Wolin Słowian czy wikingów? - Jakub Morawiec | KONTEKST 60
HTML-код
- Опубликовано: 1 авг 2024
- O tym jak historia i archeologia odpowiadają na tytułowe pytanie: czy Wolin był Słowian czy wikingów opowiada dr hab. Jakub Morawiec, prof. UŚ. Wydarzenie współorganizowane z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie.
------------------------------ PRENUMERUJ ARCHEOLOGIĘ ŻYWĄ! ---------------------------
bit.ly/e-prenumerataAZ 👈
---------------------------------- SPIS TREŚCI-------------------------------
00:00 Wstęp
01:55 PREZENTACJA
05:00 Na styku trzech potęg
07:00 Wolin a sytuacja w X wieku
16:00 Wiek XI i koniec znaczenia Wolina
25:00 Dalekosiężna wymiana handlowa we wczesnym średniowieczu
29:00 Adam z Bremy i inne źródła o Wolinie
32:00 Wolin archeologicznie
35:00 Rzemiosło a handel
36:00 Skandynawowie w Wolinie
38:00 DYSKUSJA
39:00 Inne osady i ślady Skandynawów na ziemiach polskich
45:25 Zapraszamy na wystawę „Wolin Słowian czy wikingów?” do 27 lipca 2022 w MPPP w Gnieźnie (kod QR)
46:20 O chrzcie Mieszka I
49:50 Kim była Sygryda Storråda
54:30 Zawód wiking a etnosy i ich granice
56:00 O skarbie z Biskupca
57:50 Jak przybywało na nasze ziemie arabskie srebro?
1:00:00 Czy badania potwierdzają kronikarskie opisy wyglądu Wolina?
1:02:00 Więcej o wczesnośredniowiecznym handlu niewolnikami
1:09:00 Konkurencyjne ośrodki dla Wolina
1:15:00 Czy Wolin mógł służyć jako przystanek w drodze na Ruś
1:22:50 Literatura polecana dla zainteresowanych tematem
1:27:30 Pożegnania
1:31:50 Podziękowania dla prenumeratorów
GOŚĆ
Jakub Morawiec
us.edu.pl/instytut/ih/
GOSPODARZE
Radosław Biel
archeologia.com.pl/
Marta Siłakowska
muzeumgniezno.pl/
@muzeumpoczatkowpanstwapols7860
Widziałem wystawę. Bardzo ciekawa. Porządkuję wiedzę i fajnie pokazane.
Super program więcej takich programów Jestem z Tomaszowa Lubelskiego
Dziekuje, jak zawsze super.
Dlaczego nie zakłada się odwrotnego kierunku osiedleń co zmieniałoby też nazewnictwo pierwotne. Ludzie rozmnażają się licznie na ziemiach żyznych a nie skałach skandynawskich dlatego uważam, że Skandynawie zasiedlili mieszkańcy południowego Bałtyku a nazwa wiking to powinna być kojarzona nadbałtycką kulturą i stylem życia
@@ostoja2004 Wiking to nie narodowość tylko zajecie. No i faktem jest, że Indoeuropejczycy zasiedlali Skandynawię od południa.
@@matyjaszmatyszek7306 nazwa na naszych wikingow to chąśnicy
@@milan132 Nie tyle nazwa naszych, co nasza nazwa wszystkich. Myśmy piratów nazywali chąśnikami, Duńczycy i Szwedzi - wikingami. I to niezależnie od narodowości tychże.
Dziękuje za wspaniały referat , ogromna dawka wiedzy , pozdrawiam pana prowadzącego oraz pana profesora i panią doktor, życzę zdrowia dalszych sukcesów 🙏🇵🇱🙏
Dobra robota 👍
Pozdrawiam z Oslo
Swietny, i jak zwykle fascynujaco opowiedziany material, pozdro z Yorkshire!
Dr Morawiec doskonale opowiada!
Pozdrawiam z Edynburga!
pozdrawiam z Ostroroga
Pozdrawiamy
Myślę, ze specjalizacja rzutuje na pogląd pana profesora. Jomsborg wcale nie musi byc jednoznaczny z Wolinem. Wiadomo, ze juz w połowie IX wieku Geograf bawarski wspomina o ludzie Wolinian z 70 civitates i w tym czasie wokół pierwotnej osady powstaje wał. W czasach Adama z Bremy Wolin wg niego był największym miastem w Europie, zamieszkanym oprócz Slowian także przez Greków (chyba Rusinow?) i barbarzyńców. Nawet Sasów o ile nie afiszowali sie z religia chrześcijańska. Możliwe, ze tak wielkie miasto było położone na całym wybrzeżu wyspy Wolin a także i po wschodniej stronie Dziwny i włączyło w swój obszar dawny skandynawski Jomsborg.
byli chąśnicy, jakis ksiaze pomorza zlupil najwieksze miasto skandynawii wtedy, ale ogolnie mieli dobrosasiedzkie relacje
@@milan132 dobrosąsiedzkie relacje? Widać, że nie wiesz o czym piszesz. Dokształć się i potem możesz wrócić do dyskusji m
❤
Pozdry z Hamburga:)
Dzień dobry, z którego roku i czyjegoś autorstwa jest mapa z 3:25?
The Historical Atlas z 1923 r., autor William R. Shepherd. Mapa: „Central Europe, 919-1125"
Calgary, Kanada
Rodzony Szczecinanin pozdrawia z East Midlands 👍😁
no zależy Kiedy na przykład w czasie Bitwy nad Dołęża to pewnie w Skandynawii obsad dla drakkarów nie znalazłoby się wcale😁
Piastowie zbudowali Szczecin, ale nie udało im się złamać handlu na Wolinie, który był syntezą przenikania się Słowian i Wikingów
szczecin jest tysiace lat stary, te miejsce bylo juz strategiczne w starozytnosci, przyklad to odkryta bitwa pod dołężą z 13 w pne
@@milan132 Ok ujścia rzek zawsze były obiektem osadnictwa, ale ale sam gród - słynny zaczep - wybudowali Piastowie, jak Kołobrzeg i Gdańsk /tu udało się wyzerować Truso/.
@@senator967 duzo stasze są niz piastowie, za piastow to byly juz prezne osrodki, są jeszcze opisy zydowskiego agenta kordoby ibn jakuba po slowianszczyznie, zabraklo mi tego zrodla w filmie, do tego nie ma zadnej pustki osadnicznej tylko ciaglosc od tysiecy lat na tych terenach, i ciaglosc genetyczna ludzi tumieszkajacych dlatego z duzym prawdopodobienstwem mozna poweidziec ze walczacy pod tollense czy bedacy chąśnikami i obecni mieszkancy pomorza to ta sama ludnosc, kwestia jest tylko jezykowa, ale wiadmo z etymologii ze polski ma duze znaczenie wsrod slowianskiego rdzenia i jest bardzo stary jak germanskie jezyki, mowili w starozytnosci jakims praslowianskim ktory sie niewiele roznil od sanskrytu i pragermanskiego, taki przyklad burg to brzeg, czesto slowa ktore uwazamy za rdzennie germanskie są zapozyczeniami ze slowianskiego albo write jest od ryć
Witam , mam pytanko , czemu tak mocno pomijacie Kanuta Wielkiego siostrzeńca Bolesława Chrobrego , który poszedł odzyskać wyspę z gliny czyli Anglie pod panowanie Słowian .
Panie Radosławie, skąd pańska opinia o nie piastowskim Wrocławiu?
Do kiedy trwał handel niewolnikami? Są źródła kontestujące naukę akademicką, które mówią, że jeszcze Kazimierz Wielki czerpał zyski z takiej działalności. Mówią też, że wybudowane przez niego zamki służyły do kontrolowania karawan z niewolnikami. Nie podam tych źródeł, bo wstydzę się, że z nich korzystam.😉
Z szybkiego przeglądu paru stron, to na tak dużą skalę i konkretnie z kalifatami arabskimi to mniej więcej do XI wieku, ale jeńców w niewolę jeszcze brano długo po tym okresie. Histmag.org pisze np. w artykule o księdzu Marcinie Baryczce skonfliktowanym z Kazimierzem Wielkim, że w Kronice katedralnej krakowskiej opisywane jest jak ów władca uprowadził wielu jeńców w wojnach na wschodzie. Jaki był dokładnie ich status i cel nie udało mi się na pewno ustalić. Ponoć po paru latach pracy byli asymilowani lub wypuszczani wolno. Jednocześnie jeńcy wojenni jako siła robocza, to proceder trwający do historii współczesnej, nie wspominając już o takich sytuacjach jak nowo zakładane obozy pracy dla więźniów politycznych w Korei Północnej. Tutaj jednak już trzeba by się zagłębić w to co rozumiemy pod pojęciem „niewolnik”, a to temat na parę odcinków :D
@ Dziękuję. Trzymając się zasady "idź śladem pieniędzy", wciąż otwarte jest pytanie skąd Kazimierz Wielki miał tyle środków na inwestycje. Pozdrawiam.
...nie wspominając o największym dzisiaj niewolnictwie/wieziennictwie/obozach pracy w imperium zla/US, gdzie zniewolony jest jak nigdy i nigdzie prawie 1%populacji!
@@towarzyszmirosaw6765 Nie zapomnijcie towarzyszu o c
Chinach, Korei północnej i Rosiji z jej współczesnymi gułagami 😉
@@Piotr70-e2q
...jak widać wierzysz w bajki okupanta, może jeszcze w pustynnego bałwana?
No cóż, ten powyżej pączus, też myśli że strzela faktami i nauką.
Obrzydliwe.
Kiedy znów zaprosicie profesora Sikorskiego?
Trudno powiedzieć, bo z wyborem tematów i gości bywa przeróżnie. Napiszemy do niego i zobaczymy jak będzie u niego z czasem, ale raczej nie wcześniej niż po wakacjach :)
@ super!! dzięki za odpowiedź
@@kremuwka4293 ooo tak, profesor Sikorski jest znakomitym mediewistą ;)
@ najlepszy odcinek Archeologii Żywej to ten z prof. Sikorskim, niesamowita wiedza i sposób przedstawiania jej, bardzo prosimy o powtórkę
Byłem tam parè razy, oczywiście że to wyspa Walecznych Wikingów💪
Tam się wychowałem Wolin to moje miasto rodzinne
Proszę o jeden dowód archeologiczny lub kronikarski na handel ludźmi, w którymkolwiek grodzie Piastów. Czekam, choć wiem, że się nie doczekam.
Za wikipedia.pl: W pierwszej wzmiance o Żydach w Polsce, dotyczącej 1086 roku, Gall Anonim w swej Kronice i czynach książąt, czyli władców polskich, stwierdził, iż księżna Judyta, żona Władysława I Hermana i matka Bolesława III Krzywoustego, do dnia śmierci „dokonywała dzieł pobożności względem ubogich i niewolników, mnogich chrześcijan z niewoli w rękach Żydów wykupując". Ktoś więc musiał tymi niewolnikami handlować i zezwalać na taki proceder.
Ze swojej strony polecam "Kontekst. Rywale Rodu Piastów" z prof. Buko
Albo za ciekawostkihistoryczne.pl: „Słowiańska szarańcza dosłownie zatyka ulice Bagdadu” - pisał na początku IX wieku arabski poeta Abu Yaqub Ali ibn Gabala. Niewolników z Europy Środkowo-Wschodniej było tak dużo, że tworzyły się lokalne diaspory. Na Sycylii - w arabskim wówczas Palermo - istniała dzielnica Słowian, a w Syrii zachowały się niektóre nazwy pochodzące z języka słowiańskiego.
@ Moze jakas rozmowa z fachowcami o slowianskich niewolnikach? (w formie kontekstu) Chyba w Bagdadzie zrobili powstanie i rzadzili jakis czas? Moglem cos pomieszac.
Czy nie można by tego opowiedzieć krócej? Niestety po godzinie ogladania, jestem zmuszony do obowiązków i chyba tu już nie wrócę. To prawdziwa bezczelność z waszej strony rozgościć się na pół doby.
Jakich Słowian czy Wikingów. Wiadomo że Eskimosów.
Jest bardzo mało prawdopodobne i wręcz nielogiczne, aby Harald, stary władca pokonany w sposób jednoznaczny przez cieszącego się poparciem swego następcę, schronił się w miejscu do ktorego sięgała wladza krola Dunów. Gwarantowałoby to zalodze takiej placówki najazd i zemstę Swena, więc Harald zamiast ciepłego przyjęcia narażałby się albo na odmowę pomocy, albo wręcz na wydanie w ręce już urzędującego syna. Rzecz była gardlowa, a w takich przypadkach odrzuca się ewentualne sentymenty. Zatem logiczne, że miejsce schronienia musiało być poza zasięgiem Swena, czyli neutralne, a jeszcze lepiej gdyby rozciągała się nad nim jurysdykcja na tyle potężnego władcy, który dałby Haraldowi gwarancje bezpieczeństwa. Takim władcą był wtedy Mieszko l, a ucieczka Haralda na Wolin (Jomsborg) nie może wskazywać na bliższe związki Wolina z Danią czy Haraldem, a wręcz odwrotnie, sugeruje że takich związków w owym czasie nie było. Sam Wolin również nie zaryzykowałby sciągnięcia na siebie gniewu Swena, tego nie musiał się obawiać jedynie Mieszko.
Konkluzja jest więc taka, że Harald schronił się w państwie polskim, na polskim Wolinie.
Dobór rozmówców przesądza o odpowiedzi na tytułowe pytanie
Jaki nie był Wrocław ? mów wyraźnie !
Chodziło o to, że Wrocław nigdy nie był wyłącznie jednonarodowy. W różnym stopniu współtworzyli go Polacy, Niemcy i Czesi, a od pewnego czasu również Ukraińcy.
@ ci ostatni od kilku lat a nawet miesięcy 🙃
@ Decydujące znaczenie ma na jakich ziemiach leżał Wroclaw, kim byli rdzenni mieszkańcy i jaki lud tymi ziemiami władał. Ż pewnością nie byli to Niemcy, Czesi, ani tym bardziej Ukraińcy. "Wspóltworzenie" nie ma w tym przypadku nic do rzeczy i doprawdy niedorzeczna to "argumentacja", w duchu rozmywania pojęć przez tysiąclecia oczywistych.
@ z całym szacunkiem.... Ukraińcy, to raczej nie współtworzą, co przejmują już utworzone...
słowo slave nie pochodzi od słowian, tylko z łaciny
Wieleci i Obodryci to chyba również byli Słowianie.
Jak najbardziej tak, jedne z tzw. plemion Słowian połabskich, którzy byli sąsiadami Wolinian. Możliwe, że sami Wolinianie byli właśnie Wieletami, a nie Pomorzanami. Koncepcje różnią się w zależności od badaczy i na ten moment nie znamy jednoznacznej odpowiedzi.
Imię prowadzącego tłumaczy te herezje a bitwy pod psim polem niebyło no i były polskie obozy śmierci :-)
I chyba na Wolinie a nie w... to okropny rusycyzm
Haha a to dobre. Propaganda Waregów ;-)
Na Wolinie jeśli myślimy o wyspie, w jeśli mowa o miejscowości. Wczesnośredniowieczna osada podpada pod to drugie, stąd np. Skandynawowie w Wolinie. Na wyspie znane są bowiem i inne stanowiska.
@ ok dzięki za wyjaśnienie.
@ No tak, ale skoro nie wiemy w jakim miejscu wyspy mialy miejsce takie czy inne wypadki (np śmierć Haralda Sinozębego), rozsądniej jest mówić "na Wolinie".
Wolinianie a Wieleci to dwie różne grupy, związki plemienne. I nie można mylnie posługiwać się nimi zamiennie.
Wolin powstał dzięki językowi słowianskiemu.
KOŁO COLLO VOLLO WOLin
A może od słowa "WOLA"?
@@stanislev Tylko że Wola powstała od KOŁA moim zdaniem.
"piastowski Szczecin" xD miejcież litość, ludzie
Proszę wyprowadzić mnie z błędu jeżeli coś mnie ominęło. Wolinianie nigdy nie byli sąsiadami Polaków.
Wręcz przeciwnie, gdy Wolinianie właśnie coś znaczyli to byli naszymi sąsiadami, a nawet częścią. Tak w ogromnym skrócie, bo losy Pomorza Zachodniego są niezmiernie fascynujące, ale dynamiczne. 21 września 967 roku Wolin został włączony do państwa Mieszka I (choć podejrzewa się, że może jedynie zhołdowany), bo już za Bolesława Chrobrego się uniezależnił. Później Wolin był w sferze wpływów lennych Bolesława Krzywoustego. To Krzywousty właśnie, wraz z księciem pomorskim Warcisławem - protoplastą dynastii Gryfitów, a w wykonaniu Ottona z Bambergu, przeprowadzili chrystianizację Pomorza Zachodniego. Dopiero po śmierci obu władców nasze granice się od siebie oddalają. Paru władców próbowało swoich sił w tym regionie, ale dostał się on nam ostatecznie dopiero w 1945 r., a przez ten czas rządziła nim Brandenburgia, Meklemburgia, Państwo Zakonne, Szwecja, Dania czy oni sami sobą, jako niezależni książęta Cesarstwa Niemieckiego.
@ przyznaję że dziejami pomorza interesowałem się kilkadziesiąt lat temu ale jeśli pamięć mnie nie zawodzi to Pomorzanie oraz Gryfici byli Słowianami ale nie Polakami choć często mieli z nami mocno po drodze a bywali też od nas zależni.
Jako mieszkaniec wyspy Wolin dorzucę do Waszego bardzo ciekawego wykładu nomen omen ciekawostke😄. Rzeka Dziwna jest bardziej kanałem niż rzeką a dziwna jest dlatego, że często jej nurt zmienia kierunek i zmierza do zalewu szczecińskiego.
@@elatyrakowska6721 W zmianie kierunku nie ma nic dziwnego, dzieje się tak gdy poziom Baltyku przy ujściu podniesie się np pod wpływem wiatrów. Wbrew temu, co sądzi zapewne wielu, poziom morza b.rzadko jest taki sam na calej jego powierzchni.
Co do tych Polaków, to Pomorzanie należeli do plemion polskich (zwanych tez lechickimi), ktore zasiedlały skośnym pasem ziemie od Podola do wybrzeży Baltyku. A ponieważ prócz wspólnego pochodzenia, języka i kultury Pomorzanie weszli również w skład projektu politycznego państwa polskiego, można mówic o Polakach.
To, że jakaś młoda wielbicielka rusycyzmów używa niepoprawnej językowo formy: z małej litery, to można zrozumieć. Może jej rodzice byli chłopami z terenów dawnego zaboru rosyjskiego. Ale to, ze profesor ze Śląska, jak papuga, powtarza ten błąd, jest ciekawe. Przynajmniej tak, jak tytuł tego odcinka.
wolin to iliadowa troja, jest hipoteza pomorskiej troji, a niedaleko odkryte pozostalosci wielkiej bitwy pod tollense ze starozytnosci
🤣🤣🤣
Czy można powiedzieć , ze niewolnicy to głównie Słowianie ?
W odniesieniu do jakiego miejsca i czasu? Tak w ogole? Na pewno nie, choć w pewnym okresie w okręgu sródziemnomorskim stanowili ich dużą część. Tak jak w pewnym okresie istnienia Rzymu niewolnik równał się Grek, później Germanin czy Trak. A w czasach prawie współczesnych, w Ameryce, murzyn.
Słowian czy wikingów... A w Wojsku Polskim służą Polacy czy żołnierze?
Różnie to bywa. Zależy od kompanii
Powinno się mówić o czasach sprzed mieszka. Skąd się wzięli Słowianie nad Wisła Odra i aż do lubeki. Dlaczego Prusy i Litwini ocaleli? Wyglada na to ze Słowianie przybili ze wschodu i nie zdołali pokonać prusow i Litwinów ale pokonali Niemców i to tak bardzo ze odebrali im dostęp do morza bałtyckiego ! Dziwne ze Słowianom tak zależało na opanowaniu wybrzeża Bałtyku. A może to byli Słowianie pod wodza wikingów, tak jak Rusini dokonywali ekspansji nawet na Konstantynopol ale pod wodza wikingów ….
Słowianie wywodzą się z kultury łużyckiej, która zasiedlała ziemie nad Wisłą i Odrą [między Łabą a Bugiem] już 3000 lat temu. Wcześniej byli jednym ludem z Bałtami, tj. Litwinami i Prusami, którzy później się oddzielili i osiedli na wschodnim wybrzeżu Bałtyku. 500 lat przed naszą erą kultura łużycka uległa zagładzie po najeździe Scytów z wielkiego stepu. Ale ocalała grupa tej kultury, żyjąca na dzisiejszym Pomorzu Gdańskim- kultura pomorska. Ona to w następnych wiekach zasiedliła ziemie dzisiejszej Polski i Połabia [wschodnich Niemiec między Odrą i Łabą]. Samych Niemców w tamtych czasach jeszcze nie było; byli Germanie, którzy zostali wyparci przez Słowian z Pomorza i Połabia. Na początku naszej ery germańskie ludy Gotów i Gepidów oraz Wandalów żyły na ziemiach dzisiejszej Polski obok Słowian. Skandynawscy wikingowie [czyli żeglarze, kupcy i piraci] handlowali i żeglowali a nieraz walczyli ze słowiańskimi Kaszubami z Wolina [o tym jest ta audycja]. Bo średniowieczni książęta ze Szczecina, których Polacy nazywają pomorskimi nosili tytuł książąt Kaszubów i Słowińców i byli następcami Wolinian. Mieszko I i jego ród wywodzili się ze Szczecina i nazywali swoje państwo szczecińskim [Schinense] oraz współdziałali ze skandynawskimi wikingami a nawet dlatego Mieszko [Dagome] przyjął chrzest aby powierzyć swoje prawo do dziedzictwa szczecińskiego pod opiekę papieżowi [najważniejszej postaci wówczas w Europie]. Wynika stąd, że tak jak kultura pomorska 2500 lat temu ocaliła Słowian od zagłady, tak jej następcy- Kaszubi dali początek państwu polskiemu.
@@Adi-p75 bardzo ciekawe ….polscy wywodzą się z kultury żyjącej tu już 1000 lat pne hmmmmm
@@betelgezaa Takie są ustalenia archeologów i genetyków.
@@Adi-p75 ciekawe …
Ciągle tylko ci niemieccy "obiektywni" kronikarze..., opamiętajcie się trochę
Thietmar był obiektywny, co nie znaczy, że Chrobrego lubił
prusacy pisali ze 1 wladca polski dzialal w 520 roku ... ci akurat sa nie obiektywni? ;D ps to bydlo co bredzi o jakims mieczyslawie 1 - zwanym mieszko - to zwykle posmiewisko, najlepiej to widac ze nawet liczyc na poziomie szkoly podstawowej nie umieja bredzac ze kazik zbudowal 100 zamkow "krzyzackich" ;DD
@@pinkimuzg Prusacy?, pewnie myślisz o niemcach, którzy nazwę skradli
A to Wolin nie jest z korzeniami ukraińskimi?
Wikingowie to nie etnos? To niech wskaże gdzie kultura wikingów się rozwijała, gdzie były ich groby i jakie mieli geny? 90% dotyczy tego samego obszaru, tych samych wierzeń, obrzędów, języka i tego samego składu genetycznego. Nieco od niego odbiegają miejsca nietypowe czyli np. Gotlandia, którą opuścili Goci (tego samego kręgu kultury i pochodzenia), a potem która z racji malego zaludnienia i handlowego charakteru przyjmuje genetyczny komponent bałtyjski. Niech poda ten Pan ekspert przykłady "Słowiańskich Wikingów", byle nie z okresu schyłku ery wikińskiej. Nie róbmy z siebie szabrowników cudzej kultury i dziedzictwa. I nie stawajmy w jednym rzędzie z tymi przepisującymi historię ideologicznie na nowo i manipulujących danymi doszukując się Wikingów multikulti nawet z afrykańskimi korzeniami... Bo to niegodne. Mieszko też zaciągał do drużyny Wikingów, realnych Nordyków i Ci grzebali się w wikińskich grobach, co ich Słowianami nie uczyniło...
Wikingowie to zawód ,a nie sensu lato "narodowość".
Witam , nazwa Słowianie poprawnie to Slowianie [ s low ja nie - z lew - z królów , z lo wja nie - z ro wja -z światła wiedza ,z row ja nie - row [ rów - wyryty w ziemi twór sztuczny - ryty - rysy - runy - pismo ] tak działa kod mowy polskiej , Slowianie - posiadający wiedze , niosący słowa i piso .
Puknij się w głowę, "etymologu".
@@p.jankowski6070 Witam i dzięki za złośliwą odpowiedż , ale tak jest po powszechnym zaprogramowaniu tępoty w polskim narodzie przez powszechna nauczanie , dzięki czemu Polacy nie wiedzą , że mieliśmy wpływ na prawie wszystkie języki i nie ma problemu w wykazaniu tego .
Wikingofetyszyzm, jak długo jeszcze? Nie znudziło Wam się jeszcze?
"agresywnym i zaborczym Niemcom"
jakim Niemcom ?
Niemcy poznają swoją świadomość narodowa dopiero w 19w. I wtedy powstaje ich państwo. Wcześniej czegoś takiego jak Niemcy nie było!!!
Kto budował wszystkie grody, cokolwiek to wymagało duże ilości ludzi, bo ktoś musiał walczyć , uprawiać rolę, hodować ...?