Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Ασκληπιείο Ρόδου

Ο σημερινός ναός εμφανίζει δύο οικοδομικές φάσεις. Στην πρώτη, η οποία τοποθετείται χρονικά μεταξύ 15ου και 16ου αι., σε αντίθεση με παλαιότερες απόψεις που κατέβαζαν τη χρονολόγηση στον 14ο ή ακόμα και στον 11ο αι., εντάσσεται η ανέγερσή του στον τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο. Στη δεύτερη οικοδομική περίοδο, περί τα μέσα του 19ου αι., ανήκει η προσθήκη ισομήκους ορθογώνιων διαμερισμάτων εκατέρωθεν της δυτικής κεραίας του σταυρού, επιβεβλημένων προφανώς από την ανάγκη κάλυψης του αυξημένου εκκλησιάσματος.
Ο αρχικός ναός είναι κατάγραφος από τοιχογραφίες, οι οποίες ανήκουν σε τρία τοιχογραφικά στρώματα. Το πρώτο, χρονολογημένο στο α΄ τέταρτο του 16ου αι. εντοπίζεται στο ιερό. Η ζωγραφική της συγκεκριμένης φάσης έχει εκτελεστεί από μία τοπικής εμβέλειας «σχολή» που δρα κυρίως στην Κω και στην Κάλυμνο. Το δεύτερο στρώμα καταλαμβάνει το χώρο του κυρίως ναού και ανήκει στο β’ μισό του 17ου αι. και συγκεκριμένα μεταξύ 1676/1677, βάσει επιγραφών. Η τρίτη φάση αφορά σε ορισμένες επιζωγραφήσεις κυρίως του 1930 εντοπισμένες στο βόρειο και δυτικό σκέλος του σταυρού.
Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο δεύτερο στρώμα τοιχογράφησης, εκτελεσμένο από τον αγιογράφο και μοναχό Μιχαήλ, καταγόμενο από το Νεοχώρι της Χίου, ο οποίος επέλεξε να εικονογραφήσει σκηνές αντλούμενες από το βιβλίο της Αποκάλυψης. Η σύλληψη του νοήματος του προγράμματος που φιλοτέχνησε απαιτούσε εξοικειωμένους θεατές με τις βιβλικές ιστορήσεις και την απόδοσή τους μέσω αλληγορικών εικόνων.
Η ιστόρηση στιγμιοτύπων από το βιβλίο της Αποκάλυψης χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα σημαντική από καλλιτεχνική και δογματική άποψη για δύο κυρίως λόγους. Αφ’ ενός γιατί πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση απόδοσης του θέματος στα Δωδεκάνησα και αφ’ ετέρου, διότι με χρονολόγηση στα 1676/1677, καθίσταται μία από τους πρωιμότερες στον ελλαδικό χώρο.
Η επιλογή της θέσης εικονογράφησής τους πιθανόν σχετίζεται τόσο με την πομπή του μεταστάντος, όσο και με τη συνήθεια να ενταφιάζονται, διακεκριμένα συνήθως μέλη της εκάστοτε κοινότητας, εντός του ναού. Εξίσου πιθανό είναι οι εγχαράξεις στους τοίχους κάτω από τις παραστάσεις της Αποκάλυψης που αφορούν επικλήσεις προς τεθνεώτες συγγενείς χρονολογημένες σε όλο τον 18ο αι. να απηχούν την παραπάνω παράδοση.