อบรมจิตตภาวนา: สติ วิธีอนุปัสสนา

โดย สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (2 พ.ค. 2529) พระกถาธรรมบรรยายในการปฏิบัติอบรมจิตนี้ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวฑฺฒโน) เป็นพระกรณียกิจหนึ่งในฐานะเจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร คือการแสดงธรรมกถาในการปฏิบติอบรมจิตแก่ภิกษุสามเณรและพุทธศาสนิกชนทั่วไป เป็นประจำทุกวันพระและวันหลังวันพระ เวลา ๑๙.๐๐ น. ณ ตึก สว.ธรรมนิเวศ ตลอดปี ทรงเริ่มมบรรยายแต่พรรษกาล พุทธศักราช ๒๕๐๔ เป็นต้นมา สืบต่อจากพระเดชพระคุณพระพรหมมุนี (ผิน สุวโจ) อดีตเจ้าอาวาสลำดับที่ ๕ ที่ได้ริเริ่มไว้ เรียกว่า พระกถาธรรมบรรยายในการปฏิบัติอบรมจิต ทรงบรรยายดําเนินตามแนวสติปัฏฐานสูตร
พระกถาธรรมบรรยายในการปฏิบัติอบรมจิต เจ้าพระคุณสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร ทรงบรรยายไปตามลําดับปัพพะหรือหัวข้อ จนจบแล้วก็เริ่มต้นใหม่ และในบางช่วงบางตอนของธรรมกถาหากทรงเห็นว่าควรจะนําธรรมะหรือข้อธรรมอื่น ๆ มาอธิบายขยายความประกอบบ้าง เพื่อให้ผู้ฟังมีความเข้าใจในธรรมปฏิบัตินั้นได้กว้างขวางยิ่งขึ้น ก็จะทรงนําข้อธรรมนั้นๆมาอธิบายแทรกบ้าง ตามความเหมาะสม การสอนของพระองค์จะดําเนินไปเช่นนี้ต่อเนื่องกันไป ฉะนั้น การแสดงพระกถาธรรมบรรยายในการปฏิบัติอบรมจิต ของเจ้าพระคุณสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ซึ่งทรงปฏิบัติต่อเนื่องกันมาเป็นเวลายาวนานนั้น จึงมีข้อธรรมที่ทรงนํามาบรรยายมากมาย โดยทรงอธิบายขยายความอยู่ในแนวธรรมปฏิบัติตามหลักสติปัฏฐานสูตรอย่างมั่นคง และเพื่อให้ผู้ฟังรำลึกอยู่เสมอว่า ธรรมปฏิบัติทั้งปวงนั้น ย่อมน้อมไปเพื่อการปฏิบัติ อบรมจิต ตามแนวสติปัฏฐานเป็นสําคัญ ฉะนั้น ตอนท้ายของการแสดงพระกถาธรรมบรรยายในการปฏิบัติอบรมจิตทุกครั้ง จึงทรงโปรดให้พระสงฆ์ ๔ รูปสวดพุทธวจนะ ในมหาสติปัฏฐานสูตรเป็นตอนสั้นๆ ประกอบการนั่งทําความสงบทุกครั้งไป การแสดงพระกถาธรรมบรรยายในการปฏิบัติอบรมจิต ของเจ้าพระคุณสมเด็จ พระสังฆราชเจ้าฯ นั้น เรียกกันในหมู่พุทธศาสนิกชนว่า "สอนกรรมฐาน"
วัดบวรนิเวศวิหารจึงเป็นที่รู้จักในหมู่พุทธศาสนิกชนทั่วไปว่า เป็นสํานักสอนกรรมฐานแห่งหนึ่งในกรุงเทพมหานคร การสอนกรรมฐานของเจ้าพระคุณสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ในระยะแรก ๆนั้นได้มีผู้บันทึกเสียงไว้บ้างเป็นบางช่วงบางตอนแต่ไม่ต่อเนื่อง เมื่อราวปีพุทธศักราช ๒๕๒๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าหน้าที่ของสถานีวิทยุ อ.ส. พระราชวังดุสิต มาบันทึกเสียงการสอนกรรมฐานของเจ้าพระคุณสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ไว้ทุกครั้งตลอดมา กระทั่งเมื่อเจ้าพระคุณสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ทรงเจริญพระชนมายุมากขึ้น มีพระสุขพลานามัยไม่เอื้อให้ทรงสอนกรรมฐานได้ตามปกติ พระองค์จึงทรงหยุดสอน และทรงมอบหมายให้พระเถระรูปอื่นๆสอนแทน
ในการนี้จึงได้นำบันทึกการแสดงพระธรรมกถาบรรยาย ตั้งแต่วันที่ ๑๓ มกราคม ๒๕๒๒ ต่อเนื่องถึงวันที่ ๗ สิงหาคม ๒๕๓๗ ซึ่งเป็นครั้งสุดท้ายที่ทรงแสดงเนื่องจากพระพลานามัย พระกรณียะและพระชนมายุมากขึ้น รวม ๕๘๔ ตอน มาลงไว้เพื่อให้ท่านพุทธศาสนิกชนผู้สนใจได้รับฟังและศึกษานำมาปฏิบัติสืบต่อไป.
"คณะเขียวรังษี" วัดบวรนิเวศวิหาร