Televisietoren Hilversum

De televisietoren aan de Witte Kruislaan in Hilversum is een markant gebouw, dat van veraf zichtbaar is en duidelijk maakt dat hier de Mediastad ligt. Volgend jaar bestaat de toren 45 jaar. Maar het was niet de eerste tv-zendmast in Hilversum.
De geschiedenis van de televisie in Nederland reikt veel verder terug dan die van de toren vlakbij het gebouw van AVROTROS, vroeger de Wereldomroep. Philips was al in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw bezig met experimenten op het gebied van televisie. Daarvoor werd gebruik gemaakt van een mast in Eindhoven. De Tweede Wereldoorlog betekende een vertraging van jaren en het zou nog tot 1951 duren voor de eerste ‘echte’ tv-uitzending (op 2 oktober dat jaar) de lucht in ging. Vanuit Bussum, waar een voormalige kerk was omgebouwd tot Studio Irene. Het signaal ging vanaf een zend- en ontvanginstallatie in de toren van het gebouw naar de zender in IJsselstein (Lopik). De verbinding was echter kwetsbaar bij regenachtig en slecht weer, zoals Chris Leenders beschrijft in een artikel in het Bussums Historisch Tijdschrift (nummer 1 van jaargang 23, 2007). Om dat te verhelpen, verrees in 1955 een 30 meter hoge toren op een terrein van de Provinciale Electriciteitsmaatschappij Noord-Holland aan de Kerkstraat, hoek Nieuwstraat in Bussum: een open, stalen steigerconstructie met bovenop een cabine voor de PTT-beambten die de installatie bedienden. “De toren had de officiële naam “PTT Video- Schakelcentrum”, maar in Bussum werd de toren “De puist van Bussum” genoemd”, adus Leenders. Het gevaarte werd in 1960 gesloopt.
Inmiddels was tegen het einde van de jaren vijftig duidelijk geworden dat het televisiewerk zich naar Hilversum verplaatste. Mede dankzij de toenmalige burgemeester Boot werd een leeg terrein tussen de Insulindelaan, de Hoge Naarderweg en de Lage Naarderweg (nu Mies Bouwman-boulevard) bestemd voor de bouw van nieuwe studio’s en andere omroepgebouwen. In 1958 startte daar de bouw van een nieuwe tv-zendmast: een staalconstructie van 70 meter hoog. Deze toren, de eerste tv-toren in Hilversum, werd in 1960 in dienst genomen. Omdat in het begin de studio’s in Bussum nog in gebruik waren, werden die met kabels met de toren in Hilversum verbonden. De stalen zendmast fungeerde als schakelcentrum tot 1973, toen de huidige betonnen toren aan de Witte Kruislaan gereed kwam. De oude staalconstructie werd enkele jaren later, op 9 oktober 1976, ontmanteld en het betonnen gebouw dat de voet ervan vormde, werd opgeblazen.
De huidige toren
De vierkante tv-toren aan de Witte Kruislaan 47 is, inclusief de mast bovenop het gebouw, 196 meter hoog. Volgens Wikipedia is het gebouw daarmee goed voor een achtste plaats op de lijst van hoogste constructies in Nederland, die overigens wordt aangevoerd door de uit 1961 daterende Gerbrandytoren in IJsselstein (372 meter hoog en door de verlichting ook bekend als de grootste kerstboom van Nederland). De Hilversumse toren is vierkant van vorm met zijden van tien meter. Naar verluidt moest dat van de gemeentelijke welstandscommissie: een vierkante toren zou beter passen bij de bouwstijl van Dudok, de architect die zo’n stempel op Hilversum heeft gedrukt en in wiens werk ronde lijnen inderdaad zeer schaars zijn. De rechte toren heeft wel zeven ringen, de eerste daarvan zit op 83 meter hoogte, met een diameter van 20,66 meter. De toren is een ontwerp van A. Auer, architect bij de Rijksgebouwendienst, en staat in een gebouwencomplex dat ontworpen is door architect J. H. van der Zee. In dat complex werden de audio- en video-afdelingen van de PTT ondergebracht. De PTT, district Utrecht, omschreef het bouwwerk als een “straalverbindingstoren voor het tot stand brengen en houden van Telefonie en Televisieverbindingen”, zo is te lezen in de aanvraag voor een vergunning in het kader van de Hinderwet.
De omgeving, een villawijk, was niet onverdeeld blij met de toren. In de loop der jaren is er flink over geklaagd (net als over de voorganger ervan trouwens), bijvoorbeeld aan het einde van de jaren tachtig over de neonreclame die KPN, de opvolger van de PTT, had laten aanbrengen. En in 2003 waren omwonenden niet te spreken over de geluidhinder die het gebouw produceerde. In 2013 is de karakteristieke hond van het tv-programma Man bijt hond op de toren geschilderd; het vroegere NCRV-programma was in 2011 gekozen tot tot meest beeldbepalende programma in 60 jaar televisiegeschiedenis. Het eerbetoon, het logo op de toren, werd met enige vertraging gerealiseerd.
Datacenter
Inmiddels is KPN al lang niet meer de eigenaar van de toren, die in 2007 is overgenomen door Alticom, dat zelf sinds september dit jaar in handen is van Cellnex Telecom, een Spaans bedrijf dat zendmasten bezit in Spanje, Nederland, Italië, Frankrijk en Groot-Brittannië. Alticom verhuurt ruimte in de toren aan de Witte Kruislaan en andere soortgelijke torens elders in Nederland aan uiteenlopende bedrijven binnen en buiten de telecom- en broadcastbranche. “Alticom is eigenaar van 24 h