Wzorce osobowe inteligencji a mentalność Pomorzan... - prof. Józef Borzyszkowski

Prof. Józef Borzyszkowski (Prezes Honorowy IK) historyk XIX i XX w. specjalizujący się w tematyce kaszubskiej i pomorskiej w szerokim kontekście kulturowym, autor m.in. monografii pt. "Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848-1920" (1986) rozważa, w jaki sposób odmienne dzieje polityczne i społeczno-gospodarcze Pomorza pod panowaniem pruskim spowodowały ukształtowanie się specyficznej mentalności i postaw Pomorzan. Ich cechy charakterystyczne to poczucie ładu i dyscypliny społecznej, pracowitość i oszczędność, punktualność, umiejętność nowoczesnego gospodarowania. Silny rozwój form organizacyjnych i efekty ich pracy przekonały o skuteczności wspólnego wysiłku jako głównego narzędzia przeciw germanizacji. W całym społeczeństwie prawo obywatelskie zyskał stereotyp inteligenta - człowieka wykształconego, inspirującego działania na polu gospodarczym i oświatowym.
Wykład powstał w ramach cyklu wykładów kaszubologicznych pt. „Kaszubi: białe plamy, czarne podniebienie i różowe okulary. W kręgu stereotypów i wyobrażeń” zorganizowanych przez Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego w 2024 r. 10 interdyscyplinarnych wykładów w całości dotyczy stereotypów i wyobrażeń, jakie mają Kaszubi o sobie i inni o Kaszubach i kaszubszczyźnie (języku i kulturze). Stereotypy funkcjonują w świadomości społecznej jako skrótowe, uproszczone i zabarwione wartościująco obrazy, mocno zakorzenione pozytywne albo negatywne wyobrażenia o osobach i grupach społecznych (etnicznych), które opierają się na powierzchownych obserwacjach i logicznie nieuprawnionych uogólnieniach. Czy Kaszubi NAPRAWDĘ mają czarne podniebienie (tak mówi się o kimś, kto jest szczególnie zły, groźny, złośliwy’)? Opowiadamy o faktach przemilczanych i miejscach niezbadanych (frazeologizm białe plamy) oraz objaśniamy stereotypy, patrząc przez okular Różnych dyscyplin naukowych.
Nagrania zrealizowano w studiu nagrań Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku.
1. dr Justyna Pomierska JĘZYKOZNAWSTWO - Kaszëba mô cwiardą mòwã, ale mitczé serce, czyli jak przysłowia utrwalają stereotypy
2. dr hab. prof. UAM Tomasz Wicherkiewicz JĘZYKOZNAWSTWO - O językach mniejszościowych, czyli „nie tylko Kaszubi swój język mają”
3. dr Magdalena Lemańczyk SOCJOLOGIA - Kalejdoskop kaszubskich auto- i heterostereotypów
4. dr Aleksandra Paprot-Wielopolska ETNOLOGIA - Od stroju ludowego do ubioru stylizowanego, czyli o tym, jak Kaszubi się ubierają
5. prof. dr hab. Józef Borzyszkowski HISTORIA - Wzorce osobowe inteligencji a mentalność Pomorzan na przełomie XIX i XX w.
6. dr hab. prof. UG Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk BADANIA NAD PAMIĘCIĄ - „Trudne dziedzictwo” w krajobrazie kulturowym Kaszub i Pomorza
7. dr hab. prof. UG Monika Mazurek SOCJOLOGIA - Religijny jak Kaszuba - prawda czy mit, czyli o tym, jak to jest z religijnością wśród Kaszubów
8. dr hab. prof. UG DanutaStanulewicz - Barwy Kaszub. Symbolika bieli, czerni i czerwieni
9. prof. dr hab. Daniel Kalinowski LITERATUROZNAWSTWO - Emigracyjna literatura kaszubska. Twórcy i tematyka
10. prof. dr hab. C. Obracht-Prondzyński SOCJOLOGIA - Czy Kaszuby są dobrą marką (i co z tego wynika)? W kręgu wyobrażeń i stereotypów.
Projekt jest realizowany przez Wydział Filologiczny UG wspólnie z Instytutem Kaszubskim, Zrzeszeniem Kaszubsko-Pomorskim i Pomorskim Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, a finansowany w ramach zadania „Etnofilologia kaszubska” ze środków MSWiA.