Ý Nghĩa Mười Ân Đức Phật : ( Đoạn 39 ) 08 / Ân Ðức Phật - Buddho : Người Hiểu Biết Trọn Vẹn Tất Cả Những Gì Có Thể Biết Được. Người Hiểu Biết Sâu Sắc Tứ Thánh Đế Và Dạy Cho Chúng Sanh Hiểu Được Tứ Thánh Đế [ Về Ý Nghĩa Và Ngôn Từ, Ân Đức Thứ 08 Phật Hay Buddho Có Vẻ Trùng Lặp Với Ân Đức Thứ 02 Chánh Biến Tri Hay Samma Sambuddhasa. Tuy Nhiên, Khi Đi Sâu Vào Ý Nghĩa, Ta Thấy Có Sự Khác Biệt Tế Nhị Giữa 02 Danh Hiệu Nầy. Ân Đức Chánh Biến Tri Hay Samma Sambuddhasa Nhấn Mạnh Sự Kiện Là Ðức Phật Đã Tự Ngài Khám Phá Và Chứng Ngộ Được Tứ Diệu Đế, Không Có Thầy Chỉ Dạy. Ân Đức Samma Sambuddhasa Cũng Nhấn Mạnh Đến Trí Tuệ Xuyên Thấu Vào Bản Chất Sự Vật ( Pativeda Nana ) Của Ðức Phật Trong Khi Danh Hiệu Phật Hay Buddho Nhấn Mạnh Khía Cạnh Thiện Xảo ( Desana Nana ) Của Trí Tuệ Mà Ðức Phật Sử Dụng Để Hướng Dẫn Và Giúp Chúng Sanh Giác Ngộ Được Tứ Diệu Đế Như Ngài. Theo Nhiều Chú Giải, Ân Đức Buddho Là Để Nói Lên Sự Hiểu Biết Sâu Sắc Của Phật Về Tứ Diệu Đế Và Sự Giáo Hóa Những Chúng Sanh Có Duyên Lành Và Tùy Theo Ngũ Căn Và Ba La Mật Của Mỗi Người, Hiểu Được Giáo Lý Tứ Diệu Ðế, Chứng Đắc 04 Thánh Ðạo Và 04 Thánh Quả Của Ngài. Xin Xem Sayadaw Min Gun, Đã Dẫn Và Chú Giải Của Các Ngài Dhammasani, Dhammananda, U Kyaw Htut, Min Gun, U Jota Lankra ] : Ðức Phật Có Danh Hiệu Là Buddho Bởi Vì Ngài Là : 01. Bậc Đã Thức Tỉnh. 02. Bậc Đã Thoát Ly. 03. Bậc Đã Thông Suốt Lý Tứ Diệu Ðế Và Đem Ra Giáo Hóa Chúng Sanh Cũng Biết Như Ngài. 8.1 / Bậc Ðã Thức Tỉnh : Ðức Thế Tôn Là Bậc Đã Thức Tỉnh Vì Ngài Không Còn Trong Tâm 07 Pháp Ngủ Ngầm ( Anusaya ) Hay Những Phiền Não Vi Tế Tiềm Tàng Chờ Có Dịp Thì Dấy Động Lên : Mê Thích Tình Dục Ngủ Ngầm ( Kamaraganusaya ). Ưa Thích Tam Giới Ngủ Ngầm ( Bhavaraganusaya ). Bất Bình Ngủ Ngầm ( Patighanusaya ). Cống Cao, Ngã Mạn Ngủ Ngầm ( Mananusaya ). Tà Kiến Ngủ Ngầm ( Dithanusaya ). Hoài Nghi Ngủ Ngầm ( Vicikicchanusaya ). Vô Minh Ngủ Ngầm ( Avijjanusaya ). Ngài Là Bậc Giác Ngộ nghĩa là Tự Mình Đã Hiểu Biết Tường Tận ( Bujjhi ) Và Diệt Tận Trong Tâm Bảy Pháp Ngũ Ngầm Vừa Kể Trên, Rồi Ngài lại Cảnh Tỉnh Chúng Sanh Đang Ngủ Mê Hoặc Ngủ Quên Trong Các Pháp Ấy Cho Tỉnh Dậy Như Ngài. Chúng sinh nào, Tròn đủ thiện duyên thì tỉnh dậy liền, Chúng sinh nào ít hoặc không có thiện duyên thì lăn qua trở lại rồi tiếp tục ngủ nữa. Ðức Thế Tôn Đã Tự Mình Tỉnh Dậy, Không ai nhắc nhở hoặc thức tỉnh cho, Chỉ do nhờ 30 Pháp Ba La Mật Đã Dày Công Luyện Tập Trong 4 A Tăng Kỳ Và 100 Ngàn Đại Kiếp. Chính sự thực hành viên mãn 30 Pháp Ba La Mật Ấy Đã Thức Tỉnh Ngài, ví như Người Ngủ Đã Giấc Hoặc Đúng Giờ rồi tự nhiên thức dậy Không Cần Ai Kêu Gọi. Từ Khi Thành Đạo Dưới Cội Bồ Đề Đến Lúc Nhập Niết Bàn, Ngài đã chu du hoằng hóa, tế độ quần sanh trong 45 năm không ngừng nghỉ. Vì Ngài Là Bậc Giác Ngộ, Thức Tỉnh Trước Tiên, Ngài thấy rỏ Tội Lỗi và Khổ Não trong sự ngủ quên và Sự An Lạc Trong Cõi Niết Bàn. Ngài thấy chúng sanh đang lăn hụp rên xiết trong khổ hãi nên phát tâm bi mẫn bao la, Lo lắng nhắc nhở, Cảnh Tỉnh ( Bodhesi ) Chúng Sanh Đang Ngủ Mê Trong Vòng Sanh Tử Luân Hồi Cho Tỉnh Dậy Cũng Như Ngài. 8.2 / Bậc Ðã Thoát Ly : Ðức Thế Tôn Là Bậc Đã Thoát Ly, Ra Khỏi Vô Minh. Vô Minh ( Avijja ) Có 02 Nghĩa : Không Thấy ( Adassanam ) và Không Biết ( Annanam ). Vô Minh Có Nghĩa Là Không Thấy, Không Biết Những Pháp Chân Thật Là Tứ Diệu Ðế : [ Ðại Đức Bửu Chơn. Sách Đã Dẫn, Trang 77 - 83 ]. Không Biết Rõ Cái Khổ ( Dukkha Annanam ) : Chúng sanh có thức tánh như trời, người, thú v.v… đang bị các sự thống khổ đè nén hãm hại không ngừng là khổ sanh, khổ già, khổ đau, khổ chết, khổ thương tiếc, khổ khóc than, khổ phiền muộn, khổ thất vọng v.v… nhưng vẫn thản nhiên dường như không hay biết những sự thống khổ ấy, vẫn miệt mài theo ngủ trần lục dục, mê muội, không rỏ lẽ hiệp tan của ngũ uẩn. Cái khổ thì cho là vui, cái nhiễm ô thì cho là trong sạch, cái vô thường thì cho là bền vững v.v… Không Biết, Không Thấy Tập Đế Là Lòng Ái Dục ( Có 03 hoặc 108 ) Là Nguyên Nhân Phát Sinh Sự Thống Khổ ( Dukkhasamudaya Annanam ). Không Thấy, Không Biết Diệt Đế Là Nơi Diệt Tận Các Sự Khổ ( Dukkha Nirodhe Annanam ). Không Thấy, Không Biết Ðạo Đế Là Con Đường Dắt Dẫn Đến Nơi Diệt Tắt Các Sự Khổ ( Dukkha Nirodha Gamini Patipadaya Annanam ). Trên Đây Là Cách Giải Thích Về Vô Minh Dựa Theo Kinh Tạng ( Suttanta ). Còn Giải Theo Luận Tạng ( Abhidamma ) Thì Có 08 Điều Giải Về Vô Minh : Ngoài 04 Điều Về Tứ Diệu Đế Đã Giải Thêm 04 Điều Nữa : Không Biết Rõ Sự Bắt Đầu Của Ngũ Uẩn ( Pubbante Annanam ). Không Biết Rõ Sự Chấm Dứt Của Ngũ Uẩn ( Pubbantaparante Annanam ). Không Biết Sự Bắt Đầu Và Sự Chấm Dứt Của Ngũ Uẩn ( Pubbantaparante Annanam ). Không Rõ Lý Nhân Quả Liên Quan hay Giáo Lý Thập Nhị Nhân Duyên ( Paticcasamuppade Annanam ). Màn Vô Minh Bao Trùm Tất Cả Chúng Sanh Không Cho Thấy Ánh Sáng Tức Là Trí Tuệ Thấy Rõ, Biết Rõ Những Pháp Chân Thật, Ví như con gà con chưa nở, còn trong vỏ trứng không thể thấy ánh sáng mặt trời vậy. Ðến khi gà con đó cố gắng lấy mỏ soi vỏ trứng, lấy chân phá lỗ cho rộng, mới chun ra khỏi vỏ và thấy ánh sáng mặt trời được. Ðức Phật Là Bậc Đầu Tiên Đã Phá Tan Vỏ Trứng Vô Minh Bao Bọc Tâm Ngài Từ Bao A Tăng Kỳ Kiếp Quá Khứ, Đắc Được Tuệ Giác Thông Suốt Các Pháp Diệu Ðế, Rồi Ngài Chuyên Cần Thực Hành Phật Sự Không Ngừng Nghỉ ( Buddha Kicca ) Cho Đến Lúc Nhập Niết Bàn. ......
Ý Nghĩa Mười Ân Đức Phật : ( Đoạn 39 )
08 / Ân Ðức Phật - Buddho :
Người Hiểu Biết Trọn Vẹn Tất Cả Những Gì Có Thể Biết Được. Người Hiểu Biết Sâu Sắc Tứ Thánh Đế Và Dạy Cho Chúng Sanh Hiểu Được Tứ Thánh Đế [ Về Ý Nghĩa Và Ngôn Từ, Ân Đức Thứ 08 Phật Hay Buddho Có Vẻ Trùng Lặp Với Ân Đức Thứ 02 Chánh Biến Tri Hay Samma Sambuddhasa. Tuy Nhiên, Khi Đi Sâu Vào Ý Nghĩa, Ta Thấy Có Sự Khác Biệt Tế Nhị Giữa 02 Danh Hiệu Nầy. Ân Đức Chánh Biến Tri Hay Samma Sambuddhasa Nhấn Mạnh Sự Kiện Là Ðức Phật Đã Tự Ngài Khám Phá Và Chứng Ngộ Được Tứ Diệu Đế, Không Có Thầy Chỉ Dạy. Ân Đức Samma Sambuddhasa Cũng Nhấn Mạnh Đến Trí Tuệ Xuyên Thấu Vào Bản Chất Sự Vật ( Pativeda Nana ) Của Ðức Phật Trong Khi Danh Hiệu Phật Hay Buddho Nhấn Mạnh Khía Cạnh Thiện Xảo ( Desana Nana ) Của Trí Tuệ Mà Ðức Phật Sử Dụng Để Hướng Dẫn Và Giúp Chúng Sanh Giác Ngộ Được Tứ Diệu Đế Như Ngài. Theo Nhiều Chú Giải, Ân Đức Buddho Là Để Nói Lên Sự Hiểu Biết Sâu Sắc Của Phật Về Tứ Diệu Đế Và Sự Giáo Hóa Những Chúng Sanh Có Duyên Lành Và Tùy Theo Ngũ Căn Và Ba La Mật Của Mỗi Người, Hiểu Được Giáo Lý Tứ Diệu Ðế, Chứng Đắc 04 Thánh Ðạo Và 04 Thánh Quả Của Ngài. Xin Xem Sayadaw Min Gun, Đã Dẫn Và Chú Giải Của Các Ngài Dhammasani, Dhammananda, U Kyaw Htut, Min Gun, U Jota Lankra ] :
Ðức Phật Có Danh Hiệu Là Buddho Bởi Vì Ngài Là :
01. Bậc Đã Thức Tỉnh.
02. Bậc Đã Thoát Ly.
03. Bậc Đã Thông Suốt Lý Tứ Diệu Ðế Và Đem Ra Giáo Hóa Chúng Sanh Cũng Biết Như Ngài.
8.1 / Bậc Ðã Thức Tỉnh :
Ðức Thế Tôn Là Bậc Đã Thức Tỉnh Vì Ngài Không Còn Trong Tâm 07 Pháp Ngủ Ngầm ( Anusaya ) Hay Những Phiền Não Vi Tế Tiềm Tàng Chờ Có Dịp Thì Dấy Động Lên :
Mê Thích Tình Dục Ngủ Ngầm ( Kamaraganusaya ).
Ưa Thích Tam Giới Ngủ Ngầm ( Bhavaraganusaya ).
Bất Bình Ngủ Ngầm ( Patighanusaya ).
Cống Cao, Ngã Mạn Ngủ Ngầm ( Mananusaya ).
Tà Kiến Ngủ Ngầm ( Dithanusaya ).
Hoài Nghi Ngủ Ngầm ( Vicikicchanusaya ).
Vô Minh Ngủ Ngầm ( Avijjanusaya ).
Ngài Là Bậc Giác Ngộ nghĩa là Tự Mình Đã Hiểu Biết Tường Tận ( Bujjhi ) Và Diệt Tận Trong Tâm Bảy Pháp Ngũ Ngầm Vừa Kể Trên, Rồi Ngài lại Cảnh Tỉnh Chúng Sanh Đang Ngủ Mê Hoặc Ngủ Quên Trong Các Pháp Ấy Cho Tỉnh Dậy Như Ngài. Chúng sinh nào, Tròn đủ thiện duyên thì tỉnh dậy liền, Chúng sinh nào ít hoặc không có thiện duyên thì lăn qua trở lại rồi tiếp tục ngủ nữa.
Ðức Thế Tôn Đã Tự Mình Tỉnh Dậy, Không ai nhắc nhở hoặc thức tỉnh cho, Chỉ do nhờ 30 Pháp Ba La Mật Đã Dày Công Luyện Tập Trong 4 A Tăng Kỳ Và 100 Ngàn Đại Kiếp. Chính sự thực hành viên mãn 30 Pháp Ba La Mật Ấy Đã Thức Tỉnh Ngài, ví như Người Ngủ Đã Giấc Hoặc Đúng Giờ rồi tự nhiên thức dậy Không Cần Ai Kêu Gọi.
Từ Khi Thành Đạo Dưới Cội Bồ Đề Đến Lúc Nhập Niết Bàn, Ngài đã chu du hoằng hóa, tế độ quần sanh trong 45 năm không ngừng nghỉ. Vì Ngài Là Bậc Giác Ngộ, Thức Tỉnh Trước Tiên, Ngài thấy rỏ Tội Lỗi và Khổ Não trong sự ngủ quên và Sự An Lạc Trong Cõi Niết Bàn. Ngài thấy chúng sanh đang lăn hụp rên xiết trong khổ hãi nên phát tâm bi mẫn bao la, Lo lắng nhắc nhở, Cảnh Tỉnh ( Bodhesi ) Chúng Sanh Đang Ngủ Mê Trong Vòng Sanh Tử Luân Hồi Cho Tỉnh Dậy Cũng Như Ngài.
8.2 / Bậc Ðã Thoát Ly : Ðức Thế Tôn Là Bậc Đã Thoát Ly, Ra Khỏi Vô Minh.
Vô Minh ( Avijja ) Có 02 Nghĩa : Không Thấy ( Adassanam ) và Không Biết ( Annanam ).
Vô Minh Có Nghĩa Là Không Thấy, Không Biết Những Pháp Chân Thật Là Tứ Diệu Ðế : [ Ðại Đức Bửu Chơn. Sách Đã Dẫn, Trang 77 - 83 ].
Không Biết Rõ Cái Khổ ( Dukkha Annanam ) : Chúng sanh có thức tánh như trời, người, thú v.v… đang bị các sự thống khổ đè nén hãm hại không ngừng là khổ sanh, khổ già, khổ đau, khổ chết, khổ thương tiếc, khổ khóc than, khổ phiền muộn, khổ thất vọng v.v… nhưng vẫn thản nhiên dường như không hay biết những sự thống khổ ấy, vẫn miệt mài theo ngủ trần lục dục, mê muội, không rỏ lẽ hiệp tan của ngũ uẩn. Cái khổ thì cho là vui, cái nhiễm ô thì cho là trong sạch, cái vô thường thì cho là bền vững v.v…
Không Biết, Không Thấy Tập Đế Là Lòng Ái Dục ( Có 03 hoặc 108 ) Là Nguyên Nhân Phát Sinh Sự Thống Khổ ( Dukkhasamudaya Annanam ).
Không Thấy, Không Biết Diệt Đế Là Nơi Diệt Tận Các Sự Khổ ( Dukkha Nirodhe Annanam ).
Không Thấy, Không Biết Ðạo Đế Là Con Đường Dắt Dẫn Đến Nơi Diệt Tắt Các Sự Khổ ( Dukkha Nirodha Gamini Patipadaya Annanam ).
Trên Đây Là Cách Giải Thích Về Vô Minh Dựa Theo Kinh Tạng ( Suttanta ).
Còn Giải Theo Luận Tạng ( Abhidamma ) Thì Có 08 Điều Giải Về Vô Minh : Ngoài 04 Điều Về Tứ Diệu Đế Đã Giải Thêm 04 Điều Nữa :
Không Biết Rõ Sự Bắt Đầu Của Ngũ Uẩn ( Pubbante Annanam ).
Không Biết Rõ Sự Chấm Dứt Của Ngũ Uẩn ( Pubbantaparante Annanam ).
Không Biết Sự Bắt Đầu Và Sự Chấm Dứt Của Ngũ Uẩn ( Pubbantaparante Annanam ).
Không Rõ Lý Nhân Quả Liên Quan hay Giáo Lý Thập Nhị Nhân Duyên ( Paticcasamuppade Annanam ).
Màn Vô Minh Bao Trùm Tất Cả Chúng Sanh Không Cho Thấy Ánh Sáng Tức Là Trí Tuệ Thấy Rõ, Biết Rõ Những Pháp Chân Thật, Ví như con gà con chưa nở, còn trong vỏ trứng không thể thấy ánh sáng mặt trời vậy. Ðến khi gà con đó cố gắng lấy mỏ soi vỏ trứng, lấy chân phá lỗ cho rộng, mới chun ra khỏi vỏ và thấy ánh sáng mặt trời được.
Ðức Phật Là Bậc Đầu Tiên Đã Phá Tan Vỏ Trứng Vô Minh Bao Bọc Tâm Ngài Từ Bao A Tăng Kỳ Kiếp Quá Khứ, Đắc Được Tuệ Giác Thông Suốt Các Pháp Diệu Ðế, Rồi Ngài Chuyên Cần Thực Hành Phật Sự Không Ngừng Nghỉ ( Buddha Kicca ) Cho Đến Lúc Nhập Niết Bàn.
......