Gezim Myshketa | Kolazh Arbëresh “Ta dish“

Albumi “TA Dish… “ | Kolazh Arbëresh
Gëzim Myshketa - Live Recording Tirana 2021
Gjatë pushtimit otoman të Ballkanit, një valë emigrantësh shqiptarë migruan nga Liqeni i Shkodrës, ose duke kaluar detin Adriatik për t’u vendosur në rajonet e Siçilisë, Kalabrisë, Bazilikatës, Pulias, Kampanisë dhe Molise në Itali ose si refugjatë katolikë shqiptarë të cilët u vendosën në qytetin Zadar, në Kroaci, në shekullin XVIII, kur qyteti ishte një bastion i Republikës së Venedikut. Faktikisht kjo është këngë nga tradita mesjetare të komuniteteve shqipfolëse të Kroacisë e ardhur. Pasardhësit e tyre, humbën shumë nga kultura e tyre por ruajtën dialektin e tyre shqip në kohët moderne. Kjo këngë këndohet në gjuhën arkaike shqiptare të Mesjetës. “Arbanasi”, e cila sipas ekspertëve, është një dialekt i gegërishtes, që pas shekujsh si gjuhë mërgimi ka marrë ndikime italiane dhe sllave. Sot rreth 4,000 Arbanasi jetojnë në Kroaci, kryesisht në zonën e Zadarit. Kushtet e shkrimit të këngës, si dhe krijuesit e saj mbeten deri më sot anonimë. Versioni më i famshëm është nga këngëtarja italo-shqiptare Silvana Licursi.
Ishte një ditë e muajit të majit Ishjë një ditë të mojit majit Ishjë një ditë pa fare pa re
Un ngrita sitë drejt lartë motit Pashë një qiftë që flis sikur ne.
Ishjë një ditë të mojit majit
Me pakë diell dhe fare pa re
Një manushaqe që bëij hie
Un ngjata dorën e mora me hare.
E kur rura përpar në shpisë Mëma më tha: çë lule isht? E kur rura përpar në shpisë Më pijesi mëma: çë lule isht?
Isht manushaqja që bëij hie
Un ngjata dorën e mora me hare. Isht manushaqja që bëij hie
Un ngjata dorën e mora me hare.
Ti trëndafile, lulëz e re
Që ti je imja njeri e di.
Nani ç’të panë kta sitë e mi Mosënjeri ngë ka qaset nga ti.
Ishjë një ditë të mojit majit
Kjo këngë është pothuajse 600 vjeçare, ndërsa është krijuar nga arbëreshët e Italisë, të cilët janë larguar nga Shqipëria gjatë pushtimit osman në shekullin XV. Faktikisht kënga tregon dhimbjen e plotë që ndjehet kur largohesh nga mëmëdheu, është një këngë vaji. Kjo këngë është kënduar e vazhdon të këndohet nga artistë të shumtë, madje është interpretuar nga këngëtarja greke Afroditi Manou, drejtpërdrejt edhe në televizionin gjeorgjian nga Zoe Christiansen dhe Lysander Jaffe, si dhe nga grupi me famë botërore Barcelona Gipsy Balkan Orchestra.
Ku vate moti
Oj ç’ish nje here
Qe u e ti vashe Dushime shumë mire
Ku vate moti
Qe nde tru me mbanje
E se disnje nga malli Nj’ore çe menge me shinje
(refreni)
E lule-lu
E lule-lule, macë-macë E u per tij
E u per tij dal pace
E dal pac
E dal pac q ështe e vertetë Se zemra i
Se zemra ime je ti vete…
nga studiuesi, Aleksandrino Ikonomidhi Sulioti