ชัวร์ก่อนแชร์ : ขวดน้ำดื่มแช่แข็งมีสารอันตราย จริงหรือ ?

บนสังคมออนไลน์แชร์เตือนว่า ห้ามนำขวดน้ำดื่มไปแช่แข็ง เพราะจะมีสารไดออกซินที่เป็นสารพิษออกมาจากพลาสติก เรื่องนี้จริงหรือไม่ ติดตามกับคุณพีรพล อนุตรโสตถิ์ จากศูนย์ชัวร์ก่อนแชร์
🎯 ตรวจสอบกับ ศ.ดร.ประณัฐ โพธิยะราช
ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยโลหะและวัสดุ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
สัมภาษณ์เมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2565
และ
ศ.ดร.นพ.อิศรางค์ นุชประยูร
คณะแพทย์ศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
สัมภาษณ์เมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2565
🔎 ตรวจสอบข้อเท็จจริง โดย พีรพล อนุตรโสตถิ์
-----------------------------------------------------
📌 สรุป : ❌ ไม่จริง ไม่ควรแชร์ต่อ ❌
Q : ขวดน้ำดื่มแช่แข็งช่องฟรีซ มีสารอันตรายออกมาจริงไหม ?
A : เรื่องนี้เป็นเรื่องที่ไม่จริง
สำหรับขวดน้ำพลาสติกโดยทั่วไป
จะเป็นพาสติกที่เรียกว่า PET หรือว่า
โพลีเอทิลีนเทอพาทาเลท (Polyethylene terephthalate)
ขวดน้ำใส ๆ
ส่วนถุงบรรจุอาหารตอนนี้ก็จะนิยมใช้
พลาสติกจำพวกโพลีโพรพิลีน หรือว่า PP
คราวนี้ เจ้าสารที่กำลังอยู่ในความสนใจกัน
ถ้าเราไปหาข้อมูล เราจะพบว่า
เจ้าสารเหล่านี้ไม่ได้อยู่ในพลาสติก ทั้งสองประเภทเลย เพราะฉะนั้น
ข้อกังวลว่าจะมีสารเหล่านี้ออกมาเจือปน แทบจะตัดไปได้เลย
Q : ในคลิประบุว่า จะมีสารไดออกซินออกมาปนกับอาหาร ?
A : ไดออกซิน ก็เป็นสารพิษจริง
แต่ว่าสารพิษที่เดิมพบในพลาสติกจำพวกที่มีคลอรีนเป็นองค์ประกอบ
ที่เรารู้จักกันในชื่อว่า พอลิไวนิลคลอไรด์ Polyvinyl chloride หรือว่า PVC
ซึ่งเจ้า PVC ตอนหลังก็มีการพัฒนาปรับปรุงให้มีสารเจือปนเหล่านี้น้อยลง
แต่ว่าเราจะไม่พบสารไดออกซิน
ในพลาสติกจำพวกที่ไม่มีคลอรีนเป็นองค์ประกอบ
ไม่ว่าจะเป็น PET หรือว่าเป็นพวก โพลีเอทิลีน โพลีโพรพิลีน
Q : เช่นเดียวกับความเห็นของอาจารย์แพทย์ผู้เชี่ยวชาญโรคมะเร็ง
ที่คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ?
A : ไม่จริง ขวดน้ำที่เป็น PET ไม่มีหลักฐานใด ๆ
ว่าจะปล่อยไดออกซิน ที่จะเป็นอันตรายต่อมนุษย์
เพราะฉะนั้น เขาถึงได้เลือกใช้ PET ในการผลิตขวดน้ำ
ไม่ว่าจะทำให้อุณหภูมิผิดปกติ
แช่แข็ง หรือแม้กระทั่งขวดน้ำอยู่ร้อน ๆ อยู่ในรถ
มันก็ไม่ปล่อยสารอะไรทั้งนั้น
Q : แล้วที่ในคลิปที่แชร์กันอธิบายว่า
เมื่อแช่แข็งจะมีสารหลุดออกมา ?
A : เวลาเราพูดถึงเรื่องกลไกพวกนี้
มันก็ต้องย้อนไปถึงกลไกทางเทอร์โมไดนามิกส์
เกี่ยวกับการเคลื่อนที่ของโมเลกุล
ซึ่งเป็นที่ทราบกันว่า ยิ่งอุณหภูมิมันเย็น
การเคลื่อนที่ของสารมันจะเกิดขึ้นยากขึ้น
เพราะฉะนั้นในภาวะที่มันมีความเย็นจัด ๆ
ยิ่งจะทำให้การเคลื่อนที่ของสารเกิดขึ้นได้ยาก
มากกว่าที่อุณหภูมิสูงซะอีก
Q : รวมทั้งเมื่อละลาย ก็ไม่ได้เป็นดังที่แชร์กัน ?
A : พิจารณาในเชิงวิชาการ ช่วงที่มันเกิดการละลาย
ในการเปลี่ยนเฟสของน้ำแข็งไปเป็นน้ำ
อุณหภูมิไม่ได้เปลี่ยนนะครับ สมมุติถ้าเป็นน้ำ คือ 0 องศาเท่าเดิมเลย
แต่ว่าจะมีการดูดเอาความร้อน จากภายนอกเข้าไป
เพื่อให้เกิดการเปลี่ยนจากน้ำแข็งเป็นน้ำ
เพราะฉะนั้น ในช่วงที่เกิดการละลาย
จึงไม่ได้เกิดการคลายความร้อนแบบที่เข้าใจกัน
Q : รวมทั้งในต่างประเทศ ก็เคยมีการกล่าวถึงเรื่องนี้ ?
A : จริง ๆ ถ้าเรื่องของการแช่น้ำไว้ในฟรีซ
หรือว่าการใส่ขวดน้ำไว้ในรถยนต์
มีการแชร์กันทั้งในไทยและต่างประเทศ
ในต่างประเทศมีหลายองค์กร ออกมาให้ข้อมูลว่า
เรื่องที่เป็นความเชื่อนะครับ ไม่มีข้อมูลความเป็นจริง
Q : ดังนั้น เอาน้ำขวดแช่แข็ง ยังกินได้ใช่ไหม ?
A : น้ำดื่มที่มีมาตรฐาน การนำไปแช่แล้วก็เอามารับประทานใหม่
ไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพแต่อย่างใดนะครับ
แต่ว่าข้อพึงระวัง ก็คือว่าถ้าเกิดว่าเป็นการเอาขวดเดิมมาใช้
แล้วก็เอาน้ำเติมไปเอง ก็ต้องควรมีการล้างทำความสะอาดให้ดี
ก่อนที่จะเอาน้ำใส่เข้าไป หรือน้ำที่ใส่เข้าไป
ก็ต้องมีความมั่นใจว่ามีความสะอาดเพียงพอ
อันนั้นเป็นข้อกังวลที่น่ากังวลมากกว่า
Q : จริง ๆ แล้ว น้ำดื่มในขวดยังใช้อ้างอิง
เมื่อตรวจหาสารก่อมะเร็งด้วย ?
A : ที่จริง น้ำขวดใช้เป็น reference คือใช้เป็นน้ำดื่มอ้างอิง
เพื่อจะเปรียบเทียบว่า น้ำจากแหล่งต่าง ๆ มันมีมะเร็งมากไหม
น้ำที่อยู่ในขวดเป็นอะไรที่ก่อมะเร็งน้อยที่สุด
หรือเกือบใกล้ศูนย์ หรือเป็นมาตรฐาน
เวลาเขาทำวิจัย เขาต้องเอาอันนี้เป็นตัวเปรียบเทียบว่า
คนที่ดื่มน้ำจากแหล่งอื่น มีโอกาสเป็นมะเร็งสูงกว่านี้ไหม
Q : แต่อุณหภูมิที่เย็นจัดก็อาจส่งผลต่อพลาสติก ?
A : เจ้าขวดน้ำ พออุณหภูมิมันเย็นลง
การยืดหยุ่นของพลาสติก มันก็ต่ำลงด้วย
แล้วอย่างที่เราทราบกัน พอน้ำกลายเป็นน้ำแข็งมีการขยายปริมาตร
มันก็จะไปดันให้ขวดเกิดการแตก
Q : แล้วจะมีสารอะไรออกมาไหม ?
A : ตรงนี้ไม่มีสารอะไรออกมาครับ จะเป็นการแตกหักเสียหายทางเชิงกล
Q : หรือเมื่อร้อนขึ้น ?
A : ถ้าเอาน้ำร้อนจัด ๆ ไปเทใส่ขวด
ที่เป็นขวดพลาสติกที่เป็นขวดน้ำดื่ม
เราจะเห็นว่ามีเปลี่ยนรูปร่าง แล้วก็บิดตัวไปบ้าง
แต่อันนี้เป็นเหตุมาจากการเปลี่ยนแปลงทางเชิงกล ทางโครงสร้างของมัน
Q : แนะนำเรื่องการใช้ขวดน้ำซ้ำ ?
A : การเอาขวดพลาสติกมาใช้งานซ้ำเนี่ยนะครับ มันก็เป็นการลดขยะ
แต่ว่าเวลาเอามาใช้ ข้อพึงระวังคือ
จะต้องทำความสะอาดให้เหมาะสม
ก่อนที่จะเอามาใช้อีกครั้งหนึ่ง
เพราะฉะนั้น การใช้ซ้ำหลาย ๆ รอบเนี่ย
สิ่งที่ต้องพึงระวังก็คือรอยขีดข่วนที่พื้นผิว
ซึ่งมันมีโอกาสให้เชื้อรา หรือเชื้อจุลินทรีย์เข้าไปอยู่และเติบโตได้
แต่ว่าเขาดีไซน์ให้ใช้ครั้งเดียว เพราะว่าไม่ได้มีข้อพิสูจน์
ไม่ได้ทดสอบการใช้ซ้ำหลายครั้ง
ก็เลยไม่สามารถจะเคลมได้ว่า ใช้ซ้ำหลายครั้งแล้วจะปลอดภัย
แต่เรื่องอุณหภูมิไม่ใช่ประเด็น
Q : สรุปแล้ว ที่แชร์เตือนว่า
แช่ขวดน้ำในช่องฟรีซจะมีสารพิษออกมานี่เป็นอย่างไร ?
A : เรื่องนี้ไม่จริง แล้วก็ไม่ควรแชร์ต่อ
เพราะว่าการนำเอาขวดพลาสติกบรรจุน้ำไปแช่แข็ง
จะไม่มีสารไดออกซินออกมา เพราะว่าขวดเหล่านี้
ไม่มีสารไดออกซิน เป็นองค์ประกอบ
ประเด็นใหญ่ของคลิปนี้ หรืออะไรก็ตาม
ที่มีข้อความที่น่าจะไม่ถูกต้องปนอยู่ก็ไม่ควรแชร์
👉 การเข้าใจผิด อาจนำสู่การระวังผิดจุดได้