INR NEDİR? COUMADİN/WARFMADİN İLACI NASIL KULLANILMALI?PROTROMBİN (PT) ZAMANI NEDİR?

920 li yıllarda amerika ve kanada da garip bazı olaylar olmaya başlamış. dağlarda yabi otlarla otlayan bazı sığırlar aniden sebepsiz yere ölmeye başlamış. sonrasında bu hayvanların ciddi kanama sonucu öldüğü anlaşılmış. yapılan değerlendirmelerde kanama sonucu ölen hayvanların bir çeşit tatlı yonca yediği anlaşılmış. hatta bu durum tatlı yonca hastalığı olarak isimlendirilmiş. daha sonra bu durumun sebebinin; kanın pıhtılaşmasında görevli protrombin denen maddenin aşırı düzeyde düşmesi olduğu saptanmış. yapılan çalışmalarda kanda protrombini aşırı azaltarak kanı sulandıran maddenin dikumarol olduğu anlaşılmış. bu madde başlangıçta fare zehiri olarak kullanılmış. ancak sonrasında kan sulandırıcı etkilerinden dolayı warfarin ismi verilmiş ve coumadin adı ile piyasaya sürülmüş. hatta bu ilaç günümüzde hala etkili ve sık kullanılan kan sulandırıcı ilaçlardan biri. paraselsus un da dediği gibi ilacı zehirden ayıran şey dozudur.
ınr aslında International Normalized Ratio yani Uluslararası Normalleştirilmiş Oran ın kısaltmasıdır. yani ınr tetkiki uluslararası şekilde denetleniyor ve bir değerin normalleştirilmesi ile elde ediliyor.protrombin zamanı hesaplanırken laboratuvardan laboratuvara farklılıklar görülmektedir. bu nedenle protrombin zamanının her yerde aynı sonucu gösterebilmesi için bir standardizasyon geliştirilmiş.işte ınr dediğimiz değer protrombin zamanının tüm dünyada kabul gören formu.
ınr nın hesaplanabilmesi için öncelikle hastanın protrombin zamanı hesaplanmalıdır. bu değer aynı laboratuvarda aynı yöntemle hesaplanan protrombin zamanı normal olan hastaların protrombin zamanına bölünür. elde edilen değer hastanın protrombin zamanının normal insanlara göre kaç kat arttığını gösterir. bu değerin daha sonra ısı denen değerle kuvveti yani üssü alınarak ınr değeri elde edilir. ISI denen değer dünya sağlık örgütü tarafından denetlenir ve hesaplanır. protrombin zamanı hesaplanırken kana karıştırılan maddeleri üreten şirketler düzenli aralıklarla dünya sağlık örgütüne göndererek ISI değerlerlerini hesaplatırlar ve ürünlerini kullanan laboratuvarlara bu değerleride bildirirler.
zaten ınr en fazla coumadin kullanan hastalarda kanın yeterince sulanıp sulanmadığını ölçmek için kullanılır .normalde ınr nin normal değeri 0,8 ile 1,1-1,2 arasındadır. bu değerlerin üzerinde kan normalden fazla sulanmış demektir. özellikle 1,6 nın üzerindeki değerlerde kanama riski düşük olsa dahi basit işlemlerin yapılması önerilmez. ancak bazı hastalıklarda özellikle akciğere pıhtı atması, bacakta pıhtı olması, kalp kapağı değişiminde atriyal fibrilasyon denen kalp ritim bozukluğu gibi bazı hastalıklarda ınr nin yüksek olması istenir. bu hastalıklarda pıhtı oluşma riski yüksek olduğu için kanın normale göre fazla sulanması gerekir ve verilen coumadin isimli ilaçla ınr nin en az 2 olması istenir. 2 nin altında ki ınr değerlerinde kanda pıhtı oluşma riski yeterince azalmayacağı için pıhtı oluşma veya pıhtı atma riski oluşabilir. bu değerin 2 nin altında olması istenmediği gibi 3-3,5 un üzerinde de olmaması istenir. çünkü bu değerlerin üzerinde kan aşırı miktarda sulanmış demektir ve ciddi kanama riski oluşturur.
coumadin dediğimiz ilacın k vitaminin karaciğerde kullanımını bozarak ınr yükselttiğini söyledik. k vitamini bağırsaklarımızda ki bakterilerin sentezlediğini bilmeyen pek yoktur. dolayısıyla k vitaminin sentezlenmesi yediğimiz içtiğimiz şeylerden bağırsaklarımızın durumundan, bakterileri etkileyen özellikle antibiyotiklerden çok fazla etkilenir. bu yüzden coumadinin karaciğerdeki etkisi, yiyecekten ve ilaçlardan çok fazla etkilenir.
ınr yi yükselten bir diğer sebep ise karaciğer hastalıklarıdır. biraz önce ınr nin karaciğerde k vitamininden sentezlenen pıhtılaşma faktörlerinden etkilendiğini söyledik. eğer bir hastalık karaciğerin pıhtılaşma faktörlerini üretmesini bozarsa ınr yi yükseltir.özellikle siroz da karaciğer yetmezliğinde görülebilir. hatta karaciğer yetmezliklerinde ınr en hızlı etkilenen tahlillerden biridir. bu nedenle karaciğer yetmezliği gibi ani bir durum gelişme riski olanlarda ınr değeri sıkı takip edilebilir.
ınr bazı romatizmal hastalıklarda yükselebilir. bu durumda romatizmal hastalığın tedavisi yapılır.
son olarak ınr yüksekliği olan insanların kanı fazla sulanmış olacağından herhangi bir sebeple oluşan bir kanamada kanın durması normale göre çok uzun sürebilir ve hatta kanama durmayabileceği için tibbi müdahale gerekebileceği unutulmamalıdır. bu nedenle herhangi bir sebeple coumadin kullanan veya herhangi bir hastalık nedeni ile ınr si yüksek olan hastaların çok dikkat etmesi gerekir. mesela mümkünse bıçak gibi kesici alet kullanmamaları, herhangi bir darbe almamaya ve kaza geçirmemeye dikkat etmeleri gerekmektedir.