Buxoro Yahudiylari tarixi va buguni 2 qism / Бухарские евреи: История и современность 2 часть
HTML-код
- Опубликовано: 27 авг 2024
- Buxoro yahudiylari (Oʻrta Osiyo yahudiylari) (oʻzlarini „isroel“, „bane isroel“, „yahudiy-tojik“ deb atashadi) - Oʻrta Osiyoning turli shaharlarida qadimdan yashaydigan etnik guruh.
Buxoro yahudiylarining Oʻrta Osiyoda qachon paydo boʻlganlari munozarali. Baʼzi olimlarning (M. Zandning) fikricha, yahudiylar Oʻrta Osiyoda miloddan avvalgi VI asrda paydo boʻlganlar. Yahudiylar ensiklopediyasida Buxoro hududi Bibliyadagi Xabar bilan, isroilliklarning oʻn pushti surgun qilingan joylardan biri sifatida tenglashtirilgan (miloddan avvalgi 722-yil). Arxeologik tadqiqotlarga koʻra, yahudiylar Oʻrta Osiyoga (Marv, Samarqandga) II-IV/V asr va VIII asrlarda kelganlar. Yozma manbalarga koʻra esa miloddan avvalgi I asr - I asrda Marvga, VI- VIII asrlarda Xorazmga kelganlar. V. V. Bartoldning yozishicha, X asrda Movarounnahrda yahudiylar xristianlarga nisbatan koʻpchilikni tashkil qilgan. Tudellik sayyoh Benjaminningg (XII asr) maʼlumoticha, Samarqand shahrida 30 ming yahudiy yashagan. Yahudiylarning Buxoroda boʻlishlari toʻgʻrisida ilk maʼlumot XIII asrga toʻgʻri keladi.
XII asrning ikkinchi yarmida Tudellik Benjamin Samarqanddagi yahudiylar haqida xabar beradi, ular samarqandlik yahudiylarning juda katta jamoasini eslatib oʻtadilar.[1]
Buxoro yahudiylarining oilaviy afsonalariga koʻra, XIV asr oxiri - XV asr boshlarida yahudiy toʻquvchilar Amir Temur tomonidan Sabzavor, Sheroz va Bagʻdoddan Movarounnahrga olib kelingan. Ular keyinchalik mahalliy yahudiy jamoalari bilan aralashib ketishgan. XVI asrda Buxoro yahudiylarning bosh markaziga aylangan, shu yerda shaharda yahudiylar mahallasi - „Mahallai koʻhna“ tashkil topgan. Buxoro yahudiylari iudaizm diniga eʼtiqod kilishadi. Barcha shaharlarda, yahudiylar gʻuj boʻlib yashagan mahallalarda sinagogalar boʻlgan.
Buxoroning katta sinagogasi. 1901-1906-yillar
Buxoro yahudiylari atamasi birinchi boʻlib XVI asrda paydo boʻlgan. Buxoro yahudiylarining oʻtmishdagi umumiy soni haqida aniq maʼlumot yoʻq. Ingliz missioneri Volf amir Nasrullaxon (1827-1860) hukmronligi davrida Buxoroda 10 ming yahudiy yashaganligini koʻrsatib oʻtgan. Aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, 1926-yilda Oʻzbekiston SSRda 18172, 1989-yilda esa 28369, shu jumladan Buxoroda 4200 Buxoro yahudiylari yashagan. Oʻzbekistonda Buxoro yahudiylari, asosan, Buxoro, Samarqand, Qoʻqon, Xatirchi, Shahrisabz, Andijon, Margʻilon, Toshkent shaharlarida yashaydilar. Buxoro yahudiylari tili yahudiy-tojik tili boʻlib, tojik tilining janubiy guruhiga kiradi.
Samarqandlik buxoro yahudiylarining maktab oʻquvchilari. 1905-1915-yillar
1930-yillarning boshlaridagi stalincha qatagon davrida 1000 ga yaqin buxoro yahudiylari hibsga olingan, sinagogalar, yahudiy maktablari, teatr, muzey va gazetalar yopilgan. Buxoro yahudiylaridan adabiy esdaliklarning mashhur mualliflaridan biri Solomon ben Samuel boʻlgan. U 1338-yil Urganchda yahudiy tili lugʻatini tuzgan, Moshe ben Dovud forsiyda poemalar bitgan. XVII asr oxiri - XVIII asr 1-yarmida shoir Yusuf Yagudining (Mollax Iosif ben Isaakning) „Yetti aka uka“ asari Buxoroda mashhur boʻlgan. Buxoro yahudiylarining asosiy mashgʻulotlari savdo, musiqashunoslik, artistlik, xunarmandchilik boʻlib, keyinchalik maishiy xizmat, pedagoglik sohalari, muhandis, vrachlik kasblarini egallashgan. Buxoro yahudiylari orasidan fan va madaniyatning yirik arboblari yetishib chiqqan: fan doktorlari - professor Y. I. Isʼhoqov, I. A. Kalantarov, B. I. Pinxasov, N. M. Mallayev; kompozitorlar - M. Leviyev, S. Yudakov; rassomlar - Y. M. Yelizarov; Oʻzbekiston xalq artistlari - L. Boboxonov, B. Davidova, I. Oqilov, M. Yoqubova, M. Shamayeva shular jumlasidandir.
SSSR qulab, Oʻzbekiston mustaqillikka erishgandan keyin Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi barcha millat va elat vakillarining tili, urf-odati, anʼanalariga hurmat bilan munosabatda boʻlishni, ularning rivojlanishi uchun sharoit yaratishni kafolatladi. Buxoroda 2 sinagoga, yahudiy tilida oʻqitiladigan maktab va bolalar bogʻchasi faoliyat koʻrsatadi. Samarqandda „Shofar“ gazetasi nashr qilinadi (1998). Turli diniy marosimlar erkin oʻtkaziladi.
Shu joydan boshqa joy topilmadimi foydali narsalani korsatsayiz yaxwi bolardi 🤨
cho'pchak va safsata
Яна нема деб вадираяпсан Энди Яна кандай Евреи эртагини тукияпсанми??
Палестиндаги уришдан хабаринг борми?? 14000 болаларни ва 40000 инсонларни улдирган Евреиларни урнига бошка мавзу топсанг буларди.
Oʻlim 🇮🇱 yahudiy larga
Давлат сиесатчилари зулми билан ,оддий халкни адаштирманг.
WHY DO YOU INTERFERE IN THE LIFE OF THE JEWS ? EVERYONE IS RESPONSIBLE FOR HIMSELF BEFORE GOD
Axmatov M paygambarni ism bolib turib biz yahudiylarni tenglashtirma natsist sinoistlarga 😡 biz ham oddiy xalqmiz siyosatga tushunmasang aralashma 😊
Islom haq qolganı nohaq
Falastinlani Yosh chaqolarni chaqaloqlani o'ldiropti ☝☝☝☝😭😭😭😭chaqaloqlarni chaqaloqlarni 6zi aytopti bachalarim izroylga yashaydi dep
Ha, O'rta Osiyo xalqalri xilma xil
Davlatimiz yashashiga ruxsat bergan ekan DAVLAT QONUNI GA BO'YSINAMIZ ☝☝☝☝😭😭OLLOXIM JAZOSINI KUTAMIZ USHAKUN KELADI ☝☝☝🤲🤲🤲🤲🤲☝
Mayli bularni jazosini OLLOX BERSIN ☝☝☝😬😬😬🤲🤲🤲🤲
Harromi yahudiylar
Nega?
Бу яхудлар мусо алайҳиссаломга вафо қимаган биз ўзбекларга вафо қилармиди. Буларга хазрати Сад Ибн Муоз разиаллохи анху чиқарган хукумни қайтариш керак, яъни эркакларни бошини олиб (аёлларни қул қилиш керак)
Ука шу кофир яхудийларни олмай узимизнинг ислом тугрида курсатсангиз яхшику вакти келганда дажжол чыкканда булар хеч бир мусулмон инсонга ён босмайди буларни фитнаси ичида вакти келганда оллохни амри ила дажжол ер юзига чикканда буларни фитнаси бошланади оллох асрасин фитнадан
Alloh jazosini bersin bu shayton qonxoʻr qotil yahudlarga
Bularni yaxshilari ham kop
Bu yahudiylarni hammasini yuq qilib yuborish kere Ollohni lanatiga qolgan qavm bula
Millatchi sizmi?
Alloh qiyomatkacha saqlaydi bu qavmni .
Daa millatchimiz sanga nima iloji bosa hammasini qirib tashimiz
@@Safiiiya ey xitoyda uyg’urlarni o’diryapdi. Qani xitoy haqida shunday deginchi.
@@Safiiiya xitoylarni qirib tashaysanmi?
Assalomu alleykum, 1 qismini topolmadim, yuvoring 1 qismini
Хаммаси бекор гаплар.
Яхудларга бир тош хам отолмаймиз. Бу ифлос яхудлар ўта айёр халқ. Хозир хам бошқарувда таъсирлари кучли.
Buhora nega buncha tez ayniyabdi desa shu xaromila yasharkanda yuq qilish kerak bularni
Йукол иккаланг хам
Ташакурнома Забони Модари Точики мо забони худамонро фаромуш нахохемкард Аморати Бухоро чои худашро мегирад
🇺🇿❤🇵🇸☝☝☝☝☝☝☝☝☝😡🇮🇱
Энг кизиги русларни урта осийога бостириб келишида маншу еврейларни рули котта булган.Айтишадику ИТ КУЛОГИНИ КЕСГАНГА ОШНА ДЕБ.
Тавротни асл нусхаси Бухорода колмаган булса кк
Кадимий эски арабча ёзувли нурномани онам укитиб турар эди ,бу мусулмонлар китобику.
Одатда Яхудийлар Ислом Диннини Яхши Урганади ва Динларни хам ёшлик Махалда лекин Еврей барибир Еврей
Яхудлар йукол
Турли дин ва миллатларнинг хронологиялари ва уларнинг мазмун мохиятларини урганиш албатта инсонга катта наф беради, бу йигитларга омад, мазза килиб тамоша килдим. Сафари еврейларига хам тинчлик саломатлик тилайман.
Maqomni nolalari qayerdan olinganini endi bildim
Kulich yoq deb mana kulichi bor ekan qulfni qulfladi darvozasini
Lanat boʻlsin
Ibroniy hariflarni o'qish qiyinda. Ikkalasini ortidagiga Morim deb yozilganmi
Ibroniy tilinga qutogʻim sani
Uldirish kerak bularni Uzbda yashatmaslik kerak
Пулучун динини сотганла
qancha sotgani ham yozib berarsiz ....
Мусулмон динига кириб оёги остига оллох ва пайгамбаримизни номи ёзилган варокни босиб утирган пул мансаб халкни диндан чикоришга уринган нотугри буса айтинг
@@user-cg7mk4mh3rмаладес
Ajoyib
Нимани олиб чикибти бу
Ничего ж себе когда дедушка читал таврот по звучанию похож как наша мусульманская сура.
СУБХАНАЛЛАХ МАНА ШАШМАК'ОМНИ КИМ О'ЙЛАБ ТОПГАН! ШУНИНГ УЧУН К'О'ШИК' ХАРОМ!
Канча мусульман ларди улдирворяпти