Η Ηθική Φιλοσοφία του Καντ
HTML-код
- Опубликовано: 25 май 2022
- Η Ηθική Φιλοσοφία του Immanuel Kant (1724-1804)
Κείμενα - Ανάγνωση : Στράτος Τσαγκαρής, Φιλόλογος Α.Π.Θ, Κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής Α.Π.Θ.
Ο Ιμμάνουελ Καντ (Immanuel Kant, ρωσ. Иммануил Кант) γεννήθηκε στις 22 Απριλίου του 1724 στο Καίνιξμπεργκ της Πρωσίας (που σήμερα ονομάζεται Καλίνινγκραντ και ανήκει στη Ρωσία) και πέθανε στο Καίνιξμπεργκ στις 12 Φεβρουαρίου του 1804), ήταν Γερμανός φιλόσοφος και επιστημολόγος. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές και φιλοσόφους όλων των εποχών, και ο μεγαλύτερος της νεότερης εποχής.
Καντιανή Ηθική
Ο Κάντ εξηγεί με ευκρίνεια τα βασικά στοιχεία του ηθικού του συστήματος στο έργο του Θεμέλια της μεταφυσικής των Ηθών (1785). Εδώ, παρουσιάζει κριτικά τις συνθετικές a priori αρχές του Πρακτικού Λόγου, για να τις συνταιριάξει αργότερα με την κριτική παρουσίαση των συνθετικών a priori αρχών του Θεωρητικού Λόγου.
Η αφετηρία της σκέψης του Καντ είναι ότι το μόνο αυτοτελές καλό είναι η καλή βούληση. Ο χαρακτήρας, το ταλέντο, ο αυτοέλεγχος και η τύχη δεν είναι απαραίτητα καλά. Η βούληση είναι καλή όχι εξαιτίας των τελικών της αποτελεσμάτων, αλλά επειδή ακολουθεί τον αναγκαίο και καθολικό, μη εμπειρικό νόμο της ελευθερίας της βούλησης. Το ηθικό πράττειν είναι καλό καθ’ εαυτό.
"Ακόμη και αν, [από] κάποια ιδιαίτερη δυσμένεια της μοίρας, ή από τη φειδωλή, σαν μητριάς, προίκα της φύσης, αυτή η βούληση δεν έχει καμιά απολύτως δύναμη να εκπληρώσει τις προθέσεις της. Αν, παρά τη μέγιστη προσπάθειά της, εξακολουθεί να μην επιτυγχάνει τίποτα, και μένει μόνον η καλή βούληση... ακόμη και τότε θα έλαμπε παρ' όλα αυτά σαν κόσμημα, για το δικό της χατίρι, σαν κάτι που φέρει όλη του την αξία του μέσα του."
Τα ανθρώπινα όντα δε μετέχουν του νόμου της ελευθερίας της βούλησης (του πρακτικού Λόγου), με κίνητρο να επιδιώκουν την ευτυχία. Το ένστικτο θα ήταν πιο αποτελεσματικό γι' αυτόν το σκοπό. Ο Λόγος μας δόθηκε για να παραγάγει μια βούληση καλή, όχι ως μέσο προς κάποιον απώτερο σκοπό, αλλά καλή καθ' αυτήν. Η καλή βούληση είναι το ύψιστο αγαθό και προϋπόθεση για όλα τα υπόλοιπα αγαθά, συμπεριλαμβανομένης της ευτυχίας.
Τι είναι, όμως, αυτό που κάνει τη βούληση καλή καθ’ αυτήν; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα πρέπει να αναζητηθεί η έννοια του καθήκοντος. Το να πράττω από καθήκον σημαίνει να δείχνω καλή βούληση παρά τις δυσκολίες, από σεβασμό για τον ηθικό νόμο της ελευθερίας. Πρέπει να διακρίνουμε δύο περιπτώσεις: να πράττει κανείς σύμφωνα με το καθήκον και με κίνητρο το καθήκον. Ένας παντοπώλης εργάζεται τίμια για προσωπικό του όφελος και ένας φιλάνθρωπος χαίρεται με την ευχαρίστηση των συνανθρώπων του. Παρότι αυτές οι πράξεις είναι ορθές και ευγενείς, για τον Κάντ δεν έχουν ηθική αξία με την αυστηρή έννοια. Η αξία του χαρακτήρα φαίνεται μόνο όταν κάποιος πράττει όχι από προδιάθεση αλλά από καθήκον: ένας άνθρωπος που θέλει να αυτοκτονήσει και ποθεί το θάνατο, ωστόσο προσπαθεί να κρατηθεί στη ζωή σύμφωνα με τον ηθικό νόμο.
Η διδασκαλία του Καντ φαίνεται ναι είναι κατ' αρχήν εκ διαμέτρου αντίθετη με εκείνη του Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης πίστευε πως ο πραγματικά ενάρετος άνθρωπος είναι εκείνος που απολαμβάνει να εκτελεί ενάρετες πράξεις. Ο Καντ από την άλλη θεωρεί ως πραγματική απόδειξη για την αρετή την οδυνηρή πάλη του καλώς πράττειν, επειδή θεωρεί ότι η ανθρώπινη φύση δε συμμορφώνεται χωρίς εμπόδια στις καθολικές, πανανθρώπινες απαιτήσεις του που θέλουν π.χ. να μην κάνουμε εξαιρέσεις για λόγους προσωπικής ευχαρίστησης. Μόνον όταν είμαστε διατεθειμένοι να μας κοστίσει κάτι, να συγκρουστούμε με τις εγωιστικές διαθέσεις μας, μόνον τότε μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι πράττουμε με κίνητρο το καθήκον.
Τι σημαίνει όμως να πράττω από καθήκον; Το να πράττω από καθήκον σημαίνει να πράττω με σεβασμό στον ηθικό νόμο. Ο τρόπος για να ελέγξω το αν πράττω με σεβασμό στον ηθικό νόμο είναι να αναζητήσω τον κανόνα ή την αρχή με την οποία ενεργώ. Εάν πράττω από σεβασμό στο νόμο, τότε πράττω μόνον έτσι ώστε να θέλω η δική μου προσωπική αρχή να καταστεί καθολικός νόμος που να ισχύει ακόμη και έναντί μου, αυτή είναι η κατηγορική προσταγή του Καντ.
Η περίφημη κατηγορική προσταγή του Καντ
Υπάρχουν δύο είδη προσταγής: η υποθετική και η κατηγορική. Η υποθετική λέει: Εάν θέλεις να επιτύχεις ένα συγκεκριμένο σκοπό, πράττε με συγκεκριμένο τρόπο. Η κατηγορική λέει: Ανεξάρτητα από το σκοπό που θες να επιτύχεις, πράττε με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Υπάρχουν πολλές υποθετικές προσταγές, καθώς υπάρχουν αντίστοιχα και πολλοί σκοποί που θέλει κανείς να επιτύχει. Υπάρχει όμως μία κατηγορική προσταγή: η προσταγή της ηθικής. Η κατηγορική προσταγή είναι η ανάγκη να συμμορφώνεται κανείς με την καθαρή καθολικότητα του νόμου. «Άρα, υπάρχει μία μόνο κατηγορική προσταγή, και είναι η εξής: Πράττε μόνο βάσει εκείνης της αρχής, διά της οποίας μπορείς ταυτόχρονα να θέλεις να καταστεί αυτή καθολικός νόμος.»[4]
Πηγή : el.wikipedia.org/
Μόλις ανακάλυψα το κανάλι σας και έκανα αμέσως εγγραφή απλά ότι καλύτερο υπάρχει στο RUclips!!!
Συγχαρητηρια. Οι παραθεσεις παραδειγματων βοηθανε στην καλυτερη κατανοηση του κειμενου.....................
Ευχαριστώ !
Καποτε χτυπησα στο κεφαλι και εβλεπα τους ανθρωπους σαν να ηταν ζωγραφιες χωρις διαστασεις ενω τα ματια, η ωραση εχει τεις διαστασεις αλλα το ερεθισμα δεν εφτανε στον εγκεφαλο, αρα ο Καντ προσπαθουσε να αποδειξει οτι δεν μπορει υπαρξει σωμα χωρις συνοχη.
Ωραια παρουσιαση! Απο ποιο βιβλιο του Καντ θα προτεινατε να ξεκινησω;
Ευχαριστώ ! Τα Δοκίμια του είναι εξαιρετικά και αρκετά εκλαϊκευμένα. Όσον αφορά την ηθική φιλοσοφία του προτείνω τη Θεμελίωση της Μεταφυσικής των Ηθών, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
@@stratilio Σας ευχαριστώ πολύ!
Ιδέες για ιδανικούς ανθρώπους με κρυμμένη μεταφυσική. Δυστυχώς άλλη μια προσπάθεια για την λογική θεμελίωση της ηθικής που απέτυχε.
Δεν είναι τόσο απαισιόδοξος, αγαπητέ ! Όπως λέει και ο Καντ, αξία έχει ακόμη και η συνεχής προσπάθεια για τη θεμελίωση της ηθικής στη λογική. Ας αρχίσουμε να τη θεμελιώνουμε σε απλές καθημερινές πράξεις με συνέπεια και μόνον όφελος θα έχουμε.
Δεν θυμαμαι πως το λεει, δεν μπορει το χερι να πει στο ποδι δεν χρειαζεσαι ή στο ματι εισαι αχρηστο θα σε βγαλω, και στην κοινωνια το ιδιο συμβαινει...
Ωραία η παρατήρηση σου
Γιατι νομιζω οτι ο καντ αντιθετα απο την ελευθερια της βουλησης ορισε την αυτονομια της βουλησης...συγνωμη αν κουρασα με τα σχολια μου!
ΑΠΟ ΟΤΙ ΝΟΜΙΖΩ ΟΤΙ ΚΑΤΑΛΑΒΑ, Ο ΚΑΝΤ ΕΚΑΝΕ ΜΙΑ ΑΝΆΛΥΣΗ ΠΑΝΩ ΣΤΟ "ΟΥΔΗΣ ΕΚΩΝ ΚΑΚΟΣ".
Ροπή... εκτροπή... παρεκτροπή... ντροπή....
Και οπως λεει και ο ντοστογιεφσκι η λογικη απο μονη της δεν μπορει να ξεχωρισει το καλο απο το κακο...
λεει σε καποιο σημειο ,,,,αν λες την αληθεια απο φοβο,,,,δεν εχει ηθικη αξια ....αυτο γι μενα ειναι λαθος ,,,,,,η αληθεια απο μονη της εχει μεγαλη ηθικη αξια
Αγαπητέ φίλε, η αλήθεια για τον Καντ, όπως και όλες οι ηθικές έννοιες, έχουν ηθική αξία, εφόσον πηγάζουν από την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου, η οποία δεν υπαγορεύεται από εξωτερικούς παράγοντες, όπως ο Θεός, το Κράτος, η βία κ.ά. Συνεπώς, έχει ηθική αξία μόνο όταν είναι ελεύθερη επιλογή και πηγάζει από τον ηθικό νόμο που ο άνθρωπος αυτόνομα και ελεύθερα έχει θεσπίσει ως έλλογο ον. Ο ηθικός νόμος στον Καντ είναι η κατηγορική προσταγή : "πράττε έτσι, ώστε ο γνώμονας της πράξης σου να μπορεί να γίνει καθολικός νόμος" (Θεμελίωση της Μεταφυσικής των Ηθών, εκδ. Σμίλη, 2013, σελ. 240), να μπορεί να ισχύει δηλαδή για όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως, ανεξαρτήτως των συνθηκών και των περιστάσεων και κυρίως των αποτελεσμάτων που επιφέρει η ισχύς του. Η αλήθεια τότε μόνο έχει ηθική αξία, όταν δεν είναι αποτέλεσμα φόβου ή εξωτερικού καταναγκασμού, αλλά αποτελεί προϊόν του ηθικού νόμου που έχει επιλέξει να θεσπίσει ο άνθρωπος, δηλαδή του υποκειμενικού γνώμονα που καθορίζει τις πράξεις του και θέλει να είναι καθολικός νόμος.
ξερεις καποιον που τον αναγκασαν να πει αληθεια ,,,,εγω οχι ,,,,,αντιθετα αναγκαζουν καποιον να λεει ψεμματα ,αντιθετα οι κοινωνιες και τα συστηματα που εχουμε την σημερον μας θελουν ψευτες ολους ,,,και να ζουμε στο ψεμμα ,,,,η αληθεια απο μονη της θα ειναι παντα σταθερη αξια ,,,,