Mən kiməm? Nə üçün burdayam? Hara gedirəm? İnkişafla birlikdə, modern insanlıq, bu sualları Tanrıya istinad etmədən cavab verməyə çalıştı. Ancaq gələn cavablar heç də iç açıcı ve rahatlaşdırıcı olmadı. Əksinə, üzücü və acı verici idi. Çünki, sən sadəcə, təbiətin qəzayla/təsadüfən ortaya çıxardığı bir yan üründən/parçadan başqa bir şey deyilsən. Var olman üçün heç bir səbəb yoxdur. Qarşındakı tək gerçək isə: Ölüm! Modern insan Tanrını öldürərək, özünə maneə olan və onu məhdudlaşdıran bütün şeylərdən qurtulacağını düşündü. Fərqində olmadan əldə etdiyi şey isə, özünü öldürməkdi. Əyər Tanrı yoxdursa, insanın həyatı tam mənası ilə MƏNASIZDIR. Əyər Tanrı yoxdursa, Kainatla birlikdə bütün insanlıq ölümə məhkumdur... Bütün bioloji organizmalar kimi, bütün insanlar ölümü dadacaqdır. Ömrü sonsuz qaranlıqda ki bir an çaxan qığılcım kimidir, tutuşur, yanar və bir daha yanmamaq üzrə sönər. Elm adamları tərəfindən öyrəndik ki, kainatımız genişlənir və beləcə soyuyacaq... Çox soyuyacaq... Ortada heç istilik belə qalmayana kimi... Heç işıq qalmayana kimi... Heç HƏYAT qalmayana kimi... Əmin olun ki bu bir elmi fantastika deyil. Əyər həqiqətən Tanrı yoxdursa, bir gün yox olub getməyə hər birimiz məhkumuq. Bəs bütün bu olanlar nə mənaya gəlir? Həyatın şəxsən özü çox mənasızdır. Sahib olduğumuz həyat, MƏNADAN, DƏYƏRDƏN və MƏQSƏDDƏN tamamilə məhrumdur... İnsanın varlığının, bir gün yox olması qaçılmazdırsa, o həyata hansı dəyər/önəm verilə bilinər ki? Bir həyat ancaq başqa hadisələrlə müqayisədə önəmli ola bilər. Bəs bütün bu hadisələr tamamilə mənasızdırsa, bir hadisəyə səbəb olmağın, hər hansı bir başqa hadisəyə səbəb olmaqdan fərqi nədir? Bu baxımdan insan, bir sürü ağcaqanaddan daha çox bir dəyərə sahib deyildir. Hər ikisinin sonu eynidir... Bu, modern insanın ən böyük qorxularından biridir. Çünki yoxluğun içində yox olacaqdır, çünki insan da tam mənası ilə bir heçdir... İnsan, əzab verici bir vəziyyətlə qarşı-qarşıyadır. Sonu məzarda bitəcək bir həyatı, İosif Stalin yaxud Tereza Ana olaraq yaşamanın əyər sonun, etdiyin davranışlardan asılı deyilsə, o halda, arzu etdiyin kimi yaşamamaq üçün nə səbəb ola bilər? Bu halda, əxlaqi prinsiplər, ya sadəcə subyektiv bəyənilərin bir ifadəsidir, yada biyolojik təkamülün və sosial quruluşun gətirdiyi bir yan üründür. Hansı insanın sahib olduğu əxlaqi dəyərin, daha doğru olduğunu söyləyəcək olan kimdir? İndi bunun nə mənaya gəldiyini yaxşıca düşün! Artıq, savaşı, zülmü və ya ağlamağı birini öldürmək? Birini sevmək? Artıq, bunların hamısı əxlaqi baxımdan eyni dəyərdədir... Bizim əsl çıxmazımız isə, belə bir dünyagörüşü ilə tutarlı və xoşbəxt yaşaya bilməyəcək olmamızdır. Ateist fəlsəfəçi Bertrand Russell'ın da dediyi kimi: "Əxlaqi prinsiplər tamamilə subyektiv olan bəyənilərdən ibarətdir". Və Russell'ın özüdə, belə yaşaya bilməyəcəyini etiraf edib. Russell'ın bu etirafı, bu problem haqqında söylədiyi bu sözlərində gizlidir: "Ağıl almaz bir şəkildə, həllini bilmirəm." ( "Incredible. I do not know the solution." ) Əyər ölüm, həyat yolunda qucağını açıb hər an bizi gözləyirsə, bu həyatın mənası nədir? Burada olmağımızın heçbir səbəbi yoxdur? Əyər sonumuz kainatın bir küncündə donub yox olmaqsa, o zaman, BƏLİ! Bu həyat MƏQSƏDSİZDİR. Artıq, oyanmalı və bizi gözləyən digər alternativlərin cazibəsini dərk etməliyik. Əyər Tanrı varsa, sadəcə o zaman ümüd var! Ancaq Tanrı yoxdursa, əlimizdə qalan tək şey həll olunmayan bir çarəsizlik. Ateist dünyagörüşü ilə üzləşən məşhur filosof Sartre'da qeyd etdi ki, Həyat MƏNASIZDIR! Həyat oyununda heçbir qaçış yolu yoxdur. Belə ki, insan həyatını, cəhənnəm olaraq təsvir etmişdir və oyunun son sözləri bir ateist zikri olaraq düşünülə bilər: "Varsın belə olsun..." “well, let's get on with it.” William Lane Craig - The absurdity of life without God De: “Allah sizi dirildir, sonra öldürür, sonra da haqqında heç bir şübhə olmayan Qiyamət günü sizi bir yerə toplayacaqdır. Lakin insanların çoxu bunu bilmir”. Casiyə surəsi 26
Mən kiməm? Nə üçün burdayam? Hara gedirəm? İnkişafla birlikdə, modern insanlıq, bu sualları Tanrıya istinad etmədən cavab verməyə çalıştı. Ancaq gələn cavablar heç də iç açıcı ve rahatlaşdırıcı olmadı. Əksinə, üzücü və acı verici idi. Çünki, sən sadəcə, təbiətin qəzayla/təsadüfən ortaya çıxardığı bir yan üründən/parçadan başqa bir şey deyilsən. Var olman üçün heç bir səbəb yoxdur. Qarşındakı tək gerçək isə: Ölüm!
Modern insan Tanrını öldürərək, özünə maneə olan və onu məhdudlaşdıran bütün şeylərdən qurtulacağını düşündü. Fərqində olmadan əldə etdiyi şey isə, özünü öldürməkdi. Əyər Tanrı yoxdursa, insanın həyatı tam mənası ilə MƏNASIZDIR. Əyər Tanrı yoxdursa, Kainatla birlikdə bütün insanlıq ölümə məhkumdur... Bütün bioloji organizmalar kimi, bütün insanlar ölümü dadacaqdır. Ömrü sonsuz qaranlıqda ki bir an çaxan qığılcım kimidir, tutuşur, yanar və bir daha yanmamaq üzrə sönər.
Elm adamları tərəfindən öyrəndik ki, kainatımız genişlənir və beləcə soyuyacaq... Çox soyuyacaq... Ortada heç istilik belə qalmayana kimi... Heç işıq qalmayana kimi... Heç HƏYAT qalmayana kimi... Əmin olun ki bu bir elmi fantastika deyil. Əyər həqiqətən Tanrı yoxdursa, bir gün yox olub getməyə hər birimiz məhkumuq.
Bəs bütün bu olanlar nə mənaya gəlir? Həyatın şəxsən özü çox mənasızdır. Sahib olduğumuz həyat, MƏNADAN, DƏYƏRDƏN və MƏQSƏDDƏN tamamilə məhrumdur... İnsanın varlığının, bir gün yox olması qaçılmazdırsa, o həyata hansı dəyər/önəm verilə bilinər ki? Bir həyat ancaq başqa hadisələrlə müqayisədə önəmli ola bilər. Bəs bütün bu hadisələr tamamilə mənasızdırsa, bir hadisəyə səbəb olmağın, hər hansı bir başqa hadisəyə səbəb olmaqdan fərqi nədir?
Bu baxımdan insan, bir sürü ağcaqanaddan daha çox bir dəyərə sahib deyildir. Hər ikisinin sonu eynidir... Bu, modern insanın ən böyük qorxularından biridir. Çünki yoxluğun içində yox olacaqdır, çünki insan da tam mənası ilə bir heçdir...
İnsan, əzab verici bir vəziyyətlə qarşı-qarşıyadır. Sonu məzarda bitəcək bir həyatı, İosif Stalin yaxud Tereza Ana olaraq yaşamanın əyər sonun, etdiyin davranışlardan asılı deyilsə, o halda, arzu etdiyin kimi yaşamamaq üçün nə səbəb ola bilər? Bu halda, əxlaqi prinsiplər, ya sadəcə subyektiv bəyənilərin bir ifadəsidir, yada biyolojik təkamülün və sosial quruluşun gətirdiyi bir yan üründür. Hansı insanın sahib olduğu əxlaqi dəyərin, daha doğru olduğunu söyləyəcək olan kimdir?
İndi bunun nə mənaya gəldiyini yaxşıca düşün! Artıq, savaşı, zülmü və ya ağlamağı birini öldürmək? Birini sevmək? Artıq, bunların hamısı əxlaqi baxımdan eyni dəyərdədir...
Bizim əsl çıxmazımız isə, belə bir dünyagörüşü ilə tutarlı və xoşbəxt yaşaya bilməyəcək olmamızdır. Ateist fəlsəfəçi Bertrand Russell'ın da dediyi kimi: "Əxlaqi prinsiplər tamamilə subyektiv olan bəyənilərdən ibarətdir". Və Russell'ın özüdə, belə yaşaya bilməyəcəyini etiraf edib. Russell'ın bu etirafı, bu problem haqqında söylədiyi bu sözlərində gizlidir: "Ağıl almaz bir şəkildə, həllini bilmirəm." ( "Incredible. I do not know the solution." )
Əyər ölüm, həyat yolunda qucağını açıb hər an bizi gözləyirsə, bu həyatın mənası nədir? Burada olmağımızın heçbir səbəbi yoxdur? Əyər sonumuz kainatın bir küncündə donub yox olmaqsa, o zaman, BƏLİ! Bu həyat MƏQSƏDSİZDİR.
Artıq, oyanmalı və bizi gözləyən digər alternativlərin cazibəsini dərk etməliyik. Əyər Tanrı varsa, sadəcə o zaman ümüd var! Ancaq Tanrı yoxdursa, əlimizdə qalan tək şey həll olunmayan bir çarəsizlik.
Ateist dünyagörüşü ilə üzləşən məşhur filosof Sartre'da qeyd etdi ki, Həyat MƏNASIZDIR! Həyat oyununda heçbir qaçış yolu yoxdur. Belə ki, insan həyatını, cəhənnəm olaraq təsvir etmişdir və oyunun son sözləri bir ateist zikri olaraq düşünülə bilər: "Varsın belə olsun..." “well, let's get on with it.”
William Lane Craig - The absurdity of life without God
De: “Allah sizi dirildir, sonra öldürür, sonra da haqqında heç bir şübhə olmayan Qiyamət günü sizi bir yerə toplayacaqdır. Lakin insanların çoxu bunu bilmir”.
Casiyə surəsi 26