මාධ්‍ය ආවර්ජනා/Media Memories: ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවේදී සරෝජ් පතිරණ Ex-BBC broadcaster Saroj Pathirana
HTML-код
- Опубликовано: 23 янв 2023
- #MediaHistoryLK #MediaMemoriesLK #SarojPathirana #BBCSinhala
In this interview [in Sinhala, recorded in Colombo on 28 January 2022 and released almost a year late], host Nalaka Gunawardene talks with Saroj Pathirana, broadcast journalist who spent 25 years (1996-2021) working at the British Broadcasting Corporation (BBC) in London attached to the BBC Sinhala Service. He was an integral part of the small team that produced and presented BBC Sandeshaya programme in Sinhala - coming over shortwaves, then broadcast on local channels and finally online - which developed a wide following among listeners for decades.
In this first episode, Saroj looks back at his student days in the USSR/Ukraine, followed by his mentorship at BBC. He talks about challenges faced in covering the Sri Lankan civil war (which ended in 2009), and the second JVP insurrection in 1988-90. BBC Sandeshaya relied on ground-based reporters (best known among them was Elmore Fernando) and tried hard to accommodate all sides concerned in news coverage. He recalls the hateful emails and messages received by BBC Sinhala team for simply doing journalism.
මෙය පටිගත කරන ලද්ද් 2022 ජනවාරි 28 වනදා කොළඹදී, යුක්රේන-රුසියානු යුද්ධයට හා ශ්‍රී ලංකාවේ ජන අරගලයට සති කිහිපයකට පෙරයි. එහි සංස්කරණ කටයුතු ප්‍රමාද විම නිසා නිකුත් කරන්නේ 2023 ජනවාරි 25.
මාධ්‍ය ආවර්ජනා මේ සාකච්ඡාවෙන් අප මුණ ගැසෙන්නේ ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවේදී සරෝජ් පතිරණ. ලෝකයේ මුල්ම සහ තවමත් ක්‍රියාත්මක වන පැරණිම විද්‍යුත් මාධ්‍ය විකාශකයා වන BBC ආයතනයේ සිංහල සේවය සමඟ වසර 25ක් (1996-2021) සේවය කළ ඔහු, ශ්‍රී ලංකාවේ මාධ්‍ය ග්‍රාහකයන් වඩාත් හොඳින් හඳුනා ගත්තේ බීබීසි සිංහල සංදේශය වැඩසටහන හරහායි.
1940 දශකයේ ආරම්භ කරන ලද බීබීසී සිංහල සේවය, දිගු කලක් තිස්සේ ශ්‍රී ලංකාවේ මාධ්‍ය ග්‍රහකයන්ට දෙස් විදෙස් ප්‍රවෘත්ති, විශ්ලේෂණ සහ වින්දනය ලබා දුන්නා. මුල් යුගයේ කෙටි තරංග හරහාත්, ඉන් පසු දේශීය නාලිකාවක් හරහා විකාශය කිරීමෙනුත් ලාංකික අසන්නන් වෙත පැමිණි බීබීසී සිංහල සංදේශය වැඩසටහන, වඩා මෑත වසරවලදී BBC වෙබ් අඩවිය හරහා ද කියවීමට හා සවන්දීමට හැකි වුණා.
BBC ආයතනයේ ප්‍රතිසංස්කරණවල ප්‍රතිඵලයක් හැටියට 2020 අගදී ගුවන් තරංග හරහා බෙදාහැරීම නතර කෙරුණු අතර මේ වන විට BBC සිංහල අන්තර්ගතය හමුවන්නේ www.bbc.com/sinhala වෙබ් අඩවිය හරහා පමණයි
1989දී සෝවියට් දේශයේ උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා ගිය සරෝජ් පතිරණ තරුණයා එවකට සෝවියට් සමූහාණ්ඩුවක් වූ යුක්රේනයේ සරසවියක ඉගෙනුම ලැබුවා. ඔහු විදුලි ඉංජිනේරුවකු ලෙස උපාධිය ලබා ගන්නා විට සෝවියට් දේශය (1991දී) බිඳ වැටී යුක්රේනය රාජ්‍යක් බවට පත් වී හමාරයි.
යුක්රේනයෙන් බ්‍රිතාන්‍යයට ගිය ඔහු, 1996 මුලදී අර්ධකාලීන පදනමක් මත බිබිසී ආයතනයට සම්බන්ධ වී සිංහල සේවයේ වැඩසටහන් සම්පාදනය කිරීම අරඹනවා. මාධ්‍යවේදියකු වීමට තමාට දිගු කාලීන සැලසුමක් නොතිබි බවත්, එය අහම්බයක් බවත් ඔහු කියනවා.
එහෙත් බීබීසී සිංහල සේවයේ එවකට කාර්ය මණ්ඩලයේ සියලු දෙනා ලෙන්ගතුව තමාට රේඩියෝ මාධ්‍ය කලාව කරන සැටි පෙන්වා දුන් බව ඔහු සිහිපත් කරනවා. “මාධ්‍යවේදය ගැන හැම දෙයක්ම බීබීසීයෙන් තමයි මං ඉගෙන ගත්තේ. මං පටන් ගත්තේ එතැනින් - ඉවර කරන්නෙත් එතැනින්.”
විශේෂයෙන්ම ශ්‍රී ලංකාවේ සිවිල් යුද්ධය පවතින වකවානුවේ සහ 1988-90 දකුණේ සන්නද්ධ අරගලය සිදුවන කාලයේ දේශීය මාධ්‍ය වලට තිබුණු නිල සහ නොනිල බලපෑම් නිසා රටේ කාලීන සිදුවීම් ගැන ඇත්ත නැත්ත දැන ගැනීමට බොහෝ දෙනකු BBC සිංහල සේවයට සවන් දුන්නා. යුද්ධ වකවානුවේ අදාල හැම පාර්ශ්වයක් සමඟම සම්බන්ධ වෙමින් සියල්ල ඇති සැටියෙන් වාර්තා කිරීමට BBC සිංහල සේවය හැමවිටම උත්සාහ කළා.
සිදුවීමක සියලු පැතිකඩ හසු කර ගන්නට ජනමාධ්‍යවලට ඇති වගකීම වෙනුවෙන් කළ මෙම උත්සාහය, ඇතැම් ජාතිකවාදීන් විග්‍රහ කළේ ‘සතුරාට’ අවකාශයක් දීම සහ ‘ජාතිද්‍රෝහී ක්‍රියාවක්’ ලෙසයි.
සරෝජ් ඒ ගැන මෙසේ කියනවා: “ඒ වෙලාවේ සංදේශයේ අපි සියලු දෙනා කරමින් කරමින් සිටියේ යුද්ධය ගැන දෙපාර්ශවයේම කරුණු ඉදිරිපත් කිරීම. ඇත්තටම මම හිතනවා සමබර වාර්තාකරණයක අපි යෙදුණා කියලා. යුද්ධයේ අවසන් මොහොත දක්වාම satellite phoneවලින් පවා අර ගෙන LTTEයේ මතය - එනම් අනෙක් පාර්ශවයේ මතය - නියෝජනය කිරීම (සිදු කළා). ලංකාවේ ප්‍රධාන නාලිකා සියල්ලම එක පාර්ශවයක් පමණක් වාර්තා කරද්දි… එතනදී තමයි මේ ‘කොටි හඬ’ ‘බොරු බේගල් සංස්ථාව’ වගේ නම් ලැබුණේ.”
සංදේශය ‘ත්‍රස්තවාදය’ කියන වචනය වෙනුවට ‘කැරලිකරුවා’ යන වචනය පාවිච්චි කිරීම දැඩි ආන්දෝලනයට ලක් වුණා. එහෙත් සරෝජ් කියන්නේ දකුණේ සන්නද්ධ අරගලය ගැන මෙන්ම උතුරේ යුද්ධය ගැනත් BBC සංදේශයේ වාර්තාකරණය එම ආයතනයේ කර්තෘ මාණ්ඩලික උපමානවලට (editorial guidelines) අනුගත වෙමින් සිදු කෙරුණු බවයි.
මේ මැදහත් ස්ථාවරය නිසාම "බීබීසිය පක්ෂග්‍රාහී" යයි මතයක් එවකට පැවති රජය විසින් පතුරවනු ලැබුවා. එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ ලන්ඩනයේ සිටි සන්දේශය කණ්ඩායමටත් වඩා රට තුළ සිටිමින් වාර් තා කළ එල්මෝ ප්‍රනාන්දු ඇතුළු අනෙකුත් මාධ්‍යවේදීන් දැඩි පීඩනයට හා තර්ජනවලට ලක් වීමයි. සමහර ලක් මාධ්‍යත් උසි ගැන්වීමේ නිරත වුණා.
“හුඟක් දෙනා අතර මතයක් තියෙනවා බීබීසී සිංහල සේවය, සිංහල ජාතිකවාදය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින ආයතනයක් කියලා. නෑ! බීබීසී සිංහල කියන්නේ සිංහල කතා කරන්න සිංහල අහන්න පුලුවන් ලෝකෙ ඉන්න ඕනෑම කෙනෙකුට…අපේ කාර්යභාරය වූයේ සිංහල ජාතිකවාදීන් වෙනුවෙන් තවත් නාලිකාවක් පවත්වා ගෙන යාම නෙමෙයි.”
“සංදේශය අන්තිම වැඩසටහනේදී එදා රාජපක්ෂ රජයේ ඇමතිවරයෙකු වෙලා හිටපු DEW ගුණසේකර කිව්වේ ‘අපි බැන බැන හරි ඕක ඇහුව’ කියලා. මොකද ‘SLBC හරි වෙනත් නාලිකාවක හරි කියපු නිවුස් ටික ඇත්තද දැනගන්න අපි බීබීසී අහල බැලුවා’ කියලයි ඔහු කිව්වෙ!”
බීබීසී සිංහල ගැන සරෝජ්ගේ තවත් මතකයන් මේ සාකච්ඡාවේ දෙවන කොටසින්. Saroj Pathirana, BBC Sinhala
විසි පස් වසරක බීබීසී මතක සටහන් ...
කොළඹ - එල්මෝ ප්‍රනාන්දු ට පොලු පහරක්; ජිනීවා - "සංදේශයේ ඉන්නේ සේරම කොටි" - නිමල් සිරිපාල ගෙන් දෝස් මුරයක්
***************************************
නාලක ගුණවර්ධන එක්ක මේ සාකච්ඡාව කළේ අවුරුද්දකටත් කලින්.
සංදේශයට "බොරු බේගල් කෝපරේෂන්" කියල සමහරු බැනපු හැටි ගැන නාලක අහන වෙලාවේ එදා කියන්න අමතක වුන දෙයක් මතක් වුනා.
නාලක ඒ කතාව කියන්නේ එල්මෝ (එල්මෝ ප්‍රනාන්දු) ගේ පොතෙනුත් කරුණු අරගෙන.
ඇත්තටම සංදේශයේ කොළඹ නියෝජිතයා හැටියට එල්මෝට තමයි අපි හැමෝම ලන්ඩන් ඉඳන් කරපු දේවල් ගැන එන හැම ප්‍රතිචාරයක්ම දරාගන්න වුනේ.
2000 අප්‍රේල් 06 වෙනිදා සිහල උරුමයේ භික්ෂූන් 700ක් විතර එක්ක 1000 විතර පිරිසක් කොළඹට කලහකාරී විදියට උද්ඝෝෂණයක් කළේ නෝර්වේ රාජ්‍යයේ මැදිහත්වීමෙන් කෙරුණු සාම ක්‍රියාදාමයට විරුද්ධව. (www.tamilnet.com/art.html?catid=13&artid=4923)
එල්මෝ සංදේශය වෙනුවෙන් ඒ උද්ඝෝෂණය වාර්තා කරන්න එතනට ගිහින් හිටිය.
අවිහිංසාව පදනම් කරගත් දහමක් අනුගමනය කරනවා කියන ඒ භික්ෂූන් ඇතුළු කලහකාරීන් ඒ වෙලාවේ එල්මෝ දැක්ක ගමන් පොලු පහරක් එල්ල කළා.
එල්මෝට බරපතල තුවාලයක් නොවුණත් ඒ ප්‍රහාරය මාධ්‍ය නිදහසට එල්ල කළ දැවැන්ත තර්ජනයක්. පහරදීම නිසා එතන හිටපු සේරම මාධ්‍යවේදීන් ඒ උද්ඝෝෂණය වාර්තා කිරීම වර්ජනය කළා.
ඒ කාලේ චම්පික රණවකත් සිහල උරුමයේ නායකයෙක්.
බීබීසී එක ඇතුලෙත් ක්‍රියාත්මක වෙන "කතෝලික කුමන්ත්‍රණයක්" ගැන ටික කාලෙකට පස්සේ දවසක චම්පික මාත් එක්ක කතා කල හැටිත් මතකයි.
හැබැයි මේකත් කියන්න ඕනේ; සංදේශයේ වැඩසටහන්වලට ආදරය කළ බොහෝ දෙනාගේ ආදර, ගෞරවය නිරන්තරයෙන් එල්මෝට පිදුණු බව.
නිමල් සිරිපාල ගේ ගෝරනාඩුව
***************************
ආණ්ඩුවයි, LTTE එකයි අතරේ සාම සාකච්ඡා පැවැත්වුණු කාලේ එක පාරක් සංදේශය වෙනුවෙන් සාකච්ඡාව වාර්තා කරන්න මම ජිනීවා ගියා.
ඒ වෙලාවේ ආණ්ඩුවේ delegation එකේ නායකයා ඇමති නිමල් සිරිපාල ද සිල්වා.
මම හිතන්නේ LTTE delegation එකේ නායකයා හිටියේ ඇන්ටන් බාලසිංහම්.
කිසිම ප්‍රගතියක් නැතුව පළවෙනි දවසේ සාකච්ඡා ඉවර වෙලා ආණ්ඩුවේ කණ්ඩායම මාධ්‍ය හමුවට එනකොටම මම ගිහින් මාව හඳුන්වල දුන්න.
ඇත්තටම ඒ කාලේ මම කණ්ඩායමේ අලුත්ම සහ බාලම සාමාජිකයා. පළපුරුද්ද අඩුයි වගේම බොහෝ දෙනෙක් මාව දන්නෙත් නෑ.
මගේ නම කියල "සංදේශයෙන්" කියල කිවුව විතරයි නිමල් සිරිපාල හැමදෙනාම ඉස්සරහ මහා සද්දෙට ගෝරනාඩුවක් දැම්ම.
"සංදේශයේ ඉන්නේ සේරම කොටි." "කොටින්ගේ සල්ලිවලට රට පාවල දෙනවා." "ප්‍රියත්ලගේ වැඩ මම දන්නවා." ...
ඔය වගේ ලොකු ගෝරනාඩුවක්.
එහෙම කියල මිනිහ මට interview එකක් දෙන්නත් බෑ කිවුව.
ලස්සනම වැඩේ තමයි, මට එහෙම බැනපු නිමල් සිරිපාල, ඊට පොඩ්ඩකට පස්සේ BBC දෙමළ සේවයට සාකච්ඡාවක් දුන්න -:)
දෙමළ සේවය වෙනුවෙන් එදා ඇවිත් හිටියේ එතිරාජන් අන්බරාසන්.
නිමල් සිරිපාල කරපු ගෝරනාඩුව මම ලන්ඩන් office එකේ හිටපු චන්දන කීර්ති බණ්ඩාරට කිවුව. ඒක ප්‍රියත්ටත් කියල, මාධ්‍ය සංවිධානවලින් විරෝධයක් දක්වන්න ද කියල බණ්ඩාර මගෙන් ඇහුව. මම එපා කීව.
හැබැයි ඒ කාලෙ social media තිබුණ නම් ඒ වෙලාවෙම වෛරල් වෙනවා. මොකද එතන මාධ්‍යවේදීන් ගොඩ දෙනෙක් හිටිය. ලසන්ත වික්‍රමතුංග ත් හිටිය වගේ මතකයි.
නිමල් සිරිපාල, සංදේශයට අමුත්තෙක් නෙවෙයි; එයා ප්‍රියත් ලියනගේ සහ ඉන්ද්‍රා රාමනායක හොඳින්ම දන්නවා.
එහෙම දැනගෙනත් මිනිහ ඒ වෙලාවේ මාධ්‍ය ඉස්සරහ දැම්මේ "පොඩි show එකක්."
ප්‍රියත් හැරෙන තැපෑලෙන් නිමල් සිරිපාල ට කෝල් කරලා තිබුන.
ටික වෙලාවකට පස්සේ මම ආයෙත් ඇමතිවරයා හමුවෙලා interview එකක් (හැමෝම කියන "වොයිස් කට්" කතාවට මම කැමති නෑ) ගත්ත.
ඇමැතිවරය ඒ වෙලාවේ කණගාටුවත් ප්‍රකාශ කරලා, බොහොම සුහදව කතාබහ කළා.
ඉතින් මේ වගේ මතක සටහන් ගොඩක් මේ සාකච්ඡාවේ තියෙනව. අමතක වුන දේවලුත් තියෙනව.
සංවාදය අහන්න. අහල ඔබේ අදහසත් කියන්න.
- සරෝජ් පතිරණ/ Saroj Pathirana (facebook.com/SarojPathirana)
මේක හරිම ආකර්ශනීයයි සරෝජ්. 1961 සිට සමහර විට 1980 දක්වා BBC සාමාන්‍ය විදේශ සේවා ශ්‍රාවක මණ්ඩලයේ මම ඇත්තටම සිටි බව මෙහි සඳහන් කිරීමට ඉඩ ඇත. එය නැවතුණේ කවදාදැයි මට විශ්වාස නැත. මුල් වසරවලදී ඔවුන් අපට ශ්‍රී ලංකා මුද්දර එවීමට පුරුදුව සිටියේ එය ඔවුන්ට නැවත තැපැල් කිරීමට ය - එය ලන්ඩනයට හෝ මෙහි මහ කොමසාරිස් කාර්යාලයට (තානාපති කාර්යාලයට) හෝ බ්‍රිතාන්‍ය කවුන්සිලයට ය. IELTS හි පුහුණු ගුරුවරයෙකු ලෙස මට තවමත් සබැඳි තිබේ. අපි විද්‍යුත් තැපෑල සහ WhatsApp හරහා සම්බන්ධ වී සිටින නිසා අපි ඇත්තටම මුණගැසෙමු යැයි සිතමු - එය අපගේ සමාජයට ප්‍රයෝජනවත් වනු ඇත.
That Sinhala comment was actually written in English since my computer is not equipped to write Sinhala. It was translated using Google Translate. I am now giving the English original below:
This is quite fascinating, Saroj. It may be in place to mention here that I was actually on the BBC General Overseas Service listener panel from about 1961 to, perhaps 1980. I'm not sure when it stopped. In the early years they used to send us Sri Lanka stamps for us to mail it back to them - was it to London or to the High Commission (Embassy) here, or to the British Council. I still have links of sorts, as a trained teacher of IELTS. Since we are in touch via email and WhatsApp let's hope we actually meet - it could benefit our society.