Уяхан хорвоон хань

Сумъяагийн Чойсүрэн
ХХ зууны нэрт хөгжмийн зохиолч Сумъяагийн Чойсүрэн нь 1933 онд Өвөрхангай аймгийн Сант суманд төржээ. Бага балчир үедээ эмэг эх С.Дарьмаагаараа хулсан хуур заалгаж, хожим 1952-1955 онд цэргийн алба хаах үедээ аман хуур, хөөрөгт хөгжмөөр хөгжимдөж сурчээ. Өөрийн авьяас билэгтээ хөглөгдөж бие даан хөгжмийн нот сурсан байна. 1956 оноос аймгийн Гэгээрлийн хэлтсийн шийдвэрээр 30 сумын ЕБС-д хөгжмийн багшаар ажиллаж байжээ.
Энэ үедээ аймгийн утга зохиолын дугуйлангийн гишүүн Жанчивын Ариун сэтгэлийн эрхи, Б.Очирхуягийн Хүрэмтийн голоос, Аяны шувууд шүлгүүдэд ая хийсэн нь түүнийг Аймгийн Соёлын ордны хөгжмийн багшаар ажиллах үүдийг нээсэн байдаг.
Тэрээр АЖ Д.Түвшинжаргал, МУГЖ Самбуугийн Сумъяа, Долгорын Баттөмөр, Гомбын Очирбат, Өөдөсийн Базарбат, Дондогийн Ганбаатар гэсэн улсдаа данстай гавьяат уртын дуучдыг төрүүлсэн юм.
Дуу хуурын нутаг Дундговь аймагт ч ийм олон эрэгтэй гавъяат уртын дуучид төрөөгүй бөгөөд АЖ, МУГЖ хэмээх эрхэм алдарт хүрсэн 5-ын 5 эрэгтэй уртын дуучинтай цор ганц аймаг бол Өвөрхангай.
Сумъяагийн Чойсүрэн нь хожим 1967-1971 онд ЗХУ-ын Эрхүү мужийн Улан-Үдэ хотын Дорно дахины урлагийн дээд сургуулийг найрал дууны удирдаач мэргэжлээр сурч төгсжээ.
С.Чойсүрэн нь дан хөгжмийн бүтээл 30, тайзны бүжгийн хөгжим 50 гаруй бүтээл туурвисан бөгөөд найрал дуу, гоцлол дуу 70 гаруй бүтээлтэй. 1978 онд "Талдаа өргөх дуу" дууны түүврээ гаргажээ.
Өвөрхангай аймгийн соёлын ордны тайзнаа тоглогдсон 30 гаруй жүжгийн гол, туслах дүрд тоглосон түүхтэй.
С.Чойсүрэн ардын урт , богино дуу сайхан дуулдаг байжээ. Тэрээр “Өвгөн шувуу хоёр”, Уяхан замбуу тивийн наран”, “Түмэн эх”, “Дуртмал сайхан”, “Мандал жуужаа”, “Уртын сайхан хүрэн”, “Хоёр бор”, “Урьхан хонгор салхи” зэрэг 40 гаруй уртыг дууг чадварлаг дуулдаг байснаас Тунамал өнгөт улаан нь Монголын радиогийн алтан фондод байдаг сурагтай.
1957 оны 10 сард Хөгжмийн зохиолчдын холбоо байгуулагдаж, 1964 онд анхны хурлаа хийсэн түүхтэй. Харин 1953 онд Чойсүрэн гуай тус холбоонд элссэн байдаг.
Түүний Жамцын Бадраа гуайтай хамтран бүтээсэн Уяхан хорвоон хань дууг Нийслэлийн 28 дугаар сургуулийн сурагч Т.Мөнгөн-Эрдэнийн дуулснаар хүргэж байна.
Энэ дууг Б.Бадар-Ууган агсны дуулснаар олон түмэн сайн мэднэ. Энэхүү дууг анх Ардын жүжигчин Б.Зангад дуулж байжээ.
За тэгээд хөгжмийн зохиолчийнхоо талаар мэддэг мэддэг түүхээ доор бичээд байгаарай.Сумъяагийн Чойсүрэн
ХХ зууны нэрт хөгжмийн зохиолч Сумъяагийн Чойсүрэн нь 1933 онд Өвөрхангай аймгийн Сант суманд төржээ. Бага балчир үедээ эмэг эх С.Дарьмаагаараа хулсан хуур заалгаж, хожим 1952-1955 онд цэргийн алба хаах үедээ аман хуур, хөөрөгт хөгжмөөр хөгжимдөж сурчээ. Өөрийн авьяас билэгтээ хөглөгдөж бие даан хөгжмийн нот сурсан байна. 1956 оноос аймгийн Гэгээрлийн хэлтсийн шийдвэрээр 30 сумын ЕБС-д хөгжмийн багшаар ажиллаж байжээ.
Энэ үедээ аймгийн утга зохиолын дугуйлангийн гишүүн Жанчивын Ариун сэтгэлийн эрхи, Б.Очирхуягийн Хүрэмтийн голоос, Аяны шувууд шүлгүүдэд ая хийсэн нь түүнийг Аймгийн Соёлын ордны хөгжмийн багшаар ажиллах үүдийг нээсэн байдаг.
Тэрээр АЖ Д.Түвшинжаргал, МУГЖ Самбуугийн Сумъяа, Долгорын Баттөмөр, Гомбын Очирбат, Өөдөсийн Базарбат, Дондогийн Ганбаатар гэсэн улсдаа данстай гавьяат уртын дуучдыг төрүүлсэн юм.
Дуу хуурын нутаг Дундговь аймагт ч ийм олон эрэгтэй гавъяат уртын дуучид төрөөгүй бөгөөд АЖ, МУГЖ хэмээх эрхэм алдарт хүрсэн 5-ын 5 эрэгтэй уртын дуучинтай цор ганц аймаг бол Өвөрхангай.
Сумъяагийн Чойсүрэн нь хожим 1967-1971 онд ЗХУ-ын Эрхүү мужийн Улан-Үдэ хотын Дорно дахины урлагийн дээд сургуулийг найрал дууны удирдаач мэргэжлээр сурч төгсжээ.
С.Чойсүрэн нь дан хөгжмийн бүтээл 30, тайзны бүжгийн хөгжим 50 гаруй бүтээл туурвисан бөгөөд найрал дуу, гоцлол дуу 70 гаруй бүтээлтэй. 1978 онд "Талдаа өргөх дуу" дууны түүврээ гаргажээ.
Өвөрхангай аймгийн соёлын ордны тайзнаа тоглогдсон 30 гаруй жүжгийн гол, туслах дүрд тоглосон түүхтэй.
С.Чойсүрэн ардын урт , богино дуу сайхан дуулдаг байжээ. Тэрээр “Өвгөн шувуу хоёр”, Уяхан замбуу тивийн наран”, “Түмэн эх”, “Дуртмал сайхан”, “Мандал жуужаа”, “Уртын сайхан хүрэн”, “Хоёр бор”, “Урьхан хонгор салхи” зэрэг 40 гаруй уртыг дууг чадварлаг дуулдаг байснаас Тунамал өнгөт улаан нь Монголын радиогийн алтан фондод байдаг сурагтай.
1957 оны 10 сард Хөгжмийн зохиолчдын холбоо байгуулагдаж, 1964 онд анхны хурлаа хийсэн түүхтэй. Харин 1953 онд Чойсүрэн гуай тус холбоонд элссэн байдаг.
Түүний Жамцын Бадраа гуайтай хамтран бүтээсэн Уяхан хорвоон хань дууг Нийслэлийн 28 дугаар сургуулийн сурагч Т.Мөнгөн-Эрдэнийн дуулснаар хүргэж байна.
Энэ дууг Б.Бадар-Ууган агсны дуулснаар олон түмэн сайн мэднэ. Энэхүү дууг анх Ардын жүжигчин Б.Зангад дуулж байжээ.
За тэгээд хөгжмийн зохиолчийнхоо талаар мэддэг мэддэг түүхээ доор бичээд байгаарай.

[@dangaasurenbatbayar6175]

Дажгүй болжээ дахин2 сонслоо. Амжилт

[@Tseegii7575]

Та нийслэлийн 28-р сургуулийн сурагч Т.Мөнгөн-Эрдэнэ дуулсныг сонслоо