Gezim Myshketa | “Unë ty moj të kam dasht“

“Unë ty moj të kam dasht“ | Xhet Bebeti - Elbasan 1930.
Albumi “TA DISH” | Gezim Myshketa
♪ Live Recording Tirana 2021
Një nga këngët më të çuditshme në Shqipëri, e cila, sidoqoftë, bashkon folklorin e veriut me atë të Shqipërisë së mesme. Këngë, e cila duket se është shkruar nga Xhet Bebeti, ndërsa është kënduar nga Hafsa Zyberi, një këngëtare e vlerësuar popullore në brezninë dhe kualitetin e Fitnete Rexhës dhe Fatime Sokolit në gurrën popullore të folklorit muzikor të Shqipërisë së Mesme dhe nëna e këngëtares Fatma Zyberi si dhe mësuesja e Merita Halilit. Sidoqoftë, kënga u publikua në një version më lirik nga Marie Kraja së bashku me pianistin Tonin Guraziu, që përmbyti publikun e gjerë shqiptar duke krijuar idenë, që kënga i përket muzikës popullore shkodrane. Regjistrimi i parë i kësaj kënge është bërë në pllaka gramafoni në vitin 1940 së bashku me këngën “Çilni ju moj lule”. Gjithsesi, ekziston edhe një version i tretë i këngës, i përpunuar nga kompozitori Krist Lekaj për solist kor dhe orkestër, sidomos tek shqiptarët në ish-Jugosllavi, ku diva e madhe e Kosovës Nexhmije Pagarusha, duket se e ka vulosur këtë këngë me interpretimin e saj.
Unë ty moj të kam dasht-e, i- je Prej së vogli, der n’pleqni
S’të erdhi keq e i-je,me më lane i-je E të marrish aman tjetër njeri?
Sytë e mi ma s’po shikojnë
Qajnë e rrjedhin si burim.
Ah moj zemër i-je, shumë durove, i-je Digju, kallu, hajde o shpirti im!
Mi ke flokt e gjata , sa sti zë shamija
fryn nji er e malit aman mi murr mend e mija
Të çova të fala , të falat sti du-e
pash syt e ballit aman nuk po rri me mue.
Elbasani është një nga trevat më të pasura etno-folklorike të Shqipërisë. Kënga dhe vallja popullore elbasanase janë një pjesë e asaj pasurie të madhe të trashëgimisë kulturore të kësaj treve, e cila është e pranishme në çdo familje e që i shoqëron në çdo hap gëzimet e jetës së tyre. Kënga popullore e Elbasanit, e shtruar dhe e qetë, e kënduar me dashuri nga i madh dhe i vogël, është kryefjala në çdo familje elbasanase dhe më gjerë në Shqipërinë e Mesme. Elbasani madje është ndër qytetet e para që kishte orkestër frymore me emrin “Afërdita” (1917) e drejtuar nga mësuesi patriot Ahmet Gashi. Çdo gëzim, elbasanasi e përcjell me këngën e tij të krijuar nga korifenjtë e këngës, Isuf Myzyri, Mustafa Bodini, Aleks Vini etj. Vetëm në qytetin e Elbasanit dhe të Peqinit këndohen 290 këngë popullore, të kënduara në grup dhe vetëm pas viteve ’50 të shek. XX, filloi këndimi i tyre nga solistë. Në 70 vitet e fundit, Elbasani ka pasur disa nga këngëtarët më cilësorë të këngës qytetare, si Zeliha Sina, tenori Kastriot Tusha, Albert Tafani, vëllezërit Zena, Mustafa Mehja etj. Tri ansamble me emër si “Isuf Myzyri”, “Elba Folku” dhe “Skampa” kanë lëvruar me cilësi gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit këngën popullore në Shqipëri dhe në botë. Reth 110 orkestrina popullore në pikun e dasmave punojnë në qytetin e Elbasanit dhe dhjetëra këngëtarë popullorë i japin jetë këngës popullore. E njëjta gjë ndodh edhe në fshat, ku këndohet kënga me iso, kënga humoristike, kënga e vallëzuar, etj. Instrumentet popullore janë një tjetër burim karakteristik i Elbasanit. Nuk ka shtëpi ku nuk gjen dajre e fyell. Elbasani numëron mbi 20 instrumente popullore si kavalli, bilbili, pipëza, daullja, curlja, zumaja, cingarja, etj. Interesante dhe të veçanta janë ungara e Shpatit, vegël me tela 250-vjeçare dhe krahu i shqiponjës, i Mollasit Isuf Myzyri përdorte në orkestrinën e tij të vitit 1905 utin, një instrument me tela. Shumë nga këto vegla muzikore, veç e veç janë shoqëruese, por edhe tingëllojnë në orkestrina të këngëve dhe valleve popullore. Një orkestrinë të tillë krijoi në vitet 1970 në Melizë të Elbasanit, mjeshtri i kavallit, Nevruz Tahiri. Një këngë e vjetër e usta Usuf Myzyrit thotë: “Dhe me m’hek nga Elbasani/ Un s’e shuj këtë sevda...”. Këto vargje autori ia kushton dashurisë që ka për qytetin e tij...
Shkëputur nga studimet e Prof. Thanas Meksi