Open Access: potencjał otwartych danych badawczych

Naukowcy UJ CM o idei Open Access (cz. 1) - prof. Marek Sanak, pełnomocnik prorektora CM ds. nauki i współpracy międzynarodowej, kierownik II Katedry Chorób Wewnętrznych im. Profesora Andrzeja Szczeklika i Zakład Biologii Molekularnej i Genetyki Klinicznej UJ CM
Kończy się realizowany od 2019 roku przez Bibliotekę Medyczną UJ CM projekt, którego efektem jest powstanie Portalu Zarządzania Wiedzą i Potencjałem Naukowym UJ CM, czyli miejsca, w którym udostępniony będzie dorobek naukowy badaczy związanych z UJ CM. Rozproszone dotychczas informacje: bibliografia, publikacje naukowe, wyniki badań, projekty, patenty, materiały multimedialne dostępne będą pod jednym adresem: portalwiedzy.cm-uj.krakow.pl
Dzięki stworzeniu bazy ekspertów z zakresu medycyny, farmacji i nauk o zdrowiu narzędzie to ułatwi współpracy między ośrodkami naukowymi i przedstawicielami otoczenia społeczno-gospodarczego, a także pozwoli na ponowne wykorzystanie zasobów nauki przez podmioty spoza sektora finansów publicznych działających w obszarze medycyny i nauk pokrewnych.
Ważnym aspektem realizacji projektu jest promowanie idei Open Access - publikowania w wolnym dostępie.
OA zakłada udostępnianie w postaci cyfrowej publikacji naukowych i wyników badań finansowanych ze środków publicznych w celu umożliwienia ich wykorzystania. Ruch Open Access od lat 90. XX wieku propaguje powszechny i bezpłatny dostęp do aktualnej wiedzy stanowiący jeden z fundamentów funkcjonowania i rozwoju społeczeństw.
W dokumentach i deklaracjach dotyczących OA podkreśla się, że dostęp do nauki realizuje podstawowe prawa człowieka, takie jak wolność dostępu do informacji nie tylko publicznej, prawo do edukacji wysokiej jakości dla każdego czy prawo do swobody wymiany myśli i dyskursu.
Otwarty dostęp ułatwia komunikację między badaczami, zespołami naukowymi czy też między badaczami a otoczeniem zewnętrznym, np. biznesem. Efektem jest lepsza jakość badań, ograniczenie konieczności zbędnego ich powielania, przyspieszenie postępu naukowego, skuteczniejszy rozwój innowacji w społeczeństwie i gospodarce oraz efektywniejsze wydatkowanie środków publicznych.
Otwarta nauka i otwarty dostęp do publikacji naukowych to skuteczne narzędzia upowszechniająca badania prowadzone na uczelniach i w jednostkach naukowych, ułatwiające popularyzację rzetelnej wiedzy i promujące naukowców. To wreszcie realizowanie misji społecznej odpowiedzialności nauki.