Академик мейнстримга чақириқ: “Одам Тили” назарияси мисоли

Академик мейнстримга чақириқ: “Одам Тили” назарияси мисоли
Нега академик муҳит янги тил назариясини рад этяпти?
“Одам Тили” (ОТ) назарияси замонавий лингвистиканинг асосий тушунчаларига шубҳа остида қараб, уларни қайта кўриб чиқишни талаб қилади. Табиийки, бу ҳолат мавжуд парадигма тарафдорлари томонидан кескин қаршиликка учраяпти. Аммо бу қаршилик фақат илмий баҳслар билан чекланмайди. Академик дунёда анъанавий кучлар мувозанати шаклланган бўлиб, унда институтларга боғлиқлик кўпинча янги ғояларнинг асл қийматидан устун қўйилади. Яъни, янги концепциялар, айниқса, мустақил тадқиқотчилар томонидан таклиф қилинса, улар ақлий баҳс эмас, балки тизимли инкорга дуч келади.
Илм-фанни тарғиб қилишда ижтимоий тармоқлар: имкониятлар ва чекловлар
Академик тизимдан мустақил равишда фаолият юритар экан, доктор Маҳмуджон Қучқаров ўз назариясини оммага етказиш учун альтернатив каналлардан фойдаланяпти - RUclips, Facebook ва TikTok. Унинг OTA - Odam Tili Akademiyasi RUclips канали бугунги кунда 160 000 дан ортиқ обуначига эга бўлиб, у ерда у тўғридан-тўғри эфирлар орқали лекциялар ўтказади ва ўз тадқиқотларини кенг аудиторияга бепул етказади.
Бу усул бюрократик тўсиқларни четлаб ўтиш ва ғояларни кенг оммага тўғридан-тўғри етказиш имконини беради. Бироқ, унинг сезиларли камчиликлари ҳам бор:
• Академик рецензия жараёнининг йўқлиги. Анъанавий илмий журналлардан фарқли ўлароқ, ижтимоий тармоқларда чоп этилган ишлар илмий экспертлар томонидан расмий баҳоланмайди. Бу эса янги ғояларнинг илм-фанда расман тан олинишини қийинлаштиради.
• Интеллектуал мулк хавфи. Доктор Қучқаров тажрибаси шуни кўрсатдики, унинг ғоялари бошқа тадқиқотчилар томонидан ўзлаштириб олинаётган бўлиб, улар ўзларининг академик мавқеи орқали мазкур ғояларни манба кўрсатмасдан эгаллаб олишмоқда.
Академик тизимда зарур ислоҳотлар
“Одам Тили” назарияси атрофидаги вазият бу ягона ҳолат эмас, балки илм-фанга оид кенг қамровли муаммоларнинг аксидир. Агар илм-фан ҳақиқий тараққиётни хоҳласа, академик тизим янги ғояларни баҳолаш ва қўллаб-қувватлаш усулларини қайта кўриб чиқиши керак.
1. Плагиатни аниқлаш тизимини қайта шакллантириш
Бугунги кунда антиплагиат тизимлари асосан матн ўхшашлигига эътибор қаратади, лекин ғояларнинг оригиналлигига эмас. Натижада, илм-фан мазмунан янгиликка эга бўлмаган, фақат қайта ёзилган мақолалар билан тўлиб боради. Айни вақтда, ҳақиқий инновацион ғоялар эса тан олинмай қолади.
2. ИИ воситаларини тадқиқотларда қонунийлаштириш
ChatGPT каби сунъий интеллект технологиялари илмий тадқиқот жараёнининг ажралмас қисмига айланиб улгурган. Бироқ кўплаб академик муассасалар уларни тақиқлаш орқали тараққиётни тўхтатиб қўйишмоқда. Тизим ИИдан фойдаланиш ва ҳақиқий интеллектуал плагиат ўртасида аниқ фарқ қўйиши лозим.
3. Мустақил тадқиқотчиларни қўллаб-қувватлаш
Академик муҳит асосан университет ва институтларга боғлиқ олимларга йўналтирилган. Бу эса мустақил тадқиқотчиларнинг илм-фанда тан олинишига қаршилик қилади. Бу вазиятни тўғрилаш учун академик грантлар, мустақил журналлар ва ғояларни устувор кўрадиган платформаларни яратиш зарур.
Хулоса
Доктор Маҳмуджон Қучқаров ва “Одам Тили” назарияси мисоли технологик имкониятлар ва академик қаршилик ўртасидаги зиддиятни очиб беради. Бир томондан, рақамли платформалар ва сунъий интеллект воситалари янги ғояларни кенг тарқатиш имконини беради. Бошқа томондан эса, академик институтларнинг кўр-кўрона консерватизми, плагиат текширувларининг нотўғри қўлланиши ва мустақил тадқиқотчиларни тизимдан четлатиш жараёни илм-фан тараққиётига тўсиқ бўлиб қолмоқда.
Агар жаҳон илм-фани ҳақиқий тараққиётга эришмоқчи бўлса, у фақат академик доиралардаги олимларни эмас, балки мустақил ғоя генераторларини ҳам тан олиши ва қўллаб-қувватлаши керак. Илм-фан тараққиёти айнан шундай мутафаккирлар туфайли амалга ошади.
Агар мазкур мақола инновацион тадқиқотларни қўллаб-қувватлашга тайёр бўлган академик муассасалар ёки ҳомийларга қизиқ туюлган бўлса, биз уни ва 100 дан ортиқ бошқа мақолаларни илмий журналларда чоп этиш учун тақдим этишга тайёрмиз.