Σον παρχάρην 'κι πά'ω (στίχοι+απόδοση) - Γιώργος Αμαραντίδης (Σιμούλτ'ς) και Πόλιος Παπαγιαννίδης

Σον παρχάρην ‘κι πά’ω. Ένα ακόμα υπέροχο άσμα από το CD του Πόλιου και του Σιμούλ’: «Ποντιακά Τραωδίας, ο Σιμούλτ’ς κι ο Πόλιον μίαν κι άλλον». Στο τραγούδι και το γαβάλ’ ο Πολυχρόνης (Πόλιος) Παπαγιανίδης και στην λύρα ο Γεώργιος Αμαραντίδης (Σιμούλτ’ς).
*Μασχαρεύω: Από το ουσιαστικός μασχαράς που προέρχεται από το αραβικό mashara που σημαίνει χλευασμός και γελωτοποιός. Στα ποντιακά ωστόσο η έννοια του είναι διχοτομημένη. Μιλώντας κυριολεκτικά σημαίνει αστειεύομαι, κάνω πλάκα. Ενώ μεταφορικά σημαίνει ερωτοτροπώ, «ταλαιπωρώ» κάποιον/α ερωτικά.
*Θεμών’(ιν): Από το παλαιό «θεμώνιον» που προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό «θημών». Σημαίνει θημωνιά σταχύων ή χόρτων γενικότερα, δηλαδή στοίβα.
*Τρυγόνα: Από το αρχαίο ελληνικό τρυγών που σημαίνει τρυγόνι. Στα Ποντιακά κυριολεκτικά σημαίνει τρυγώνι (το πουλί), αλλά μεταφορικά αναφέρεται σε «αγαπωμένη κόρη». Είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα χαϊδευτικά επίθετα στην ποντιακή διάλεκτο.
*Αλατσά/αλατζά: Λέξη προερχόμενη από το τουρκικό alaca (παρδαλό). Σημαίνει: ύφασμα ποικιλόχρωμο
*Ταπάτσαν: Επίσης προερχόμενο από τουρκική λέξη: tabanca (όπλο). Στην ποντιακή διάλεκτο εξειδικεύεται στην έννοια του πιστολιού. Φράση: «Σύρω την ταπάτσαν»=πυροβολώ με πιστόλι.
*«θα βγάλω το όπλο να πυροβοληθώ»: Σε αυτήν την περίπτωση ο στίχος μπορεί να γίνει κατανοητός με πολλές έννοιες και υπό πολλές διαφορετικές ερμηνείες. Αρχικά, μπορούμε να τον εκλάβουμε όπως έγινε στην απόδοση στα νέα-ελληνικά, δηλαδή ως: θα αυτό-πυροβοληθώ/θα αυτοκτονήσω, ίσως από την ομορφιά, ίσως επειδή «δεν σε έχω». Από την άλλη ο στίχος μπορεί επίσης να εκληφθεί απλά ως έχει. Στο δεύτερο μισό του στίχου, διακρίνουμε την φράση που αναφέραμε παραπάνω: «Σύρω την ταπάτσαν», που σημαίνει απλώς: πυροβολώ. Μπορεί λοιπόν ο αφηγητής απλά να δηλώνει πως θα πυροβολήσει, γενικά και αόριστα στην περίπτωση μας. Έτσι, μόνο να υποθέσουμε μπορούμε το γιατί. Ίσως βλέποντας την κοπέλα με το όμορφο φόρεμα να ήθελε να επιδείξει την αρρενωπότητα του χρησιμοποιώντας το πιστόλι. Ίσως πάλι να ενθουσιάστηκε με την άφιξη της και να εξέφρασε τον ενθουσιασμό του με πιστολιές. Γράψτε μας στα σχόλια την δική σας ερμηνεία !
*Ζαΐφ’κον: Το ουδέτερο γένος του ουσιαστικού «ζαΐφης». Λέξη προερχόμενη από το αραβικό zayif που έχει ίδια σημασία με αυτή στα ποντιακά, δηλαδή: Αδύνατος, ισχνός.
*«της χώρας τα παλιόπαιδα θα σε παρασύρουν στο σκοτάδι»: Μολονότι η απόδοση του στίχου στο βίντεο επιτυγχάνει σε ικανοποιητικό βαθμό την κατανόηση του, υπάρχουν κάποια πράγματα που οφείλουμε να αναφέρουμε. «Η χώραν», όταν αναφερόμαστε στην «χώρα» στα ποντιακά, αναφερόμαστε στον ξένο κόσμο, στους συγχωριανούς, συντοπίτες κλπ. Έχει παρόμοια βαρύτητα με το «ο κόσμος» στα νέα-ελληνικά («τι θα πει ο κόσμος ;»). «Σκύλ’ παιδία», για την ευκολότερη εξήγηση της συγκεκριμένης φράσης θα την υπαγάγουμε στον ενικό: «σκύλ’ παιδίν». Αυτολεξεί σημαίνει σκύλας/ου παιδί, κοινώς σκύλε. Είναι μια συνηθισμένη προσβολή στα ποντιακά. Θα μπορούσαμε να πούμε πως μια ανάλογη προσβολή στα νέα-ελληνικά είναι το «παλιόπαιδο», όπως και αποδώσαμε την λέξη στο βίντεο. «Σύρ’νε σε σην σκοτία» σημαίνει κυριολεκτικά «θα σε παρασύρουν στο σκοτάδι», ωστόσο, μεταφορικά σημαίνει «θα σε παρασύρουν στην αμαρτία», «θα σε αποπλανήσουν» (λόγω της ομορφιάς σου).
*Ανασκάψον: Αρχικό ρήμα: «ανασκάφτω». Ένα ρήμα με αρκετά «βαριά» έννοια. Είναι μεταφορικό και σημαίνει: εξυβρίζω κάποιον νεκρό. Με την λογική του ότι τον ανα-σκάβω (τον ξεσκάβω-τον σκάβω άλλη μια φορά) για να τον εξυβρίσω. Παράγωγες λέξεις: ανασκάψιμον=ύβρις κατά νεκρού. Φράση: «Εγέντον τ’ ανασκαψιματί»=για πράξεις που έκανε κάποιος εν ζωή: «έγινε άξιος εξυβρίσεως μετά θάνατον»
*«άναψε την λάμπα άναψε την όλα τα ξύλα σου κάψε τα»: Εδώ ο αφηγητής ουσιαστικά δίνει οδηγίες στην αγαπητικιά του ώστε αφ’ ενός να παράγει φως για να μπορέσει ο ίδιος είτε να βρει το σπίτι, είτε να ξέρει που βρίσκεται το δωμάτιό της στο σπίτι, είτε να καταλάβει αν είναι ή όχι ξύπνια και αφ’ ετέρου, να δημιουργήσει την κατάλληλη «ατμόσφαιρα» όπως θα λέγαμε, με το τζάκι αναμμένο αλλά και με ζέστη ώστε να μην κρυώνουν.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Στίχοι: (ΠΡΟΣΟΧΗ, η Ποντιακή διάλεκτος περιέχει πολλές μεταφορές, εκφράσεις, λέξεις και φράσεις που δεν μπορούν να αποδοθούν μονολεκτικά και άμεσα στα νέα-ελληνικά, προσπαθούμε να επιτυγχάνουμε την καλύτερη δυνατή απόδοση των στίχων στην νεο-ελληνική, τα σχόλια και οι γνώσεις σας μας βοηθάνε να έχουμε μια πιο σφαιρική άποψη και ενδεχομένως πιο σωστή, είναι πάντα ευπρόσδεκτα.)
Σον παρχάρην ‘κι πά’ω άλλο ‘κι παρχαρεύω,
θεία με το κορτσόπο σ’ άλλο ‘κι μασχαρεύω*.
Τ’ έμερα τα κοσάρας σην φωλέαν ‘κι ωβάζ’νε,
τ’ έμορφα τα κορτσόπα εγκάλιαν ‘κι χορτάζ’νε.
Εκεί πέραν θεμών’* έν’ η τρυγόνα τ’ εμόν έν’,
το φυστάν’ ατ’ς αλάτσαν* θα σύρω την ταπάτσαν*.
Το φυστάνι σ’ ζαΐφ’κον* κόρη τα κάλια σ’ κρύψον,
τη χώρας σκύλ’ παιδία σύρ’νε σεν ση σκοτία.
Άψον την λάμπαν άψον όλια τα ξύλα σ’ κάψον,
την πόρταν ανοιχτόν άφ’ς αν ‘κι έρχουμαι ανασκάψον*.

[@konstaspiltik]

τελειο τραγουδι