Ethiopia | ክፍል 3 | የወልወል ግጭት፦ኢትዮጵያ እና ጣልያን Welwel/Walwal

Ethiopia | የወልወል ግጭት ኢትዮጵያ እና ጣልያን ክፍል 3 Welwel/Walwal
የቀን መቁጠሪያው ዓመተ ምህረቱ እ.ኤ.አ. 1999 ነው. ስለ የ Y2K (የ 2000 አመት) ሁሉም የንግግር ንግግርም እ.ኤ.አ. 1999 ነው. ስለዚህ እ.ኤ.አ እስከ 1999 እንደሆነ አምናለሁ. ይሁን እንጂ በኢትዮጵያና በኤርትራ መካከል የሚደረግ ግጭት, የዓለም አቀፉ ማህበረሰብ ምላሽ ለ ባለፉት ዘጠኝ ወራት በአጥቂዎች የኤርትራ መንግስት የተጠቀሙባቸው ዘዴዎች በመዘግየትም ሆነ በፕሮፖጋንዳው እና በዓለም አቀፉ ማህበረሰብ ላይ የተመሰረተው, ኢትዮጵያ ከዓለም አቀፍ ተቋማት ውስጥ ሁሉንም ዓይነት የሰላም ፕሮፖዛልዎች እንዲቀበሉት መደረጉን እና ሁሉም ኢትዮጵያዊያን በ 1930 ዎቹ .
በኤርትራና በኢትዮጵያ መካከል እየተካሄደ ያለው አሁን ያለው ግጭትና በ 1934 መካከል በጣልያንና በኢትዮጵያ መካከል ግጭት መፈጠሩ አስደናቂ ነው. እነዚህ ሁሉ በአጋጣሚ ብቻ የሚፈጸሙ አይደሉም.
ግጭቶቹ እንዴት እንደነበሩ
በወቅቱ የሙስሊኒያ ጣሊያን "በአውሮፓ ውስጥ በጣም የተወደደው አገር" ተደርጎ ይቆጠር ነበር. ሙሶሎኒ የሀገሪቱን ደካማ ኢኮኖሚ በከፍተኛ የሥራ አጥነት ለማሻሻል ለም መሬት ማግኘት ነበር. በኢትዮጵያ ቅኝ ግዛቱ ከተሸነፈ, ለአገሬው "ፀሐይ ለመጠገን" ብቻ ሳይሆን በ 1896 በጣይቱ ጦርነት ጣልቃ በመግባት ኢጣሊያን ለመበቀል ተወስኖታል. ሙሶሊኒ እቅዱን ሲያራምድ በአይሊዶ ዲ ቦላ (1965) መሠረት በ 1925 ተጀምሮ በ 1925 ተጀምሮ ሊሆን ይችላል. የፕሮጀክቱ እቅድ ቢነሳም, ግን እ.ኤ.አ. በ 1934 በግልጽ ታየ. የጣሊያን ወታደራዊ ሀይል ከኢትዮጵያ ወደ ሶስት መቶ ኪ.ሜ ርቀት ባለው ዋልቬል ወደ ኢትዮጵያ እንዳይገባ ተከላክሏል. በ ቲ ኤም. ኮፊ (1974), ፊጣራሪ (= የቫይጀር አዛዥ) ባቲ ሸሪራ ለካውንስስ ዝግጅት ለመዘጋጀት አንድ ቀን ቀደም ብሎ ደርሶ ነበር. ወደ አንድ ጥሩ ተስማሚ ቦታ ሄዶ የውሃ ጉድጓድ በሆነው በካምፑ ውስጥ ለመኖር ነበር. አለመታደል ሆኖ ይህ አካባቢ በጣሊያን ተይዟል. ምንም እንኳን ፊጣራሪ ባሽ ኢትዮጵያውያን ከ I ትዮጵያ መሬቱ በመነሳት ቦታውን ለቅቀው እንዲሄዱ ባይጠይቃቸውም E ርሱና ሰዎቹ ወደ ውኃ ጉድጓዶች አጠገብ ለመሰደድ እንዲሰሩ የጠየቀው የጣልያን ወታደሮች ጥያቄው ውድቅ ሆኖ ነበር. አካባቢው የኢጣሊያ ክልል እንደሆነ ተነገረው. በቀጣዩ ቀን እንግሊዛዊው ኮሎኔል የተባለ እንግሊዛዊ ኮሎኔል የተባለ እንግሊዛዊ ኮሎኔል የሚመራ ሁለቱ እንግሊዘኛ እና ሦስቱ የኢትዮጵያ ኮሚሽኖች ነበሩ. ክሊፈርድ ወደ ጣቢያው በመድረሳቸው የኢትዮጵያን እና የጣልያን ወታደሮች እርስበር በመፍጠር ላይ ተገኝተዋል. ኮሎኔል ክሊስተር የእስራኤላውያኑ ወታደሮች ወደ ኋላ ተጉዘው ወደ ጉድጓዶቹ ለመግባት ጠመንጃ ለመርገጥ የጠመንጃ ጠቋሚውን ወታደሮች ጠየቁ. የእርሱም ጥያቄም አልተቀበለም.
ከዚያም አምስት ኮሚሽነሮች ለጣሊያን ባለስልጣናት የተቃውሞ ደብዳቤዎችን አሰባስበዋል. ካፒቴን ሮቤርቶ ሲማማርታ የጣሊያን ባለሥልጣን አንድ ደረጃ ላይ ለመወያየት ወደ ኢትዮጵያውያን ሰፈር መጣ. ምንም እንኳን ዋልዊል የኢትዮጵያን መሬት እንደነበረ እና ምንም እንኳን የፈለጉት የውኃ ጉድጓዶች አጠገብ ለመሰለል ነበር, ግን የጣሊያን መኮንን ለመተው ፈቃደኛ አልሆነም. ይሁን እንጂ ኢትዮጵያውያኑ ከጣሊያን ወረራ በስተጀርባ ከሚገኙት ጉድጓዶች በታች ጣሊያን በበላይነት ቁጥቋጦ ውስጥ እንዲገባ ማድረግን አፅንኦት ሰጥቷል. ኢትዮጵያውያን ይህንን አቅርቦት ውድቅ አደረጉ ምክንያቱም የውሃ ጉድጓዶች በጣሊያን ድንበር እንደነበሩ እውቅና ሊሰጥ ይችላል. ምንም እንኳን ድርድሮች እቅዳቸውን ባለመጨረስ በሁለት የጣሊያን ወታደራዊ አውሮፕላኖች በብሪታንያ እና ኢትዮጵያዊያን ካምፖች ላይ ዝቅተኛ ወታደሮች ሲደርሱ ኮሎኔል ክሊፈርድ ከአንድ አውሮፕላኖች የጠላት መኮንኖች ሲመለከቱ ማየት ችለዋል. ይህ ኮሎኔል ክሊድደርን ለኢትዮጵያ መንግስት ሁኔታን ከማጋለጥ ለመቆጠብ የብሪቲሽ ተልእኮውን ወደ ሌላ ከተማ ወሰደ.
ስለዚህም ከሁለቱም ወገኖች የተጋዙ ጥቂቶች ወታደሮች በግጭት ውስጥ ለ 10 ቀናት በበረሃማ ስፍራ ሰፈሩ. እ.ኤ.አ. ታህሳስ 5, 1934 የጣሊያው ዋና አዛዥ ለኢትዮጵያውያን ወገኖች ከፍተኛ ጥንካሬ እንደነበራቸውና ፈጣን እቅዶች እንደነበራቸው የሚያረጋግጥ ምንጮችን ለፊቶታሪ ባሌ በመጻፍ ደብዳቤ ጽፎ ነበር. ማስጠንቀቂያው የማስጠንቀቂያ መልዕክት ነበር. ይሁን እንጂ ይህ ደብዳቤ በጣሊያንኛ የተጻፈ ቢሆንም ፊጣራሪ ባሌክም ሆነ የእሱ ሰልጣኞች ኢጣሊያንን ማንበብ ስለማይችሉ የብሪታንያ ባለሥልጣናት ለሚኖሩበት ከተማ ደብዳቤውን ይልኩ ነበር. የጭነት መኪናው ለትርጉም ከተላከው ደብዳቤ ሲወጣ, የጣልያን ወታደሮች በግቢው ውስጥ የቆሙ በርካታ ኢትዮጵያውያንን መግደል ጀምረዋል. በዚሁ ጊዜ ሦስት የኢጣልያ አውሮፕላኖች ታይመዋል, እንዲሁም ሁለት የታጠቁ መኪኖች ኢትዮጵያውያን በያኔው ውስጥ በየአቅጣጫው በጠመንጃዎች ተኩስ እየተተኩ መጡ. በዚህ አስገራሚ ጥቃት 107 ኢትዮጵያውያን ህይወታቸውን እና 45 ሰዎች ቆስለዋል. የጣሊያን ምክንያታዊነት 30 የሞቱ እና 100 ወታደሮች, ሁሉም የአገሬው ተወላጅ (ሶማሌ) ወታደሮች ናቸው.
የኤርትራና የኢትዮጵያ ግጭት እ.ኤ.አ. በ 1998
ኤርትራ በአጭር ጊዜ ውስጥ ጣሊያንን ቅኝ ግዛት ሥር ካደረገች በስተቀር ብዙዎቹ ነዋሪዎቻቸው በትግራይ ውስጥ ከሚገኙ በርካታ ወረዳዎች ሊወልዱ ከሚችሉ በርካታ ነዋሪዎች ጋር የተለያዩ ስምና ድንበር ተካተዋል. ከ 1941 በኋላ ግን, በሁለተኛው ዓለም ጣሊያኖች ተሸነዋል