wynika z bardzo małego prądu bramki potrzebnego do zmiany rezystancji dren-źródło. Dla tego tranzystora gate cut-off current to tylko 10nA.
Dostałem się na PW na elektronikę nie mając kompletnie pojęcia o niej oprócz tego, czego uczą w liceum. Czy jak obejrzę filmy na tym kanale przez wakacje, to dam sobie radę na studiach i liznę trochę swego przyszłego fachu?
Bo ręka działa jak antena wyłapując fale elektromagnetyczne z otoczenia, zwiększając ich ilość w okolicach bramki, a dzięki temu że przez bramkę praktycznie nie płynie prąd, to bramka zachowując się jak antena zbiera to pole, co zmienia wysterowanie tranzystora. Taka przynajmniej jest moja teoria ;)
A ja mam jeszcze pytanie do radiotechniki. Jak to jest, że niektóre odbiorniki radiowe i większość telewizyjnych jest strojona do danej częstotliwości elektronicznie (steruje tym mikroprocesor). Przy strojeniu pokrętłem jest to kondensator o zmiennej pojemności z pokrętłem właśnie, a jak to jest przy strojeniu elektronicznym?
właśnie. jak można by było rozwinąć dokładniej temat tych zakłóceń charmonicznych w zasilaczach impulsowych. właśnie niektóre urządzenia a w tym nawet proste elektryczne silniczki mają problem z poprawnym działaniem włączając sie i wyłączając naprzemiam. jak pozbyć sie tych zniekształceń bądź jak je niwelować. od czego to zależy?
Kolego zainstaluj sobie sprawdzanie pisowni, bo oczy bolą. Zakłóceń możesz się pozbyć filtrem, ale w takim urządzeniu nie ma to sensu. Proste elektryczne silniczki nie mają żadnego problemu. Kłopoty mają silniki asynchroniczne.
G DXR mają problemy mają. np. silniczek RS 380-385 12v i inne podobne, na bateriach czy akumulatorkach różnej maści jak i pod zasilaczem na transformatorze bez problemu ładnie działają, a podpięte pod zasilacz impulsowy pracują w sposób przerywany ( zakręci z pięć razy i sekunda przerwy, zakręci dwa razy i sekunda przerwy). i tak jest pod większością takich zasilaczy. a pod zwykłym zasilaczem na trafo czy bateriach pracuje poprawnie na różnych napięciach, a na impulsowych nie pomaga ani zmiana v , ani zmiana ich mocy . tak samo silniczek na24v pod akumulator pracuje ładnie i płynnie, i nie ważne czy pod 12v czy 24v a pod wieloma zasilaczami impulsowymi ( nawet tymi od laptopów) tak o stałych wartościach 19, 22, 24, czy 26 v jak i dopasowujących się o prądach od 2 do 6A tak samo przerywają. PS, nie tylko ja sie z takim działaniem( z takimi problemami) na zasilaczach impulsowych spotkałem
Takie zachowanie nie jest winą silnika i nie ma związku z tematem falowników. To co opisujesz jest spowodowane przepięciami generowanymi przez silnik. Układ kontrolera zasilacza impulsowego wykrywa przekroczenie napięcia i zmniejsza DTC lub nawet wyłącza zasilanie. Daj diodę Schottky-ego zaporowo do zasilacza jak najbliżej wyprowadzeń silnika, a problem zniknie.
G DXR wiem że nie tycy sie falowników dlatego zapytałem czy można by temat zakłóceń harmonicznych w zasilaczach impulsowych rozwinąć,czyli jakiś odcinek na ten temat zrobić. może dla niektórych yemat błachy a mimo to wielu by skorzystało. samo stwierdzenie "Uklad kontrolera zasilacza impulsowego wykrywa przekroczenie napiecia i zmniejsza DTC lub nawet wytacza zasilanie" jest na tyle ciekawe że myśle iż wielu by zaciekawiło dokładne rozwinięcie tematu. osobiście nie rozumiem jednego, skoro silniczek pobiera np 2A przy 12V na jakie jest przystosowany i jest podłączony pod zasilacz o parametrach 12V (i więcej) i 2 (i więcej) A, to jak to sie ma do przeciążenia
To znaczy mi chodziło o to, że z harmonicznymi w przebiegu napięcia nie ma nic wspólnego. Tym silniczkom jest zupełnie obojętne. Dioda nie tłumi żadnych harmonicznych generowanych przez silnik, bo te przepięcia mają charakter losowy, a nie periodyczny. Jest to spowodowane indukcyjnością uzwojeń silnika oraz ich zasilaniem poprzez szczotki.
Moim zdaniem JFET wzbudzał się przy ruchu ręką ponieważ nawet tego typu ruchy "zaburzają" pole elektromagnetyczne (jakieś ładunki elektrostatyczne na dłoniach, w powietrzu) i to wpływało na bramkę. Swoją drogą to brakuje mi w odcinkach o elementach ich przykładowe poprawne połączenia (tutaj też nie było pokazane czy do gate podłącza się jakiś rezystor równolegle ze źródłem itp (jak to bywa przy np. MOSFETACH).
Ładunek z palcy ( głównie generowany na ubraniu ) - najłatwiej zdjąc na zaworze grzejnikowym, obecnym w prawie każym pokoju. Takie zdejmowanie ładunku z elementu, to słyszałem tylko w przypadku rozkładania zwykłej mikrofalówki 2.4GHz.
J-FETy uwielbiali a może i dalej uwielbiają ludzie, którzy lubią dobre audio aczkolwiek J-FET ma jedną wadę - spore pojemności między złączami. To właśnie ta spora jak na FETy pojemność złącz powoduje takie anomalie przy przesuwaniu ręki nad tranzystorem. Właśnie sporo wzmacniaczy na J-FETach prezentowana w działach DIY na wielu forach jest źle zaprojektowana, ponieważ wzbudzają się gdzieś w okolicach 100khz, to właśnie wina dużej pojemności pomiędzy złączami. I ta duża pojemność powoduje powstawanie parzystych harmonicznych, wzmacniacze zbudowane na J-FETach brzmią podobnie do lampy.
No bo bramka jest oddzielona od reszty tranzystora. Jest to tak jakby kondensator, ktory nie pobiera pradu. Ruszanie reka powoduje zmiany napiecia miedzy bramka a drenem, bo czlowiek jako pewna masa ma w sobie ladunki elektrostatyczne i to one polaryzuja bramke.
Moim zdaniem, między ręka a tranzystorem występowała pojemność, a także upływ minimalnego prądu do ręki lub z ręki, a końcówka bramki wraz ze ścieżką w białej płytce tworzyła antenkę. Z drugiej strony, wydaje mi się, że można to zjawisko wykorzystać do budowy namiastki eterofonu (theremin, termenvox). Wystarczy zaprojektować generator dźwięku, w którym wysokość zależy od jednej rezystancji, a głośność od drugiej rezystancji (podobnie, jak w prawdziwym eterofonie) i wykorzystać dwa tranzystory JFET zamiast skompilowanych układów lampowych.
![Falowniki [RS Elektronika] #92](http://i.ytimg.com/vi/4_WeiNolP5M/mqdefault.jpg)
![Falowniki [RS Elektronika] #92](/img/tr.png)
![Parowanie tranzystorów [Reduktor Szumu] #236](http://i.ytimg.com/vi/wsGZQYvnQCE/mqdefault.jpg)
![Tranzystory polowe | MOSFET cz.1 | #29 [Podstawy]](http://i.ytimg.com/vi/vaZSQBpzcwc/mqdefault.jpg)
![Seungmin "그렇게, 천천히, 우리(As we are)" | [Stray Kids : SKZ-PLAYER]](http://i.ytimg.com/vi/kAzmhLHePqU/mqdefault.jpg)
![Przewody głośnikowe - raz jeszcze [Reduktor Szumu] #188](/img/1.gif)
Na prawdę szanuje ten kanał, jasno wszystko wyjaśnia, tylko jedyny problem jaki tu mam to sfx przy przejściach.
Czy można tego lata spodziewać się kolejnego ciekawego projektu DIY?
Szybkiego powrotu do pełni sił!
Ad 1. Tranzystory J-FET są bliskie tranzystorom MOSFET. MOS'y również są niezwykle czułe na pole elektryczne - co oczywiście wynika z ich budowy i działania - to też można je otworzyć nawet dotknięciem palca :) Wynika to z faktu iż ilość prądu, czy raczej wielkość ładunku na, który zareaguje bramka jest bardzo mała, a w przypadku J-FET'a jeszcze mniejsza, ponieważ tam bramka "ciaśniej" przylega do kanału. U MOSFET'a bramka jest lepiej izolowana i złącze ma większą pojemność dlatego przemieszczenie dłoni raczej go nie aktywuje - no chyba, że silnie naelektryzowanej :)
Ad 2. Zwarcie Bramki do żródła neutralizuje jej ładunek względem Drenu więc i wpływ pola elektrycznego na kanał jest znikomy.
Rafał Sarnek Tak samo uważam, pole statyczne związane z ładunkami elektrycznymi na powierzchni skóry jest w stanie indukować i przemieszczać znikome ilości ładunku elektrycznego w złączu wpływając na jego parametry.
Odpowiedź była nawet w filmie :) Tranzystor sterowany jest napięciem i jest na tyle czuły (ładowanie bramki), że pola elektryczne jest w stanie go otworzyć. To samo tyczy się MOSFET`ów. Można dorzucić rezystor aby bramka miała się na czym rozładować, wtedy nie będzie reagował na pole elektryczne :)
Pozdrawiam i dużo zdrowia!
Już chciałem napisać, że mimo tego że uważam się za aż elektronika amatora nie posiadam tranzystora o oznaczeniu BF245. Jednak po przeszukaniu zasobów jeszcze raz okazało się że posiadam 7 egzemplarzy. Widzę że zna Pan mój warsztat bardziej ja sam :D
18:10 minuta, czy aby na pewno się "otworzył"? Skoro jest otwarty to pewnie powinno być odcięty przy podanym napięciu bramki.
j-fet jest tranzystorem polowym. na jego działanie ma wpływ pole elektryczne. pole to jest wywoływane przyłożonym napięciem do bramki, ale także w pewnym stopniu reaguje na pole wokół kanału. A ruchami naładowanego elektrycznie izolatora, jakim jest po części nasze ciało, zmieniamy to pole.
RS-ie nie było odcinka o RLC w obwodzie prądu przemiennego, wiem że to bardziej elektryka ale można o tym zrobić odcinek.
l0ht bardzo brakuje mi omówienia tego tematu
żadna elektryka :) swoją drogą kiedy RLC w obwodzie prądu stałego ma sens?
@@hihtitmamnan w stanach przejściowych
@@rafal6988 hmm no tak, ja bardziej myślałem no rezonansie
@@hihtitmamnan w stanach nieustalonych.... :)
Witam
Bardzo dziękuję Panu za te filmiki, dość dużo sie nauczyłem i pomógł mi Pan wybrać droge życiową po wakacjach 3 klasa gimnazjum a następnie do technikum elektronicznego :) . Pozdrawiam
Dziękuję za bardzo klarowny wykład. Jestem jednym z amatorów bawiących się budowaniem tzw. efektów gitarowych. Wiele z tych układów opartych jest na tranzystorach FET lub MOSFET.Efekt firmy MXR o nazwie PHASE 90 oparty jest na dobieranym kwartecie 2N5952.Jeśli to możliwe chciałbym prosić o omówienie układu pozwalającego dobierac pary lub kwartety FET,oraz jaki jest szczególny parametr 2N5952,że tylko on jest jest tam stosowany. Przepraszam za tą "prywatę",ale myślę,że taki odcinek przydałby się nie tylko mnie. pozdrawiam
Nie dostałeś infekcji tylko końcówka mocy Ci poszła :D
Ręka działa jak ekran odbijając ładunki elektrostatyczne w strone jfeta, dzięki zwarciu ładunki nie odkładaly sie na bramce czyli nie zwiekszaly rezystancji.
Multimetr by zmierzyć opór między drenem, a źródłem przepuszcza niewielki prąd. Dokładniej między tymi zaciskami dostarcza stałe napięcie referencyjne i na podstawie przepływającego prądu oblicza opór elektryczny. W ten sposób tranzystor zostaje w pełni zasilony, a wyprowadzenie bramki, jako że jest wolne i wisi w powietrzu, staje się zwyczajną anteną i zbiera zakłócenia z otoczenia. Tranzystory polowe są bardzo czułe, a fale radiowe są częściowo pochłaniane i odbijane przez wszelkie obiekty, z tego powodu nawet przesunięcie ręką nad wolną bramką powoduje zmianę w odbieranych falach, a na te ten tranzystor reaguje.
Pytanie nie związane z filmem ale może ktoś coś doradzi. Czy poleci ktoś jakiś program, w którym mógłbym zbadać przebiegi napięcia i prądu n-pulsowego prostownika tyrystorowego z/bez diody zerowej? Wrzesień się zbliża a z wiedzą średnio. Z góry dziękuję za każdą sugestię.
qwertyuiop10101988 Wszystkie programy typu Spice: LT Spice, PSpice najbardziej znane
Dziwne zachowanie tranzystora w trakcie pomiarów wynika z bardzo małego prądu bramki potrzebnego do zmiany rezystancji dren-źródło. Dla tego tranzystora gate cut-off current to tylko 10nA.
Dostałem się na PW na elektronikę nie mając kompletnie pojęcia o niej oprócz tego, czego uczą w liceum. Czy jak obejrzę filmy na tym kanale przez wakacje, to dam sobie radę na studiach i liznę trochę swego przyszłego fachu?
Jak studia? Ukończone? Który potok? Pozdrowienia 1P15 (?)
Witam, czy spotkał się Pan z jfetem oznaczonym K40?
Bardzo fajnie tłumaczysz, nawet laik zrozumie, tak dalej
Super
Może jakiś odcinek w stylu, jak wyposażyć warsztat elektronika? ;)
Dobry pomysł, ale odcinek będzie długi, bo każdy zajmuje się czymś innym :)
Bo ręka działa jak antena wyłapując fale elektromagnetyczne z otoczenia, zwiększając ich ilość w okolicach bramki, a dzięki temu że przez bramkę praktycznie nie płynie prąd, to bramka zachowując się jak antena zbiera to pole, co zmienia wysterowanie tranzystora. Taka przynajmniej jest moja teoria ;)
Na bramce zostaje wyindukowany ładunek przez wpływ pola elektrycznego z naładowanej ręki.
A będzie odcinek o MOSFET'ach?
Nawet już był...
A ja mam jeszcze pytanie do radiotechniki. Jak to jest, że niektóre odbiorniki radiowe i większość telewizyjnych jest strojona do danej częstotliwości elektronicznie (steruje tym mikroprocesor). Przy strojeniu pokrętłem jest to kondensator o zmiennej pojemności z pokrętłem właśnie, a jak to jest przy strojeniu elektronicznym?
Polecam odcinek:
ruclips.net/video/ZWcTXJQAK8o/видео.html
właśnie. jak można by było rozwinąć dokładniej temat tych zakłóceń charmonicznych w zasilaczach impulsowych. właśnie niektóre urządzenia a w tym nawet proste elektryczne silniczki mają problem z poprawnym działaniem włączając sie i wyłączając naprzemiam. jak pozbyć sie tych zniekształceń bądź jak je niwelować. od czego to zależy?
Kolego zainstaluj sobie sprawdzanie pisowni, bo oczy bolą. Zakłóceń możesz się pozbyć filtrem, ale w takim urządzeniu nie ma to sensu. Proste elektryczne silniczki nie mają żadnego problemu. Kłopoty mają silniki asynchroniczne.
G DXR mają problemy mają. np. silniczek RS 380-385 12v i inne podobne, na bateriach czy akumulatorkach różnej maści jak i pod zasilaczem na transformatorze bez problemu ładnie działają, a podpięte pod zasilacz impulsowy pracują w sposób przerywany ( zakręci z pięć razy i sekunda przerwy, zakręci dwa razy i sekunda przerwy). i tak jest pod większością takich zasilaczy. a pod zwykłym zasilaczem na trafo czy bateriach pracuje poprawnie na różnych napięciach, a na impulsowych nie pomaga ani zmiana v , ani zmiana ich mocy . tak samo silniczek na24v pod akumulator pracuje ładnie i płynnie, i nie ważne czy pod 12v czy 24v a pod wieloma zasilaczami impulsowymi ( nawet tymi od laptopów) tak o stałych wartościach 19, 22, 24, czy 26 v jak i dopasowujących się o prądach od 2 do 6A tak samo przerywają. PS, nie tylko ja sie z takim działaniem( z takimi problemami) na zasilaczach impulsowych spotkałem
Takie zachowanie nie jest winą silnika i nie ma związku z tematem falowników. To co opisujesz jest spowodowane przepięciami generowanymi przez silnik. Układ kontrolera zasilacza impulsowego wykrywa przekroczenie napięcia i zmniejsza DTC lub nawet wyłącza zasilanie. Daj diodę Schottky-ego zaporowo do zasilacza jak najbliżej wyprowadzeń silnika, a problem zniknie.
G DXR wiem że nie tycy sie falowników dlatego zapytałem czy można by temat zakłóceń harmonicznych w zasilaczach impulsowych rozwinąć,czyli jakiś odcinek na ten temat zrobić. może dla niektórych yemat błachy a mimo to wielu by skorzystało. samo stwierdzenie "Uklad kontrolera zasilacza impulsowego wykrywa przekroczenie napiecia i zmniejsza DTC lub nawet wytacza zasilanie" jest na tyle ciekawe że myśle iż wielu by zaciekawiło dokładne rozwinięcie tematu. osobiście nie rozumiem jednego, skoro silniczek pobiera np 2A przy 12V na jakie jest przystosowany i jest podłączony pod zasilacz o parametrach 12V (i więcej) i 2 (i więcej) A, to jak to sie ma do przeciążenia
To znaczy mi chodziło o to, że z harmonicznymi w przebiegu napięcia nie ma nic wspólnego. Tym silniczkom jest zupełnie obojętne. Dioda nie tłumi żadnych harmonicznych generowanych przez silnik, bo te przepięcia mają charakter losowy, a nie periodyczny. Jest to spowodowane indukcyjnością uzwojeń silnika oraz ich zasilaniem poprzez szczotki.
ponieważ zakłacamy w ten sposób pole elektryczne tranzystora:)
Moim zdaniem JFET wzbudzał się przy ruchu ręką ponieważ nawet tego typu ruchy "zaburzają" pole elektromagnetyczne (jakieś ładunki elektrostatyczne na dłoniach, w powietrzu) i to wpływało na bramkę.
Swoją drogą to brakuje mi w odcinkach o elementach ich przykładowe poprawne połączenia (tutaj też nie było pokazane czy do gate podłącza się jakiś rezystor równolegle ze źródłem itp (jak to bywa przy np. MOSFETACH).
pozdrawiam elektroników z 2tee
Ja też
Niestety nic nie zrozumiałem.
To zarzut?
Jak dopadla Cie infekcja i siada Ci glos, to włacz reduktor szumu ;)
Ładunek z palcy ( głównie generowany na ubraniu ) - najłatwiej zdjąc na zaworze grzejnikowym, obecnym w prawie każym pokoju. Takie zdejmowanie ładunku z elementu, to słyszałem tylko w przypadku rozkładania zwykłej mikrofalówki 2.4GHz.
ruszając ręką nasz tranzystor wyłapuje drobne nie groźne ładunki przez co nasz miernik zaczyna wariować bynajmniej tak myśle.
mózgu 3 czyli nie zgadasz się sam z sobą? ;) Zobacz co znaczy bynajmniej.
J-FETy uwielbiali a może i dalej uwielbiają ludzie, którzy lubią dobre audio aczkolwiek J-FET ma jedną wadę - spore pojemności między złączami. To właśnie ta spora jak na FETy pojemność złącz powoduje takie anomalie przy przesuwaniu ręki nad tranzystorem.
Właśnie sporo wzmacniaczy na J-FETach prezentowana w działach DIY na wielu forach jest źle zaprojektowana, ponieważ wzbudzają się gdzieś w okolicach 100khz, to właśnie wina dużej pojemności pomiędzy złączami. I ta duża pojemność powoduje powstawanie parzystych harmonicznych, wzmacniacze zbudowane na J-FETach brzmią podobnie do lampy.
Dlaczego duża pojemność powoduje powstawanie parzystych harmonicznych?
Chyba pomyliłeś J-Fety z Mosfetami.
Swoja droga moj pies nazywa sie Mosfet ;)
No bo bramka jest oddzielona od reszty tranzystora. Jest to tak jakby kondensator, ktory nie pobiera pradu. Ruszanie reka powoduje zmiany napiecia miedzy bramka a drenem, bo czlowiek jako pewna masa ma w sobie ladunki elektrostatyczne i to one polaryzuja bramke.
Moim zdaniem, między ręka a tranzystorem występowała pojemność, a także upływ minimalnego prądu do ręki lub z ręki, a końcówka bramki wraz ze ścieżką w białej płytce tworzyła antenkę.
Z drugiej strony, wydaje mi się, że można to zjawisko wykorzystać do budowy namiastki eterofonu (theremin, termenvox). Wystarczy zaprojektować generator dźwięku, w którym wysokość zależy od jednej rezystancji, a głośność od drugiej rezystancji (podobnie, jak w prawdziwym eterofonie) i wykorzystać dwa tranzystory JFET zamiast skompilowanych układów lampowych.
pierwszy