Pomniki Historii! - zjawiskowe polskie zabytki

Pomnik historii to jedna z pięciu form ochrony zabytków wymienionych w ustawie z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury. Rangę pomnika historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W treści prezydenckiego rozporządzenia określa się cechy zabytku świadczące o jego szczególnej wartości, precyzyjnie wyznacza jego granice i zamieszcza schematyczną mapę z lokalizacją i granicami obiektu.
Pomniki historii, oprócz znaczenia dla polskiego dziedzictwa kulturalnego, powinny wyróżniać się m.in. znaczeniem ponadregionalnym, dużymi wartościami historycznymi, naukowymi i artystycznymi, być utrwalone w świadomości społecznej i stanowić źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń. Do tego prestiżowego grona mogą dołączać krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, dzieła architektury i budownictwa oraz ich zespoły, dzieła budownictwa obronnego, zabytki techniki, parki i ogrody, cmentarze, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź związane z działalnością wybitnych osobistości lub instytucji oraz zabytki archeologiczne. Inaczej mówiąc, lista pomników historii to najcenniejszy zasób dziedzictwa materialnego naszego kraju. Są to zabytki, z których możemy być dumni i które są wizytówką naszego dziedzictwa na arenie międzynarodowej. To właśnie z tej listy Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wybiera obiekty zgłaszane do wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Uznanie danego zabytku za pomnik historii zaproponowano już w 1962 roku, w ustawie o ochronie dóbr kultury. Zgodnie z tym aktem prawnym, w ten sposób wyróżniony mógł zostać zabytek nieruchomy o szczególnej wartości dla kultury narodowej.
Na początku lat dziewięćdziesiątych ówcześni członkowie Rady Ochrony Zabytków, w składzie profesorów: Janusza Bogdanowskiego, Mariana Arszyńskiego, Jerzego Łozińskiego, Adama Miłobędzkiego i Michała Kobusiewicza, opracowali listę 100 obiektów spełniających kryteria opracowane dla miejsc światowego dziedzictwa z uwzględnieniem aspektu historycznego związanego z dziejami Polski. Na tej podstawie przygotowano pierwszą listę i 8 września 1994 roku, ówczesny Prezydent RP, Lech Wałęsa wydał zarządzenia ustanawiające pierwsze w Polsce pomniki historii. Wpisy uporządkowano alfabetycznie, i tak na pierwszej pozycji pojawił się Biskupin. Kolejne pozycje to Jasna Góra w Częstochowie, zespół katedralny we Fromborku, XVII-wieczny zespół miejski w Gdańsku, katedra w Gnieźnie, Kazimierz Dolny, historyczny zespół miasta Krakowa, neolityczna kopalnia w Krzemionkach, zamek w Malborku, Ostrów Lednicki, Stare i Nowe Miasto w Toruniu, historyczny zespół miasta z traktem królewskim i Wilanowem w Warszawie, kopalnia soli w Wieliczce, zespół historycznego centrum Wrocławia oraz historyczny zespół miasta w Zamościu. W sumie 8 września 1994 roku pomnikami historii zostało 15 zabytków.
W ustawie z 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami dodano, że pomnikiem historii może zostać nie tylko zabytek nieruchomy wpisany do rejestru, ale również park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury.
Rekordowym rokiem był 2017 roku, kiedy lista pomników historii poszerzyła się o 21 obiektów, co było związane z projektem „100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości”.

[@EQALISER]

Piękny film, świetne kadry. Na początku pojawia się mapa - czy jest dostępna np. Mapa Google z pinezkami wpiętymi w miejsca wpisane na listę Pomników Historii Polski?