Assalamu alaykum va rohmatullohi va barokatuh Qurʼon tilovati sahifa-sahifa Jin surasi; 1-sahifa: Bu sura yigirma sakkiz oyatdan iborat bo‘lib, Makkada nozil qilingandir. U Alloh taolo olovdan yaratgan ko‘zga ko‘rinmas maxluqlar - jinlar olami haqida hikoya qiladi. Ma’lumki, Muhammad alayhis-salom insu-jinga barobar payg‘ambar qilib yuborilganlar, xuddi insonlar orasida bo‘lgani kabi jinlar orasida ham u zotning payg‘ambar ekanliklariga iymon keltirganlar ham, iymon keltirmaydiganlar ham bordir. Bu sura avvalida Qur’on oyatlarini eshitishlari bilan u Kitobga darhol iymon keltirgan bir guruh jinlar haqida xabar berilib, so‘ngra umuman jinlar qanday maxluqot ekanliklari to‘g‘risida ma’lumotlar keltiriladi. Va ular ayrim kishilar o‘ylaganidek, insonlarga biron foyda yoki ziyon yetkazishga yo g‘ayb sirlarini bilishga qodir emasliklari, shuningdek, ularning ichida yaxshilari ham, yomonlari ham, musulmonlari ham, Iblisi lain kabi kofirlari ham bor ekanligi ochiq-ravshan bayon qilinadi. Sura Payg‘ambar alayhis-salomni o‘zlarining zimmalarida qanday vazifalar borligini, Alloh O’z payg‘ambariga nimalarni ma’lum qilishi va nimalarni bildirmasligini, Tangri va Uning payg‘ambariga osiylik qilgan kimsalarning oqibatlari qanday bo‘lishini aytishga buyurish bilan xotima topadi. Mehribon va rahmli Alloh nomi bilan (boshlayman). 1-2. (Ey Muhammad), ayting: «Menga vahiy qilindiki, jinlardan bir guruhi (mening Qur’on tilovat qilganimni) eshitishib, (o‘z qavmlariga qaytib borishgach, dedilar: «Darhaqiqat bizlar Haq yo‘lga hidoyat qiladigan bir ajib Qur’onni eshitdik va darhol unga iymon keltirdik. Bizlar (endi) Parvardigorimizga hargiz biron kimsani sherik qilmasmiz». I z o h. Sahobalardan Ibn Abbos (Alloh undan rozi bo‘lsin) guvoxlik berishlaricha, Payg‘ambar alayhis-salom Bomdod namozini o‘qiyotgan chog‘larida bir guruh jinlar hozir bo‘lishib, Qur’on oyatlarini tinglaganlar va darhol Unga iymon keltirganlar. Lekin rasululloh ularning kelishganidan ham, Kalomullohga quloq tutishganidan ham bexabar edilar. Qachonki ushbu sura nozil qilinganidan keyingina u zot bu voqeadan voqif bo‘ldilar. Yuqoridagi oyatlarda jinlarning Qur’onni eshitishlari bilan "bu bashar so‘zi emas, balki ilohiy mo‘jiza" deb iymon keltirganlari to‘g‘risida xabar berilishidan ko‘zlangan maqsad, mufassirlarning aytishlaricha, birinchidan, barcha insoniyatga Kalomulloh faqat insonlar uchungina emas, balki jinlar olami uchun ham ilohiy ko‘rsatma bo‘lib nozil qilinganini e’lon qilish bo‘lsa, ikkinchidan, Muhammad alayhis-salomni shaxsan taniydigan va u kishining xat-savodlari yo‘q ekanligini ham juda yaxshi biladigan Makka ahliga - arablarga, o‘zlarining tillarida nozil bo‘lgan, fasohat-balog‘atining benazirligidan savodsiz odam emas, balki dunyodagi eng yetuk adiblar birlashib ham yoza olishlari imkonsiz bo‘lgan bir Kitobga - hatto jinlar ham eshitiboq iymon keltirgan Kalomullohga ular (Makka ahli) iymon keltirmaganlari uchun tanbeh-dashnom berishdir. Endi quyidagi oyatlarda Alloh taolo mo‘min jinlar tilidan hikoya qilishda davom etadi. 3. «Albatta buyukligi yuksak bo‘lgan Parvardigorimiz biron juft va yo farzand tutgan emasdir. 4. Albatta bizlarning ichimizdagi ahmoq (Iblis) Alloh sha’niga («U zotning xotini va bolasi bor», deb) nohaq so‘z aytar edi. 5. Albatta bizlar ins ham, jin ham Alloh sha’niga hargiz yolg‘on so‘zlamas, deb o‘ylar edik». I z o h. Bu so‘zlar jinlar tomonidan Alloh taologa aytilgan uzrdir. Ya’ni, ular insonlar ham, jinlar ham Alloh sha’niga yolg‘on so‘zni ayta olmaydi, deb o‘ylaganlari uchun jinlardan bo‘lgan Iblis ularga «Allohning xotini, bolasi bor», deb ig‘vo qilganida uning so‘zlariga ishonganlari va qachonki Qur’on oyatlarini eshitganlaridan keyingina Alloh taoloning biron sherigi yo‘q yakkayu yagona zot ekanini bilishib, «Bizlar (endi) Parvardigorimizga hargiz biron kimsani sherik qilmasmiz», deb ont ichganlarini aytishib uzr so‘ramoqdalar. 6. Albatta insdan bo‘lgan (ayrim) kishilar jindan bo‘lgan kimsalardan panoh tilashib, ularga yanada haddan oshishni - muttahamlikni ziyoda qilur edilar». I z o h. Ya’ni, qadimda (hozir ham) ayrim kimsalar biron xilvatroq yerga borib qo‘nmoqchi bo‘lsalar, o‘sha yerning «egalari» bo‘lgan jinlarning kattalaridan panoh so‘rar edilar va buni bilgan jinlarning muttahamligi yanada ziyoda bo‘lib, «Mana bizlar faqat jinlarga emas, balki inslarga ham hojamiz», deyishib g‘ururlanar edilar. Ushbu oyatda Qur’on bunday aqidaning botil ekanligini aytib, jinlar ham xuddi insonlar kabi Allohning bandalari ekanliklarini, binobarin Alloh taoloning izni-irodasisiz hech kimga foyda ham, ziyon ham yetkaza olmasliklarini bildiradi. Quyidagi oyatlarda yana jinlar tilidan hikoya qilinadi. Dastlabki oyatda mo‘min jinlar kofirlariga xitob qilib, dedilar: 7. «Albatta ular (ya’ni insonlarning kofirlari) ham xuddi sizlar gumon qilganingizdek, Alloh hargiz biron kimsani qayta tiriltirmas, deb gumon qildilar. (Ya’ni, sizlarning gumonlaringiz ham, ularning gumonlari ham noto‘g‘ridir. Chunki Qur’onda qayta tirilish va hisob-kitob bo‘lishi haq ekani to‘g‘risida aytildi va bizlar bunga iymon keltirdik). 8. Albatta bizlar (farishtalarning so‘zlarini o‘g‘rincha eshitib olish uchun) osmonga taqilgan edik, uning kuchli qo‘riqchi (farishta)lar va (o‘g‘ri jinlarga otilguvchi uchar) yulduzlar bilan to‘la ekanligini ko‘rdik. 9. Albatta bizlar (ilgari osmondan ayrim) joylarga (farishtalarning so‘zlarini o‘g‘rincha) eshitib olish uchun o‘tirib olar edik. Endi hozir (ya’ni Muxammad alayhis-salom payg‘ambar qilib yuborilganlaridan keyin) esa kim (ya’ni, qaysi jin o‘g‘rincha) eshitar bo‘lsa, o‘zini kuzatib turgan bir (uchar) yulduzni ko‘rar. 10. Albatta bizlar yerdagi kishilarga (Alloh tomonidan) yomonlik iroda qilinganmi yoki Parvardigorlari ularga to‘g‘rilib yaxshilikni iroda qilganmi, bilmasmiz». I z o h. Mazkur oyatlardan ma’lum bo‘ladiki, Muhammad alayhis-salom payg‘ambar qilib yuborilishlaridan ilgari, johiliyyat davrida jinlar osmon xabarlarini o‘g‘irlab, ayrim kohin-folbinlarga yetkazish bilan mashg‘ul bo‘lar ekanlar. (Bu haqda «Hijr» surasining 18-oyatiga berilgan izohda batafsil aytilgan edi). Ammo Islom dini kelib, Qur’on nozil bo‘la boshlagach esa jinlar uchun osmonning barcha yo‘llari berkilgan va yuqoridagi oyatda jinlarning o‘zlari e’tirof etishlaricha, ular Alloh yerdagi bandalari bo‘lmish insonlarga nimani, ya’ni, yaxshilik yo yomonlikni iroda qilishidan mutlaqo bexabardirlar. Bas, jinlardan panoh tilash yoki ulardan najot kutish nodonlikdan o‘zga narsa emasdir. Panoh ham, najot ham yolg‘iz Alloh taoloning O’zidangina so‘ralishi lozimdir. Qur’on ushbu oyatlari bilan mo‘min-musulmonlarni har qanday vahmu gumondan xalos etadi. Quyidagi oyatlarda jinlar tilidan hikoya qilish davom etiladi. 11. «Albatta bizlarning oramizda yaxshilar ham bordir va (shuningdek») oramizda undoq emaslar (ya’ni yomonlar) xam bordir. Bizlar (Qur’onni eshitishdan ilgari) bo‘lak-bo‘lak yo‘llarda edik. 12. Albatta bizlar (Qur’onni eshitganimizdan so‘ng) bildikki, yer yuzida hargiz Allohni ojiz qila olmasmiz (ya’ni faqat Alloh iroda qilgan ishgina bo‘lur) va U zotdan (ya’ni, Uning jazosidan) qochib ham qutula olmasmiz. 13. Albatta bizlar qachonki Hidoyatni - Qur’onni eshitdik, unga iymon keltirdik. Bas, kimki Parvardigoriga iymon keltirsa, demak u (yaxshiliklarining) kamayib qolishidan ham, (yomonliklarining) haddan ortib ketishidan ham qo‘rqmas (ya’ni Parvardigori unga hargiz zulm qilmas, balki qilgan har bir amali uchun munosib jazo-mukofot ato utur).
Assalamu alaykum va rohmatullohi va barokatuh
Qurʼon tilovati sahifa-sahifa
Jin surasi; 1-sahifa:
Bu sura yigirma sakkiz oyatdan iborat bo‘lib, Makkada nozil qilingandir.
U Alloh taolo olovdan yaratgan ko‘zga ko‘rinmas maxluqlar - jinlar olami haqida hikoya qiladi. Ma’lumki, Muhammad alayhis-salom insu-jinga barobar payg‘ambar qilib yuborilganlar, xuddi insonlar orasida bo‘lgani kabi jinlar orasida ham u zotning payg‘ambar ekanliklariga iymon keltirganlar ham, iymon keltirmaydiganlar ham bordir. Bu sura avvalida Qur’on oyatlarini eshitishlari bilan u Kitobga darhol iymon keltirgan bir guruh jinlar haqida xabar berilib, so‘ngra umuman jinlar qanday maxluqot ekanliklari to‘g‘risida ma’lumotlar keltiriladi. Va ular ayrim kishilar o‘ylaganidek, insonlarga biron foyda yoki ziyon yetkazishga yo g‘ayb sirlarini bilishga qodir emasliklari, shuningdek, ularning ichida yaxshilari ham, yomonlari ham, musulmonlari ham, Iblisi lain kabi kofirlari ham bor ekanligi ochiq-ravshan bayon qilinadi.
Sura Payg‘ambar alayhis-salomni o‘zlarining zimmalarida qanday vazifalar borligini, Alloh O’z payg‘ambariga nimalarni ma’lum qilishi va nimalarni bildirmasligini, Tangri va Uning payg‘ambariga osiylik qilgan kimsalarning oqibatlari qanday bo‘lishini aytishga buyurish bilan xotima topadi.
Mehribon va rahmli Alloh nomi bilan (boshlayman).
1-2. (Ey Muhammad), ayting: «Menga vahiy qilindiki, jinlardan bir guruhi (mening Qur’on tilovat qilganimni) eshitishib, (o‘z qavmlariga qaytib borishgach, dedilar: «Darhaqiqat bizlar Haq yo‘lga hidoyat qiladigan bir ajib Qur’onni eshitdik va darhol unga iymon keltirdik. Bizlar (endi) Parvardigorimizga hargiz biron kimsani sherik qilmasmiz».
I z o h. Sahobalardan Ibn Abbos (Alloh undan rozi bo‘lsin) guvoxlik berishlaricha, Payg‘ambar alayhis-salom Bomdod namozini o‘qiyotgan chog‘larida bir guruh jinlar hozir bo‘lishib, Qur’on oyatlarini tinglaganlar va darhol Unga iymon keltirganlar. Lekin rasululloh ularning kelishganidan ham, Kalomullohga quloq tutishganidan ham bexabar edilar. Qachonki ushbu sura nozil qilinganidan keyingina u zot bu voqeadan voqif bo‘ldilar. Yuqoridagi oyatlarda jinlarning Qur’onni eshitishlari bilan "bu bashar so‘zi emas, balki ilohiy mo‘jiza" deb iymon keltirganlari to‘g‘risida xabar berilishidan ko‘zlangan maqsad, mufassirlarning aytishlaricha, birinchidan, barcha insoniyatga Kalomulloh faqat insonlar uchungina emas, balki jinlar olami uchun ham ilohiy ko‘rsatma bo‘lib nozil qilinganini e’lon qilish bo‘lsa, ikkinchidan, Muhammad alayhis-salomni shaxsan taniydigan va u kishining xat-savodlari yo‘q ekanligini ham juda yaxshi biladigan Makka ahliga - arablarga, o‘zlarining tillarida nozil bo‘lgan, fasohat-balog‘atining benazirligidan savodsiz odam emas, balki dunyodagi eng yetuk adiblar birlashib ham yoza olishlari imkonsiz bo‘lgan bir Kitobga - hatto jinlar ham eshitiboq iymon keltirgan Kalomullohga ular (Makka ahli) iymon keltirmaganlari uchun tanbeh-dashnom berishdir.
Endi quyidagi oyatlarda Alloh taolo mo‘min jinlar tilidan hikoya qilishda davom etadi.
3. «Albatta buyukligi yuksak bo‘lgan Parvardigorimiz biron juft va yo farzand tutgan emasdir.
4. Albatta bizlarning ichimizdagi ahmoq (Iblis) Alloh sha’niga («U zotning xotini va bolasi bor», deb) nohaq so‘z aytar edi.
5. Albatta bizlar ins ham, jin ham Alloh sha’niga hargiz yolg‘on so‘zlamas, deb o‘ylar edik».
I z o h. Bu so‘zlar jinlar tomonidan Alloh taologa aytilgan uzrdir. Ya’ni, ular insonlar ham, jinlar ham Alloh sha’niga yolg‘on so‘zni ayta olmaydi, deb o‘ylaganlari uchun jinlardan bo‘lgan Iblis ularga «Allohning xotini, bolasi bor», deb ig‘vo qilganida uning so‘zlariga ishonganlari va qachonki Qur’on oyatlarini eshitganlaridan keyingina Alloh taoloning biron sherigi yo‘q yakkayu yagona zot ekanini bilishib, «Bizlar (endi) Parvardigorimizga hargiz biron kimsani sherik qilmasmiz», deb ont ichganlarini aytishib uzr so‘ramoqdalar.
6. Albatta insdan bo‘lgan (ayrim) kishilar jindan bo‘lgan kimsalardan panoh tilashib, ularga yanada haddan oshishni - muttahamlikni ziyoda qilur edilar».
I z o h. Ya’ni, qadimda (hozir ham) ayrim kimsalar biron xilvatroq yerga borib qo‘nmoqchi bo‘lsalar, o‘sha yerning «egalari» bo‘lgan jinlarning kattalaridan panoh so‘rar edilar va buni bilgan jinlarning muttahamligi yanada ziyoda bo‘lib, «Mana bizlar faqat jinlarga emas, balki inslarga ham hojamiz», deyishib g‘ururlanar edilar. Ushbu oyatda Qur’on bunday aqidaning botil ekanligini aytib, jinlar ham xuddi insonlar kabi Allohning bandalari ekanliklarini, binobarin Alloh taoloning izni-irodasisiz hech kimga foyda ham, ziyon ham yetkaza olmasliklarini bildiradi.
Quyidagi oyatlarda yana jinlar tilidan hikoya qilinadi. Dastlabki oyatda mo‘min jinlar kofirlariga xitob qilib, dedilar:
7. «Albatta ular (ya’ni insonlarning kofirlari) ham xuddi sizlar gumon qilganingizdek, Alloh hargiz biron kimsani qayta tiriltirmas, deb gumon qildilar. (Ya’ni, sizlarning gumonlaringiz ham, ularning gumonlari ham noto‘g‘ridir. Chunki Qur’onda qayta tirilish va hisob-kitob bo‘lishi haq ekani to‘g‘risida aytildi va bizlar bunga iymon keltirdik).
8. Albatta bizlar (farishtalarning so‘zlarini o‘g‘rincha eshitib olish uchun) osmonga taqilgan edik, uning kuchli qo‘riqchi (farishta)lar va (o‘g‘ri jinlarga otilguvchi uchar) yulduzlar bilan to‘la ekanligini ko‘rdik.
9. Albatta bizlar (ilgari osmondan ayrim) joylarga (farishtalarning so‘zlarini o‘g‘rincha) eshitib olish uchun o‘tirib olar edik. Endi hozir (ya’ni Muxammad alayhis-salom payg‘ambar qilib yuborilganlaridan keyin) esa kim (ya’ni, qaysi jin o‘g‘rincha) eshitar bo‘lsa, o‘zini kuzatib turgan bir (uchar) yulduzni ko‘rar.
10. Albatta bizlar yerdagi kishilarga (Alloh tomonidan) yomonlik iroda qilinganmi yoki Parvardigorlari ularga to‘g‘rilib yaxshilikni iroda qilganmi, bilmasmiz».
I z o h. Mazkur oyatlardan ma’lum bo‘ladiki, Muhammad alayhis-salom payg‘ambar qilib yuborilishlaridan ilgari, johiliyyat davrida jinlar osmon xabarlarini o‘g‘irlab, ayrim kohin-folbinlarga yetkazish bilan mashg‘ul bo‘lar ekanlar. (Bu haqda «Hijr» surasining 18-oyatiga berilgan izohda batafsil aytilgan edi). Ammo Islom dini kelib, Qur’on nozil bo‘la boshlagach esa jinlar uchun osmonning barcha yo‘llari berkilgan va yuqoridagi oyatda jinlarning o‘zlari e’tirof etishlaricha, ular Alloh yerdagi bandalari bo‘lmish insonlarga nimani, ya’ni, yaxshilik yo yomonlikni iroda qilishidan mutlaqo bexabardirlar. Bas, jinlardan panoh tilash yoki ulardan najot kutish nodonlikdan o‘zga narsa emasdir. Panoh ham, najot ham yolg‘iz Alloh taoloning O’zidangina so‘ralishi lozimdir. Qur’on ushbu oyatlari bilan mo‘min-musulmonlarni har qanday vahmu gumondan xalos etadi.
Quyidagi oyatlarda jinlar tilidan hikoya qilish davom etiladi.
11. «Albatta bizlarning oramizda yaxshilar ham bordir va (shuningdek») oramizda undoq emaslar (ya’ni yomonlar) xam bordir. Bizlar (Qur’onni eshitishdan ilgari) bo‘lak-bo‘lak yo‘llarda edik.
12. Albatta bizlar (Qur’onni eshitganimizdan so‘ng) bildikki, yer yuzida hargiz Allohni ojiz qila olmasmiz (ya’ni faqat Alloh iroda qilgan ishgina bo‘lur) va U zotdan (ya’ni, Uning jazosidan) qochib ham qutula olmasmiz.
13. Albatta bizlar qachonki Hidoyatni - Qur’onni eshitdik, unga iymon keltirdik. Bas, kimki Parvardigoriga iymon keltirsa, demak u (yaxshiliklarining) kamayib qolishidan ham, (yomonliklarining) haddan ortib ketishidan ham qo‘rqmas (ya’ni Parvardigori unga hargiz zulm qilmas, balki qilgan har bir amali uchun munosib jazo-mukofot ato utur).