З.Хангал "Өглөөний наран" гитарчин Б.Батбаяр

Зундуйн Хангал нь 1948 оны 4 сарын 27-нд Улаанбаатар хотод төржээ. 1956 онд 4-р сургуульд 1-р ангид элсэн орсон. 1957 онд орос хэл дээр долоон жилийн боловсрол олгох 23-р дунд сургууль байгуулагдахад шилжин суралцаж 7-р ангиа төгсөөд тухайн үеийн жишгээр арван жилийн 24-р сургуулийн 8-р ангид үргэлжлүүлэн суралцаж байв. 1964 оны эхээр Барилгачдын Соёлын Ордонд хөгжимчин шалгаруулж авах зарын дагуу хөгжимчнөөр ажилд оржээ. Тэрээр хөгжмийн ямар ч албан ёсны боловсролгүй, дөнгөж 17 настайдаа “Аяны шувууд” хэмээх төгс мэргэжлийн дуу бичсэн байдаг. Барилгачдын соёлын ордны хөгжимчин З.Хангал гээч хүүг С.Гончигсумлаа гуай өөрөө олж уулзахдаа түүнийг Хөгжим бүжгийн дунд сургуульд ассистент багшаар шилжүүлэхээр хөөцөлджээ. Ийнхүү З.Хангал 1966 онд Хөгжим бүжгийн дунд сургуульд концертмэйстр багшаар ажиллаж эхэлсэн нь академик замналд сонирхон дурлах, хожмын түүхэнд маэстро болж гялалзах эргэлтийн цэг нь болжээ.
Тэр жилээс ХБДуС дэргэдээ багш нараас бүрдсэн дагшаа найрал хөгжмийн хамтлаг байгуулж, дөнгөж шинээр орж ирсэн З.Хангалаар багш нарын хамтлагийг удирдуулахаар даалгав. З.Хангал бэргэж түвдсэн ч үгүй, шууд л шинэ ажлын хажуугаарх хүсэл соронзодсон ажилдаа өөриймсгөөр яваад орчихлоо. Эрдмийн хүрээлэн дотроос шид олборло гэсэнтэй адил таатай даалгавар байж. Багш нар ч түүнийг “мэргэжлийн сургуулийн боловсролгүй” гэж хажиглалгүй хамтрахад бэлэн болжээ. Тэгж байтал урьдын танил Х.Төмөр ХБДуС-д 1968 оноос орос багш нарын орчуулагчаар хүрээд ирэх нь тэр. Ингээд З.Хангал “Аяны шувууд”-ынхаа араас зохиосон “Сарнай цэцэг”, “Нарт тэнгэрийн дор”, “Дурлалын хишиг”, “Өвлийн үдэш”, “Шинэ оны уянга”, “Москва минь сайн байна уу” дуунуудаа Х.Төмөрөөр дуулуулж, өөрөө төгөлдөр хуур, ХБДуС-ийн багш нарын дагшаа найрлаас цохивор хөгжмийн багш Ц.Баяндалай бөмбөр, контробассын ассистент багш Сосорбарам басс, О.Бэгз, З.Алимаа нарын зургаан багш хийл, 1964 онд бөмбөр зааж нөхөрлөсөн С.Баатарсүх нь тэдэн дээр нэмэгдэн ирж гитар тоглон Монголын радиод нэг шөнийн дотор л бичүүлжээ. Эдгээр дуу тэр шөнийн дараахнаас Монгол орон даяар радиогоор түгэж, хот суурингууд, хөдөөгийн уудамд хөнгөн хөгжмийн шинэ урсгалыг танилцуулж үлэмж алдаршсан байна.
З.Хангал мэргэжлийн хөгжмийн зохиолч болохоор 1969 онд 21 настайдаа ЗХУ-ын Алма-Атагийн Хөгжмийн дээд сургуульд элсэж, 1970 оны намар Уралын Свердловск хотын М.П.Мусоргскийн нэрэмжит Хөгжмийн дээд сургуульд шилжин суралцаж, 1975 онд Уралын консерваторыг хөгжмийн зохиолч мэргэжлээр төгсжээ. З.Хангал Зөвлөлт Оросын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн профессор Б.Д.Гибалинд шавилан өрнийн сонгодог хөгжмийн зохиомжид суралцаж, оюутан нь багшдаа үүнээс хойш монгол авьяас билгүүдтэй ажиллах хүслийг төрүүлжээ. Гибалин Хангалыг төгсмөгц “Монголоос оюутан байна уу” хэмээн өөрөө сураглаж байж 1975 онд шинэхэн монгол оюутанд багшилсан бөгөөд тэр нь хожмын Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, Чингис хаан одонт, Төрийн шагналт, урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, хөгжмийн нэрт зохиолч Бямбасүрэнгийн Шарав болохыг одоо бид мэдэх билээ.
Зундуйнх гэдэг айлаас З.Хангал, З.Эрдэмбилэг, З.Зуундарь нар Хангалынх гэдэг айлаас Булган төрж Монголын урлагт тодоос тод мөр үлдээцгээжээ.
З.Хангалын "Өвлийн үдэш" дууг
ТШ, МУУГЗ хөгжмийн зохиолч Самбуугийн Баатарсүх цахилгаан хөгжимд зориулан найруулж (импровизаци буюу чимэг хөгжим нэмж хийж) гитараар анхлан гоцолж байжээ. "Өглөөний нар" хэмээх энэхүү гитарын гоцлолыг Мэдээлэл Радио Зурагт Радиогийн Улсын Хорооны (МРЗРУХ буюу одоогийн МҮОНРТ) дэргэдэх Цахилгаан хөгжмийн чуулга (одоогийн Улсын филармонийн "Баянмонгол" чуулга) хөгжимдснөөр 1969 оны 7-р сарын 23-нд Монголын Радиод анх бичигджээ.
Гитарчин Бадамдоржийн Батбаяр
/ @batbayarbadamdorj9321