5. Pułk Ułanów Zasławskich

5. Pułk Ułanów Zasławskich na trwałe wpisał się w historii Ostrołęki. Jako Pułk Ułanów Zamojskich 26 maja 1831 roku uczestniczył w bitwie pod Ostrołęką. Po 86 latach w 1917 roku sformowany został na nowo by walczyć o odzyskanie niepodległości przez Polskę. Zasłynął z brawurowej, zwycięskiej szarży pod Zasławiem 23 września 1920 roku w wojnie z bolszewikami. To dzięki tej bohaterskiej szarży 5. Pułk otrzymał przydomek - Zasławski. Po wojnie polsko-bolszewickiej 5. Pułk Ułanów Zasławskich przybył do Ostrołęki, gdzie został ulokowany w dawnych carskich koszarach w Wojciechowicach. Pułk stacjonował tu od 26 maja 1921 roku. Zapisał się w historii Ostrołęki i miał znaczący udział w jej odbudowie. Ułani opuścili koszary w 1939 roku podczas II wojny światowej i już do Ostrołęki nie powrócili.
Formy upamiętniania historii 5. Pułku mają w Ostrołęce różnorodną postać. Są to nazwy ulic ppłk. Stanisława Sochaczewskiego, który formował pułk, płk. Anatola Jezierskiego dowódcy pułku z okresu stacjonowania w Ostrołęce. Ostrołęcka jeździecka drużyna harcerska nosi nazwę „Spirydion" upamiętniając jednego z pułkowników. Imię 5. Pułku Ułanów Zasławskich nosi Zespół Szkół Zawodowych nr 2 w Wojciechowicach, a tam znajduje się izba tradycji 5. Pułku Ułanów Zasławskich założona w 1993 roku przez panią Wiesławę Gałkę.
Pani Wiesława Gałka z wielką pasją i oddaniem od wielu lat pielęgnuje pamięć o 5. Pułku Ułanów Zasławskich. Od 1991 r. jest koordynatorką i organizatorką corocznych obchodów święta 5. Pułku Ułanów Zasławskich w Ostrołęce. Jest organizatorką licznych wystaw militariów i twórczości regionalnej w ZSZ nr 2. W izbie tradycji organizuje spotkania z ciekawymi ludźmi dla młodzieży z ostrołęckich szkół. Jest współorganizatorką sesji popularnonaukowych o tematyce 5. Pułku Ułanów Zasławskich. Współpracuje z Muzeum i Instytutem im. gen. W. Sikorskiego w Londynie i instytucjami wojskowymi, muzealnymi oraz samorządowymi, stowarzyszeniami kombatanckimi i kawaleryjskimi oraz Polonią USA i Anglii.
Ważnym miejscem upamiętnienia jest pomnik w hołdzie żołnierzom 5. Pułku Ułanów Zasławskich zbudowany na miejscu dawnego głazu przy plebani w Wojciechowicach. Pomnika wybudowano w latach 2015-2016 z inicjatywy pani W.Gałki i Krajowego Koła Weteranów, Ich Rodzin i Przyjaciół 5. Pułku Ułanów Zasławskich w Ostrołęce. Uroczyste odsłonięcie odbyło się 25 września 2016 r. Ważnym elementem pomnika są urny z ziemią z pola bitwy pod Zasławiem, z Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu oraz z „Łączki" - Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie. Pomnik zlokalizowany jest w Wojciechowicach, w miejscu dawnej bramy do koszar 5. Pułku Ułanów Zasławskich. Na pomniku znajdują się nazwiska poległych żołnierzy i dowódców 5. Pułku, a także symbole z brązu - orzeł z 1920 roku, odznaczenia wojskowe oraz herb Miasta Ostrołęki. Przy pomniku co roku we wrześniu odbywają się uroczystości Święta 5. Pułku Ułanów Zasławskich. Święto odbywa się z pełnym ceremoniałem wojskowym i udziałem młodzieży, harcerzy, służb mundurowych, stowarzyszeń, rodzin ułańskich, ich potomków i przyjaciół. Święto na stałe wpisane zostało w kalendarzu wydarzeń miasta.
Najpierw izba tradycji 5 Pułku Ułanów Zasławskich, a obecnie już Muzeum Historyczne 5. Pułku Ułanów Zasławskich zlokalizowane w ZSZ nr 2 w Wojciechowicach zgromadziło ponad 5 tys. zbiorów. Gospodarzem tego muzeum jest pani W.Gałka. Wszystkie eksponaty i dokumenty są skatalogowane. Eksponaty pozyskane zostały od rodzin pułkowych w Polsce, USA, Anglii i Francji. Część zbiorów została zakupiona. W muzeum prowadzone są lekcje patriotyczno-historyczne dla dzieci i młodzieży szkół miasta i powiatów ostrołęckiego i łomżyńskiego. Ekspozycję wizytowali m.in. Ryszard Kaczorowski były prezydent na uchodźstwie, syn generała Tadeusza Bora Komorowskiego, ale byli też nauczyciele i uczniowie szkół z Łomży, z Zasławia na Ukrainie, z naszego miasta partnerskiego Meppen w Niemczech, harcerze z Warszawy, muzealnicy, członkowie stowarzyszeń kawaleryjskich, parlamentarzyści i wojskowi.
Stowarzyszenie honoruje wspierających jego działalność przyznając im Odznakę Pamiątkową 5. Pułku Ułanów Zasławskich, która jest kontynuacją Odznaki Pułkowej oraz nadając honorowy tytuł „Przyjaciel Zasławczyków".
Jak mówi W.Gałka, strażniczka pamięci 5. Pułku: - Po wojnie wymazana została pamięć o 5. Pułku Ułanów Zasławskich w Ostrołęce. Przetrwała jednak w społeczeństwie, w rodzinach żołnierskich rozsianych po Polsce i za granicą. Długie lata czekali na przywrócenie godności żołnierzy pułku. Kontynuujemy tradycje, utrwalamy historie pozostawione nam w testamencie przez żołnierzy, którzy starannie pielęgnowali tę wiedzę dla nas przez kilkadziesiąt lat. My dopisujemy dalsze jej strony, pamiętając o słowach: Bóg, Honor, Ojczyzna. I niech ta pamięć trwa, pielęgnowana przez kolejne pokolenia ostrołęczan!
Zadanie publiczne z zakresu kultury, sztuki,, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego pod tytułem: "Ostrołęka - 5 Pułk Ułanów Zasławskich w dziejach miasta".