Yoniso psychic & five-force dimension යෝනිසෝ මනසිකාරය සහ පංච බල විස්ථරය මීවනපලානේ අරිහතුන් වහන්සේ SL

Posted on අගෝස්තු 6, 2018 by sinhaladhamma
රාජකීය පණ්ඩිත, ශාස්ත්‍රපති තලල්ලේ චන්දකිත්ති හිමි
Chandakitti
යෝනිසෝ මනසිකාරය යන්නෙහි සරල තේරුම වන්නේ නුවණින් කල්පනා කිරීමයි. නුවණින් විමසීමයි. අපි දෙයක් නුවණින් විමසා බලන්නේ කෙසේද.
වචනාර්ථය ගනිතොත් යෝනිය යනු යමක් උපදින ජනිත වෙන තැන ලෙස අපට පිළිගන්න පුලුවන්. අපට ඇතිවෙන ඕනා එපාකම් මෙන්ම අපේ සිතට ඇතිවෙන සතුට අසතුටද අප මනස විසින් නිර්මානය කරන්නේ අපට, ඇස කන ආදී ඉන්ද්‍රියන් අල්ලාගන්නා අරමුනු අප මෙනෙහි කරන ආකාරය අනුවය.
මේ මොහොතට අදාළව ස්පර්ශයක් වේදනාවක් උපදින තැන පටන්ම සිහියෙන් වසන කෙනෙකුට රාග ද්වේශ දුරු කිරීම පහසුය. සතිපට්ඨාන සූත්‍රයේ දැක්වී ඇති අයුරු ලෝකයේ මිනිසුන්ගේ චිත්ත ස්වභාව දෙකක් ඇත.. ඒ නම් ලෝකය ලෙස මිනිසුන් දකින දේ හා ඒ සම්බන්ධව මිනිසුන් ඇතිකර ගන්නා මානසික තත්ත්වය. ඒ අනුව ඇලීම හා ගැටීම.
මහණෙනි,
රාගයාගේ ඉපදීමට මේ ප්‍රත්‍යයයෝ දෙදෙනෙකි. කවර දෙදෙනෙක යත්:
සුභ නිමිත්ත හා
අයෝනිසෝමනසිකාරය යන දෙකයි.
මහණෙනි, මොහු වනාහි රාගයාගේ ඉපදීමට ප්‍රත්‍යයයෝ දෙදෙන ය.
මහණෙනි,
ද්වේෂයාගේ ඉපදීමට මේ ප්‍රත්‍යයයෝ දෙදෙනෙකි. කවර දෙදෙනෙක යත්:
පටිඝ නිමිත්ත හා
අයොනිසොමනසිකාරය යන දෙදෙන ය.
ලෝකය හා මිනිසුන් දකින්නේ හඳුනාගෙන තිබෙන්නේ කුමක්ද?
අප ලෝකය ලෙස නම් කරන්නේ මේ පෘතුවියටයි. නමුත් ධර්මානුකූලව ලෝකය යනු ඇසට පෙනෙන දේ, කනට ඇහෙන දේ, නාසයට දැනෙන දේ, දිවට දැනෙන දේ, කයට දැනෙන දේ වගේම මනසට සිතෙන දේ. ආදියය. කෙටියෙන් කිවහොත්ව පංචකාම සම්පත් කියන ලෝකය හමුවේ පෘතග්ජන මනුස්සයා කරන වැඩ දෙකක් ඇත. එනම් ඇලීම සහ ගැටීමය. එසේ ඇලීම ගැටීම ඇතිවන්නේ මෝහය නිසාය. මුලාව නිසා.
මේ දෙකෙන් ලෝකය මිදෙන්න නම් ලෝකයේ පැවැත්ම නැතිකර ගන්න නම් සසර දුකෙන් මිදෙන්න නම් කුමක්ද කළ යුත්තේ?
මේ ඇලෙන ගැටෙන ස්වභාවය නැතිකර ගන්න ඕන. සතිපට්ඨාන සූත්‍රයේ සදහන් කරල තිබෙන පරිදි ලෝකයේ තිබෙන ඇලීම ගැටීම නැතිකර ගත යුතුයි. ඒ සඳහා කළ යුත්තේ ලෝකය යනුවෙන් හඳුන්වන කාරණා සම්බන්ධව නුවණින් සිතීමයි. නුවණින් හිතනකොට යෝනිසෝමනසිකාරය තුළ ක්‍රියාත්මක වන කරණා තුනක් තිබෙනවා. ඒ ලක්ෂණ තුනට කියන්නේ ආතාපි, සම්පජානු, සතිමා කියලා. සාමාන්‍යයෙන් භාෂාවේ රිත්මය රැක ගැනීම සඳහා ඒ වචන මේ ආකාරයේ අනු පිළිවෙලට පෙළ ගැස්සුවාට ක්‍රියාත්මක කරනකොට කරන්නේ සතිමා, සම්පජානු, ආතාපි කියලා. සතිමා කියන්නේ සිහියෙන් බලනවා. උදාහරණයක් වශයෙන් රූපයක් දෙස අප බලනවා. එය සිහියෙන් කළයුතුයි. අවසිහියෙන් බලනකොට තමයි එක එක දේවල පැටලෙන්නේ. සිහියෙන් බලනවා කියන්නේ මම දැන් රූපයක් දෙස බලනවා කියලා නුවණින් සිතීමයි. තේරුම් ගැනීමයි. ගඳ සුවඳ දැන ගැනීමේදීත් ශබ්දයක් ඇසීමේ දී මේ සියලු කරුණුවලදී සිහිය පුරුදු කළ යුතුයි. සිහියෙන් බලනවා කියන්නේ පුද්ගලයා වර්තමානයේ ජීවත්වීමට හුරු කිරීමයි. වර්තමානයේ ජීවත්වීම තුළින් ඔහු නිතරම කරන ක්‍රියාව දැනුවත් වෙලා කරන්නේ. ගොඩක් අය වර්තමානයේ ජීවත්වෙලා වැඩ කරනවා. නමුත් අතීත සංස්කාරයේ සිත තියෙන්නේ. එක එක ඒවා සිත සිත තමයි වැඩ කරන්නේ. අප දැන් ටී.වී. එක දිහා බලාගෙන කනවා. එතකොට කණ එක තැනක. සිත තව තැනක. ඒ නිසා සිහියෙන් යම් වැඩක් කරනවා නම් ඒ මොහොතේ කරන ක්‍රියාව ගැන දැනුවත් වෙනවා. නමුත් එහෙම දැනුවත්ව කරන හැම දෙයක්ම කුසල් නොවේ. අනුභව කරනවා කියලා දැනගෙනම අනුභව කරන එකම කුසලයක් නොවේ. හැම ක්‍රියාවක් තුළම කුසල් හා අකුසල් දෙකම ඇතිවෙන්න පුළුවන්. ඒ හඳුනා ගැනීම තමයි සම්පජාන කියන්නේ. ආහාර කනවානම් ඒ කෑම තුළ රස සංඥාව, ද්වේෂය, මාන්නය ඇතිවෙන්න පුළුවන්. ඒ ඇතිවන ක්ලේශයන් ගැන දැනුවත් වෙන්න ඕන. එතකොට තමයි අපිට ඒවා පාලනය කරගන්න පුළුවන් වෙන්නේ. ඒ දැනුවත්වීම තමයි සම්පජානු කියන්නේ. ඒ දැනුවත් වීම තුළින් අප දන්නවා අපි කරන මේක කුසලයක්. මේක අකුසලයක් කියලා. අකුසලයක් ඉස්මතුවෙලා ආවොත් එයා කෙලෙස් තවන වීර්යෙන් එය මැඩ පවත්වන්නට උත්සාහ කරනවා. ඒක ආතාපි. කුසලයක් ආවානම් එය වැඩිදියුණු කර ගන්නවා. ඒක කරන්නේ මේ මොහොතේ. අතීතයේ දී හෝ වර්තමානයේ දී නොවේ. ඒ විදිහට එදිනෙදා කරන සෑම ක්‍රියාවක් තුළින්ම නුවණින් බලමින් විමසමින් කෙලෙස් ඇතිවෙන්න නොදී කටයුතු කිරීමට තමා යෝනිසෝ මනසිකාරය කියන්නේ. එහෙම විමසල බලනකොට ක්‍රියාත්මක වෙනකොට ඕනෑම කෙනෙකුට තේරෙන පොදු ලක්ෂණයක් තමයි මෙතැන තිබෙන්නේ. ඉන්ද්‍රියන්ගේ ක්‍රියාකාරීත්වයක් පමණයි.
අපට රූපයක් පෙනුනාම දැනගන්නවා මෙතෙන රූපයක් තියෙනවා. චක්ඛු විඤ්ඤාණය තුළින් ඒක දැනගත්තා කියලා ඒ ක්‍රියාවලිය තේරුම් ගන්නවා. එතකොට ධර්මය ගැන දැනුවත් වෙලා ඉන්න පුද්ගලයා මේ ක්‍රියාවලිය හඳුනාගෙන තේරුම් ගන්නවා. මෙතැන මේ ක්‍රියාව කරන සත්ත්වයෙක් පුද්ගලයෙක් නැහැ කියලා. එහෙනම් මම කියලා මගේ කියලා මට ඕන ආකාරයට මෙතැන පාලනය කරන්න දෙයක් නැහැ කියලා තේරුම් ගන්නවා. සක්කාය දිට්ඨිය නැතිවීමට මේ යෝනිසෝ මනසිකාරය මහත් සේ උපකාරි වෙනවා. සක්කාය දිට්ඨිය නැතිවීම තමා නිවන් මගට පිවිසෙන්නට තිබෙන ප්‍රධාන දොරටුව. ඒක කඩන්නේ නැතිව ඉදිරියට යන්න බැහැ. ඔහු තේරුම් ගන්නවා මෙතැන තිබෙන්නේ ඉන්ද්‍රිය ධර්මවල ක්‍රියාකාරීත්වය පමණයි කියා. එහෙම වැටහෙන්නට යෝනිසෝ මනසිකාරය බෙහෙවින් උපකාර වෙනවා. අප මේ සියලුම දේ ගැන යෝනිසෝ මනසිකාරයෙන් බලන්නට නම් සද්ධර්ම ශ්‍රවණයත් දහම් දැනුමත් තියෙන්න ඕන. නැත්නම් ඒක තේරෙන්නේ නැහැ. ඉහත කී ආතාපි, සතිමා, සම්මජානු කියන ලක්ෂණ තුන යෝනිසෝ මනසිකාරය තුළ ක්‍රියාත්මක වෙන්න ඕන. නිවන් මගට අරමුණු කරල නුවණින් විමසීම ඒ ආකාරයටයි සිදුවිය යුත්තේ. මමත්වයෙන් තොරව ඉන්ද්‍රියයන් ක්‍රියාකාරීත්වය දෙස බැලීම තමයි මෙතැනදී යෝනිසෝ මනසිකාරය වන්නේ.
ලෞකික ජීවිතයේදීත් අපට මේ යෝනිසෝ මනසිකාරය උපකාරි වෙනවා නේද?
ඔව්. ලෞකික ජීවිතයේදීත් අපට යෝනිසෝ මනසිකාරය උපකාරි කර ගන්නට පුළුවන්. එදිනෙදා ජීවිතයේදී අප කරන කියන වැඩකටයුතු හොඳට විමසලා බලලා කරනවානම් නරක දෙයින් වළකින්නට අපට ඕන තරම් ඉඩ තියෙනවා. අප කතා කරනකොට යෝනිසෝ මනසිකාරය නැහැ. මේ කතා කරන දේ හොඳයිද? මේක ගැලපෙනවාද? අනෙක් අයගේ සිත මගේ වචනය නිසා රිදෙයිද? එහෙම හිතන්නේ් නැහැ. ඒ යෝනිසෝ මනසිකාරය නැති නිසයි. ඒ නිසා සමාජයෙන් නින්දා අපහාස විඳිනවා.
OK.