Боотулууга биэ ыаһына
HTML-код
- Опубликовано: 21 июн 2023
- Үс норуодунай дьоммутугар, норуодунай учуутал Долгунов Василий Софроновичка, норуодунай худуоһунньук Амыдаев Николай Даниловичка, норуодунай бэйээт Сивцев Василий Тарасовичка анаммыт ыһыахтар дьоһун бэртик доргуйан аастылар. Ол ыһыахтар дьиҥнээх биэ үүтүнэн оҥоһуллубут кымыһынан бар дьону, ыалдьыттары айах тутан, күндүлээн көрүстүбүт. Ол саха төрүт дьарыгын өрө тутан, биэ ыаһынын, кымыс оҥоһуутун түбүктээх үлэтин, бэлэмнээһинин үлэтин көрөргүтүгэр ыҥырабыт.
Григорий Николаевич Саввинов суруйар:
Дорооболоруҥ боотулуулар.
Үрүҥ тунах ыһыахтар саҕаламмыттарынан, бары үтүөнү-кэрэни, уйгуну-быйаҥы, байылыат дьоллоох олоҕу!
Бу биэ ыаһынын туһунан Луукустаах Тиитэбис студиялара устубут киинэтэ сүрдээх сонун устуу буолла. Киинэни көрө олорон былыргы сэбиэскэй кэмнээҕи боотулууну, бэйэбит оҕо сааспытын санаан кэлэҕин. Оччолорго бөдөҥсүйбүт "Правда" холкуос 1967 сыл бэс ыйыгар Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин 50 сыллаах үбүлүөйүгэр анаан икки күннээх киэҥ далааһыннаах, наһаа үчүгэй тэрээһиннээх сүҥкэн Ыһыаҕы ыспыта. Аҕа көлүөнэ ол ыһыаҕы күн бүгүҥҥэ дылы бэрт сылаастык ахтар.
Баһылай Луукус киинэтигэр ол туһунан эмиэ ахтан-санаан ааста.
Оччолорго биэни ыыр сир Ойоҕоско билиҥҥи ыһыах сирин бэтэрээ өттүнэн баара. Уонна Муоһааныга балыыһа кэтэҕинэн киирдэххэ өттүккэ эмиэ биэ ыыр хаһаа курдук тутуу баара, онно эмиэ ыыллара. Үйэ аҥаарыттан лаппа анараа өттө буолан үксүн умнан-тэмнэн одоҥ-додоҥ эрэ өйдүүбүн. Биэлэри оччолорго дьахталлар ыыллара, Кэрээкинэ Өрүүнэ (Дайыыккалаах ийэлэрэ), Аппанаас эмээхсинэ Дьарааһынаба Огдуос игин ыылларын өйдүүбүн. Ол үбүлүөйдээх ыһыахха, ити Баһылай Луукус этэрин курдук, пааркаҕа, түһүлгэҕэ, тырыбына диэки соҕус, улахан 400-чэ лиитэрэлээх дууб буочукаҕа толору биэ кымыһын туруорбуттарын ким баҕалаах анал хомуоһунан куттан иһэллэрэ да, бөтүөҥҥэ куттан дьиэлэригэр да илдьэллэрэ.
Биэ ыаһына бэс ыйын саҥатыттан саҕаланар курдуга, уонтан тахса хонукка. Оччолорго убаһаны идэһэ оҥостор дьаллык үөдүйэ илигинэ, улахан сылгыны тутталлара. Оскуола үөс өттүгэр хонууга ыһыахха сиэнэр сылгыны өлөрөн баран наспо булууһугар уган сойуталлара. Онтон эмиэ анаммыт дьоннор сылгы этин буһаран үтэһэҕэ үөлэн түһүлгэҕэ дьоҥҥо түҥэтэргэ анаан бэлэмнииллэрэ.
Биэ ыан кымыстааһын саха үйэлээх үгэһэ. Эр Соҕотох Эллэй дьоллоох Туймаада хочотун булан, Омоҕой баайга күтүөт буолан баран аан бастаан Омоҕой баай биэлэрин ыан кымыс иһиитин саҕалаабыта диэн норуот үһүйээнигэр күн бүгүҥҥэ диэри кэпсэнэр. Боотулуу сиригэр-уотугар да былыргы төрүттэрбит сылгы-ынах баайдаах кэлэннэр, олохсуйаннар сүүһүнэн сылларга төрүт дьарыкпыт - сылгы-ынах иитиитэ буолар. Бэл Улуу сэрии сылларыгар Боотулуу холкуостара ынах-сылгы ахсаанын улаханнык энчирэппэккэ ииппиттэрэ. Биһиги дойду сирэ-уота Түҥ-Түүкээн кирбиилэригэр сытар буолан, от үрэхтэр, сыһыылар, толооннор дойдулара. Үүнэр ото үксэ уҥуохтаах от, Илин эҥэр киэҥ-куоҥ алаастарын сибэккилээх отугар иҥэмтиэтинэн тиийбэт да буоллар, төрүттэрбит үйэлэр тухары сылгыны-ынаҕы иитэн, дьарык оҥостон кэллэхтэрэ. Онон нэһилиэк билиҥҥи кэмҥэ сылгы иитиитин сүрүн хайысха оҥосторо сөп курдук. Ынах иитиитэ бадьыыстаах, ыччат да сүөһү көрүүтүттэн тэйэ быһыытыйда. Сылгы хаһаайыстыбаларын тэрийиигэ элбэх опыт эрэ буолбакка,
билиҥҥи кэмҥэ научнай өттүнэн билии-көрүү эмиэ наада. Ол иһин быйыл саас Тыа хаһаайыстыбатын научнай-чинчийэр институтун сылгы иитиитин салаатын учуонайдарыттан сылгыны иитии, кыстатыы, убаһаны сииргэ анаан бэлэмнээһин, сылгы аһылыгын (сири таҥастааһын, бурдугу, элбэх сыллаах оттору ыһыы уо. да.а) бэлэмнээһин араас технологияларын, сылгы базаларын тэрийии игин туһунан элбэх методическай литератураны хомуйан нэһилиэккит баһылыгар П.А.Саввиновка көмө курдук биэрбитим. Ону сылгы иитиитинэн олохтолхтук дьарыктаныан баҕалаах дьон копиялаан ылан туһаныа этигит. Түмүккэ киинэ ааптардарыгар - улахан энтузиаст дьоҥҥо В.Л.Васильевка, А.Т.Ивановка барҕа махтал уонна улахан наадалаах, туһалаах үлэлэригэр саҥа ситиһиилэри баҕарабын.
Григорий Саввинов
Дорообо саҥата суох
Саҥата иһиллэр
Григорий Николаевич үтүө тылл аргар махтал. Бу устууннан сибээстээн элбэх кэпсэтиилэр,алтыһыылар,а!хтыылар бараллара олус үчүгэй.
Мария Михайловна Деллохова:
Дорооболорун!
Бу кымыстааьын туьунан киинэни керен баран кыратык аза киьи быьыытынан эбии этиэхпин базарабын.
Боотулууга биэни ыаьын сэрии сылларын сазаттан ыылларын туьунан эдьиийим Анна Михайловна уонна Анастасия Афанасьевна оскуола убулуейугэр суруйбут ахтыылара баара. Онно Боотулуулар кымыстыылларын туьунан. Уонна оччолорго оскуолаза сэбиэдиссэйдээн олорон колхоз бэрэстээтэлинэн Золотарев Н.А. анаан биэ ыатан аччыктаабыт дьонно сэрии сылларыгар уут тунэтэн биэрэрин онон Боотулууга сэрии сылларыгар хоргуйан елуу суох этэ диэн дьонум да кэпсииллэрэ. Ол анардас онон эрэ буолбакка атын аьынан кеме онорбут утуелээх Николай Афанасьевич.
Хойут 1956, 1957 сылларга Атахха биэ тутан ыыллара, ыьыахха анаан. Онно мин ийэм Дьэбдьиэн, Таба Дьаакып, Еруунэ Кэрээкинэ ыылларын элбэхтик керерум. Уутун ыан азалан биьиги хоспохпутугар оргутар этилэр. Уьуннук оргуппаттар. Онтон ампаарга сойбут ууту мас уьааттарга куталлара. Олозор ийэм сылгы сиьин, атазын иниирин уура сылдьан туттара, аьытыы гынара. Ол сазана уутун колхоз бастарбат этэ. Мин озо сылдьан оргуьуозунан хаста да кырынан баьарым. Аны ону оргутууга оччолорго оскуола уонна булуус тутуутуттан мас сыыьын азаларым.
Хас да мас уьаакка кымыстыыллара. Ийэм аах кымыстаабыттарын хайгыылларын истэр этим.
Таба Дьаакып барахсан куруук сылгы быата тутуурдаах буолара.. Ыылларыгар биэ кэлин биир атазын кини тардан турааччы.
Дойдум дьоно элбэхтик сылгыны иитэр буолбуттарыттан уерэбин. Бугун видиону керен ессе уердум. Сайын биэ ыан кымыстыы уерэннэхтэринэ дьон да доруобуйата тупсуо этэ.
Баай Байбал бу куоракка дьиннээх биэ кымыьын онорон атвылыыр дииллэр. Киниттэн ыйытан уоппутуттан ылыахха сеп.
Олохтоох салалта итинник терут астары сергутэрэ хайзаллаах!